Phát triển làng nghề bền vững: Cần đổi mới sản xuất

Ảnh minh họa

Đây cũng chính là một trong những nhiệm vụ được TP. Hà Nội quan tâm với nhiều chính sách khuyến khích, hỗ trợ nhằm bảo tồn, phát triển nghề làng nghề truyền thống, bảo đảm sức sống bền vững của mỗi làng nghề.

Bài toán phát triển bền vững của làng nghề Bát Tràng chỉ được giải quyết khi doanh nghiệp và người dân tích cực tham gia chuyển đổi công nghệ sản xuất từ lò than, lò gas truyền thống sang lò gas hiện đại. Anh Nguyễn Trung Kiên, nghệ nhân làng gốm Bát Tràng cho biết, kể từ khi sử dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng và hiệu quả, không chỉ đời sống kinh tế của các hộ dân ngày càng nâng lên mà môi trường làng nghề cũng được cải thiện nhiều.

“Nung sản phẩm gốm bằng lò gas cải tiến giúp doanh nghiệp giảm tỷ lệ tiêu hao năng lượng trên một đơn vị sản phẩm tới 30%. Lợi nhuận cũng tăng gấp 2-3 lần so với công nghệ cũ, vì doanh nghiệp không chỉ tiết kiệm được chi phí năng lượng, mà công nghệ mới còn giúp tăng tỷ lệ sản phẩm ra lò đạt tiêu chuẩn chất lượng tới 95% so với mức 60%-70% trước kia”, anh Kiên chia sẻ.

Để tăng giá trị sản phẩm, nhiều làng nghề trên địa bàn thành phố Hà Nội cũng đã tích cực áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, đổi mới thiết bị trong sản xuất, thay thế dần các hoạt động lao động chân tay hay công nghệ lạc hậu gây ô nhiễm môi trường. Chẳng hạn như làng nghề dệt len Ỷ La, La Dương, La Nội, La Phù (huyện Hoài Đức) đầu tư đổi mới nhiều máy dệt len với công nghệ lập trình vi tính, dây chuyền sản xuất tự động giúp tăng năng suất lao động, tiết kiệm chi phí, giảm ô nhiễm môi trường, an toàn và tăng thu nhập cho người lao động.

Hay như ở làng nghề sơn mài xã Duyên Thái (huyện Thường Tín), nhiều gia đình đã áp dụng công nghệ vào việc ép viên năng lượng và tạo cốt. Các xã Bích Hòa (huyện Thanh Oai), An Thượng (huyện Hoài Đức) sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo làm bánh đa nem...

Đặc biệt với Làng nghề Vạn Phúc có 200 hộ làm nghề dệt lụa, trước kia các hộ sản xuất thủ công, nhưng đến nay hầu hết đã đầu tư cải tiến công nghệ sản xuất, đáp ứng nhu cầu thị trường cả về chất lượng, mẫu mã và số lượng sản phẩm. Một số hộ đã đầu tư hàng tỷ đồng mua sắm trang thiết bị, máy móc cho sản xuất.

Ông Phạm Khắc Hà, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Vạn Phúc cho biết, sau một thời gian thay đổi, đến nay, làng Vạn Phúc có khoảng 245 máy dệt, sản xuất được tất cả các sản phẩm lụa từ tơ tằm đến sợi bóng. Cả gia đình ông cũng gắn bó với nghề từ rất lâu và là một trong những hộ tiên phong của làng về cải tiến mẫu mã, chất lượng sản phẩm với 6 máy dệt.

Cần gỡ vướng về nguồn vốn

Hiệu quả của việc ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất tại các làng nghề khá rõ, nhưng không phải dễ thực hiện, bởi đòi hỏi vốn đầu tư khá lớn. Ông Đàm Tiến Thắng, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cho biết, hiện nhiều hộ sản xuất tại các làng nghề và nghề truyền thống đã ứng dụng kỹ thuật sản xuất tiến bộ vào gần trọn quy trình, hoặc một vài công đoạn sản xuất. Những ứng dụng như vậy đã cho sản phẩm chất lượng tốt hơn, tăng năng suất, hạ giá thành, đáp ứng được những đơn đặt hàng lớn, đa dạng hóa sản phẩm, giải phóng sức lao động và tăng thu nhập cho người lao động; góp phần bảo đảm tính thẩm mỹ và độ tinh xảo của sản phẩm.

Tuy nhiên, khó khăn nhất hiện nay của các làng nghề là nguồn vốn đầu tư, nên việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất chưa rộng rãi.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam Lưu Duy Dần, để các làng nghề có thể ứng dụng khoa học kỹ thuật hiệu quả, chính quyền địa phương và các cơ quan, đơn vị liên quan cần có chính sách ưu đãi trong vay vốn, tiếp cận công nghệ cho các hộ sản xuất làng nghề; trở thành trung gian, cầu nối trong việc đặt hàng, chuyển giao những ứng dụng công nghệ tiên tiến vào sản xuất.

Hà Nội đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2020, tỷ trọng sản xuất làng nghề sẽ chiếm khoảng 8,5% tổng giá trị sản xuất công nghiệp-tiểu thủ công nghiệp; tiến hành xử lý ô nhiễm môi trường cho 50 làng nghề đang có mức ô nhiễm nghiêm trọng; nâng cấp cơ sở hạ tầng cho 50 làng nghề; tạo việc làm ổn định từ 800 nghìn đến một triệu lao động nông thôn với thu nhập đạt từ 35 triệu đến 40 triệu đồng/người/năm…

Để thực hiện được những mục tiêu này, Thành phố sẽ triển khai nhiều chính sách hỗ trợ làng nghề nói chung, trong đó chú trọng khuyến khích áp dụng công nghệ mới và ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất làng nghề. Thành phố sẽ đẩy mạnh liên kết với các viện nghiên cứu, các trường đại học để đặt hàng nghiên cứu, ứng dụng chuyển giao các công nghệ mới cho làng nghề; hỗ trợ vốn đầu tư, đào tạo lao động, mở rộng mặt bằng... để các hộ sản xuất, doanh nghiệp làng nghề có điều kiện hoạt động tốt nhất, đóng góp hiệu quả cho phát triển kinh tế Thủ đô và bảo đảm an sinh xã hội.

Bích Phương