Hà Nội thiếu mô hình liên kết nông nghiệp hiệu quả

Liên kết sản xuất với doanh nghiệp công nghệ cao, người nông dân sẽ có cơ hội đổi đời nhờ tiếp cận phương thức canh tác công nghiệp mới. Ảnh: An Khuê

Tắc đầu ra vì thiếu niềm tin

Những ngày đầu năm 2015 khi thông tin Công ty Ba Chữ “đổ buôn” số lượng lớn rau không rõ nguồn gốc rồi gắn mác rau an toàn (RAT) vào các siêu thị lớn tại Hà Nội như Metro, BigC, Lotte Mart... khiến người dân hết sức hoang mang vì không biết phân biệt thật giả RAT như thế nào.

Tuy nhiên, khi vụ việc được làm rõ thì vụ tết năm đó người dân trồng RAT trong cả xã Vân Nội, huyện Đông Anh, Hà Nội vẫn bị thất thu mạnh. Người tiêu dùng  không còn tin vào thương hiệu RAT ở đây nữa. Riêng Công ty Ba Chữ không khỏi lao đao..

Câu chuyện của doanh nghiệp (DN) này khá điển hình cho vòng luẩn quẩn của sản xuất nông sản an toàn hiện nay, đó là: đầu tư cao, thu về giá trị kinh tế cao do nhu cầu lớn nhưng khi nhu cầu quá lớn mà vùng sản xuất không đáp ứng được thì lập tức “vỡ trận”. Không nhắm mắt trà trộn sản phẩm kém chất lượng thì đành ngậm ngùi bỏ qua những đơn hàng ùn ùn kéo đến.

Nút thắt ở đây chính là việc DN không gắn với vùng sản xuất của người dân và tạo sự lan tỏa trong sản xuất. Khi DN đơn thuần chỉ là những thương lái làm động tác mua đi bán lại thì chắc chắn cầu nối này sẽ không thể bền vững ở thị trường hiện nay. Khi cầu nối bị gẫy, người sản xuất sẽ “hứng đủ” đòn dội chợ vì không thể mang lượng lớn nông sản đã canh tác mang đi bán lẻ hết được.

Để tránh những câu chuyện như trên xảy ra, ngành nông nghiệp đang tìm kiếm những mô hình liên kết giữa người dân sản xuất và DN chế biến, tiêu thụ có tính lan tỏa mạnh. Tính lan tỏa đó được hiểu là sự kết nối của DN có công nghệ đến không chỉ một vài và rất nhiều hộ nông dân sản xuất, từ đó người dân sẽ học được cách thức canh tác tiên tiến và đoàn kết sản xuất trên một vùng nguyên liệu rộng lớn.

Hiện Hà Nội đã hình thành 157 cánh đồng mẫu lớn, vùng sản xuất lúa hàng hóa chất lượng cao; 157 ha cây ăn quả và trên 80 ha chè VietGap. Diện tích RAT được quản lý, chỉ đạo và cấp giấy chứng nhận đạt 5.000 ha. Diện tích giám sát sản xuất theo VietGap đạt 352,7 ha và trên 40 ha rau hữu cơ. Hà Nội hình thành 76 xã chăn nuôi trọng điểm và 3.232 trại quy mô lớn ngoài khu dân cư.

Bên cạnh đó, Thành phố đã xây dựng được 11 chuỗi liên kết sản phẩm rau an toàn, 21 chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi. Tổng sản lượng sản phẩm các chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ đạt hàng nghìn tấn rau; 4,5 nghìn tấn thịt lợn; 3,1 nghìn tấn thịt gia cầm, 140 triệu quả trứng gia cầm, 29 nghìn tấn sữa tươi...

Liên kết “đổi đời”

Tuy đã có cơ sở hạ tầng để phát triển nông nghiệp sạch theo chuỗi, nhưng thực tế cho thấy, việc sản xuất và tiêu thụ nông sản thực phẩm an toàn trên địa bàn TP.Hà Nội còn hạn chế. Các cơ sở sản xuất chủ yếu hoạt động theo hình thức mạnh ai nấy làm, dẫn đến khó khăn trong quá trình kết nối với DN phân phối, sản phẩm tạo ra có tính cạnh tranh thấp.

Một số cơ sở sản xuất và DN phân phối vì chạy theo lợi nhuận trước mắt mà bỏ quên vấn đề an toàn cho người sử dụng, không tuân thủ nghiêm quy trình sản xuất an toàn và trà trộn sản phẩm kém chất lượng vào tiêu thụ.

Thực tế Hà Nội đang thiếu những mô hình liên kết sản xuất tiêu, thụ nông sản sạch hiệu quả cao. Nhìn vào câu chuyện mới đây, Tập đoàn Vingroup khởi động chương trình liên kết với 1.000 hộ nông dân và hợp tác xã trong sản xuất rau sạch. Chương trình chính thức triển khai từ 1/9/2016 với tổng ngân sách khoảng 300 tỷ đồng cho năm đầu tiên. Điều kiện tham gia là các hộ sản xuất có quy mô tối thiểu trên 1 ha, cam kết sản xuất nông sản sạch, an toàn; ưu tiên những hộ sản xuất đã đạt tiêu chuẩn VietGap hoặc chuyên sản xuất trái cây đặc sản theo vùng miền.

Theo đó, thông qua Công ty Đầu tư Phát triển Sản xuất Nông nghiệp VinEco (“VinEco”), Vingroup sẽ: Trực tiếp đào tạo và hướng dẫn các hộ nông dân có nhu cầu về quy trình sản xuất sạch; Hỗ trợ công nghệ, kỹ thuật và giống; Kiểm soát chất lượng trong quá trình sản xuất và trước thu hoạch; Thu mua sản phẩm và hỗ trợ phát triển thương hiệu. Với việc kiểm soát khép kín từ đồng ruộng đến siêu thị, Chương trình sẽ cắt giảm được tối đa các khâu trung gian, tập trung nâng cao chất lượng nông sản cung ứng ra thị trường.

Ông Nguyễn Minh Tiến, Chánh Văn phòng điều phối Ban Chỉ đạo Quốc gia về Nông thôn mới đánh giá đây là hướng đi tất yếu. “Vingroup đưa ra thương hiệu nông nghiệp là VinEco, họ đã chủ động được một phần nguyên liệu thực phẩm sạch bằng một số trang trại như ở Tam Đảo, Long Thành…Tuy nhiên những trang trại này họ phải tự vận hành toàn bộ và sản lượng cũng không thể đáp ứng được nhu cầu về thực phẩm sạch ngày một lớn. Nên việc chủ động liên kết với nông dân và chuyển giao công nghệ cho người dân sẽ tạo được sự lan tỏa sản xuất rất tốt, từ đó mới có được lượng hàng hóa đủ lớn để phục vụ thị trường”, ông Tiến phân tích.

Hiện thị trường rau quả sạch của Hà Nội đón nhận thực phẩm của VinGroup khá tốt, phần vì thương hiệu của tập đoàn, nhưng phần chính là vì chất lượng rau củ được canh tác công nghệ cao nhưng giá không quá cao. Nếu nhân rộng được những liên kết tương tự như VinGroup đã làm, người nông dân vừa được đảm bảo về đầu ra nông sản, hoc tập cách canh tác chuyên nghiệp hơn và thị trường sẽ đón nhận mặt hàng nông sản Việt chất lượng cao này. Đây cũng sẽ là hướng đi tất yếu của các DN bước chân vào sản xuất nông nghiệp muốn tồn tại và phát triển bền vững tới đây.

An Khuê