Ba bảo vật quốc gia được công nhận tại Hoàng thành Thăng Long

Sưu tập đầu phượng thời Lý đề nghị công nhận là Bảo vật quốc gia năm 2024 là những khối tượng tròn với nhiều kích thước khác nhau. Đầu phượng thể hiện phượng ở tư thế chuyển động. Bờm chuyển động mạnh với nhiều khúc uốn lượn, hướng về phía trước. Mỏ dài, má phình rộng, mào hình lá đề lệch, hướng về phía trước. Mắt to tròn và nổi rõ, lông mày dài thành dải bay ngược lên trên; tai to, rộng được tạo thế uốn lượn theo chuyển động của mào và bờm.

Sưu tập Đầu phượng Hoàng thành Thăng Long được làm bằng đất nung, xương đất mịn cho thấy đất sét được dùng làm nguyên liệu đã được ủ và xử lý kỹ trước khi đưa vào đắp tạo hình. Toàn bộ hoa văn được khắc bằng tay.

Sưu tập Đầu phượng Hoàng thành Thăng Long thời Lý là những hiện vật tiêu biểu, đặc sắc phát hiện trong lòng đất Khu di tích khảo cổ tại 18 Hoàng Diệu thuộc khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long thời Lý, Trần. Tất cả các hiện vật đều được phát hiện tại những vị trí có địa tầng ổn định, không bị xáo trộn bởi các thời kỳ sau.

Bảo vật thứ 2 là Bình Ngự dụng Hoàng thành Thăng Long, thời Lê sơ phát hiện tại Hoàng thành Thăng Long là một trong những tư liệu quan trọng chứng minh cho trình độ phát triển cao của kỹ nghệ sản xuất gốm sứ Đại Việt thời Lê sơ. Kỹ thuật sản xuất gốm sứ men trắng đã xuất hiện tại Đại Việt và đạt đến trình độ khá cao từ cuối thời Lý, đến thời Lê sơ, kỹ thuật sản xuất đồ gốm men nói chung và đồ gốm men trắng đã có những bước phát triển vượt bậc, nhiều dòng men, kiểu dáng sản phẩm mới ra đời. Chất lượng của Bình Ngự dụng được thể hiện qua chất liệu, màu men, kỹ thuật nung đốt và họa tiết trang trí.

Bình là minh chứng cho thấy sự phong phú và đa dạng của đồ dùng, vật dụng được sử dụng trong sinh hoạt của Hoàng thành Thăng Long thời Lê sơ. Bên cạnh những vật dụng cao cấp phổ biến như bát, đĩa,… việc tìm thấy các loại hình đồ dùng, vật dụng cao cấp khác như bình, lọ cung cấp dữ liệu cho việc hình dung được đời sống cung đình thời Lê sơ. Bình Ngự dụng Hoàng thành Thăng Long, thời Lê sơ có thể là loại bình đựng rượu dùng trong các buổi yến tiệc lớn với nhiều người tham dự. Từ đây chúng ta có thể hình dung sự phong phú về đời sống văn hoá trong cung đình.

Bình Ngự dụng Hoàng thành Thăng Long không chỉ là nguồn tư liệu phục vụ nghiên cứu nghệ thuật và công nghệ sản xuất gốm sứ thời Lê sơ, mà hơn hết và quan trọng hơn nữa, cùng với các tư liệu khác, nó là nguồn tư liệu quan trọng giúp cho việc nghiên cứu văn hoá ẩm thực, lễ nghi trong cung đình thời Lê sơ, từ đó góp phần hiểu biết tổng thể về đời sống, văn hoá cung đình thời Lê sơ nói riêng và đời sống văn hoá cung đình của các triều đại quân chủ Đại Việt nói chung.

Bảo vật thứ 3 là sưu tập gốm Trường Lạc, Hoàng thành Thăng Long, thời Lê sơ, thế kỷ XV – XVI, bộ sưu tập gồm 36 hiện vật với nhiều kích thước khác nhau, bao gồm: 9 chiếc chén, 6 chiếc bát, 20 chiếc đĩa và 01 mảnh thân đĩa.

Những chén bát, đĩa gốm Trường Lạc, thời Lê sơ, Hoàng thành Thăng Long đề cử là những hiện vật được tạo tác hoàn toàn thủ công do vậy, đó là sản phẩm đơn chiếc và độc bản, không có hiện vật nào hoàn toàn giống với hiện vật này. Thêm vào đó, thống kê chưa đầy đủ hiện loại chén bát, đĩa gốm Trường Lạc có viết chữ Trường Lạc giống như các hiện vật đề cử hiện mới chỉ được phát hiện tại di tích Hoàng thành Thăng Long, chưa phát hiện ở nơi khác.

Sưu tập chén, bát, đĩa gốm Trường Lạc là những đồ dụng của cung Trường Lạc, một cung điện quan trọng trong Hoàng cung Thăng Long thời Lê sơ thế kỷ XV-XVI. Với giá trị như vậy, các hiện vật này là những tư liệu quan trọng cho việc nghiên cứu và làm rõ công năng, quá trình tồn tại và thay đổi của các cung điện trong hoàng cung Thăng Long thời Lê sơ nói riêng; cấu trúc và cách thức vận hành của các cung, điện,… với tư cách là một tổ chức trong kinh thành Thăng Long thời Lê sơ nói chung. Tất cả các vấn đề này đều đang là những khoảng trống lịch sử rất lớn của Thăng Long cần được giải đáp.