Bước tiến hiện thực hóa mục tiêu hồi sinh các dòng sông trong lòng Thủ đô

 Công trình trọng điểm: Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá

Trong nhiều năm, những dòng sông nội đô Hà Nội như Tô Lịch, Lừ, Sét, Kim Ngưu… đã trở thành nỗi ám ảnh của người dân vì ô nhiễm kéo dài. Nước đen đặc, mùi khó chịu, dòng chảy tù đọng không chỉ làm mất mỹ quan đô thị mà còn ảnh hưởng đến đời sống và sức khỏe cộng đồng. Trước thực trạng đó, thành phố Hà Nội đã quyết tâm triển khai những dự án hạ tầng môi trường lớn, trong đó nổi bật là Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá. Công trình vừa được khánh thành ngày 19/8/2025 được coi là "bước ngoặt" để hiện thực hóa mục tiêu hồi sinh các dòng sông trong lòng Thủ đô.

Khởi công từ tháng 1/2019, dự án Yên Xá trải qua nhiều khó khăn, trong đó có ảnh hưởng nặng nề từ dịch COVID-19, nhưng cuối cùng đã cán đích đúng thời điểm quan trọng - kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

Nhà máy được xây dựng tại xã Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, với công suất 270.000 m³/ngày đêm, có thể nâng lên 576.000 m³/ngày đêm vào mùa mưa. Đây là nhà máy xử lý nước thải lớn nhất miền Bắc, phục vụ cho hơn 1 triệu dân tại 20 phường nội đô, trên diện tích lưu vực gần 5.000ha.

Điểm đặc biệt của dự án là hệ thống ống thu gom dài hơn 21km, trong đó có gần 13km được lắp đặt bằng công nghệ khoan kích ngầm hiện đại từ Nhật Bản – lần đầu tiên được áp dụng tại Hà Nội. Cách làm này giúp hạn chế tối đa việc đào bới mặt đường, không ảnh hưởng đến giao thông và đời sống dân cư.

Về công nghệ, Yên Xá sử dụng phương pháp sinh học AO (hiếu khí – kỵ khí), kết hợp quy trình vận hành tự nhiên theo độ dốc, không cần trạm bơm trung gian. Nhờ vậy, chi phí vận hành và bảo dưỡng được tiết kiệm đáng kể, trong khi hiệu quả xử lý nước thải đạt chuẩn quốc tế. Đặc biệt, sau khi qua hệ thống xử lý, nước thải đã trong sạch tới mức có thể nhìn thấy cá bơi lội – hình ảnh mang tính biểu tượng cho sự hồi sinh của dòng chảy.

Hồi sinh sông nội đô: Từ khát vọng đến hiện thực

Tại lễ khánh thành, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Trọng Đông nhấn mạnh, nhà máy xử lý nước thải Yên Xá là công trình có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với TP, góp phần cải thiện môi trường sống của nhân dân Thủ đô, đồng thời từng bước hồi sinh các dòng sông lịch sử của Hà Nội như sông Tô Lịch, sông Lừ, sông Sét, hướng tới sự phát triển bền vững của Thủ đô.

"Những năm qua, Hà Nội đã tập trung triển khai nhiều giải pháp, huy động tối đa nguồn lực để đầu tư, hoàn thiện hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị, đặc biệt trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá là thành quả của tình hữu nghị, sự hợp tác chặt chẽ giữa Việt Nam và Nhật Bản, với sự hỗ trợ to lớn từ nguồn vốn vay ODA, công nghệ tiên tiến, an toàn và hiện đại, trong đó lần đầu tiên tại Hà Nội áp dụng công nghệ khoan kích ống ngầm", Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội nhấn mạnh.

Theo Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Trọng Đông, sau khi công trình được khởi công vào năm 2019, mặc dù gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong giai đoạn đại dịch COVID-19, nhưng với sự nỗ lực của Chủ đầu tư, Nhà thầu, các cơ quan, đơn vị và sự chỉ đạo sát sao của thành phố, công trình đã hoàn thành khang trang, đồng bộ.

Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Trọng Đông ghi nhận những nỗ lực của các bộ, ngành Trung ương; biểu dương sự quyết tâm của chủ đầu tư, các sở, ngành Thành phố, chính quyền địa phương; cùng tinh thần làm việc tận tụy, không quản khó khăn của các nhà thầu, tư vấn, kỹ sư và công nhân trên công trường; đồng thời đánh giá đây là dự án có quy mô lớn, được đầu tư bài bản, từ hệ thống thu gom đến quy trình xử lý và tái sử dụng nước sau xử lý, tạo tiền đề nhân rộng cho các dự án xử lý nước thải trên địa bàn TP. Hà Nội.

Công trình hoàn thành là minh chứng cho tình hữu nghị hơn 50 năm giữa Việt Nam và Nhật Bản, là món quà có ý nghĩa to lớn dành tặng Nhân dân Thủ đô Hà Nội nhân dịp kỷ niệm trọng đại của đất nước.

Sự kiện Yên Xá đi vào hoạt động được giới chuyên gia môi trường đánh giá là "bước tiến lớn" trong lộ trình làm sống lại các dòng sông nội đô. Chuyên gia môi trường nhận định, nhà máy không chỉ góp phần giảm thiểu ô nhiễm hữu cơ, mà còn tạo tiền đề cho việc khôi phục hệ sinh thái ven sông. Đây là minh chứng rõ rệt cho quyết tâm của Hà Nội trong giải quyết các vấn đề tồn đọng nhiều năm qua.

Hiện thành phố đang triển khai Đề án phục hồi bốn dòng sông nội đô: Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét, với tổng vốn đầu tư hơn 21.000 tỉ đồng. Ngoài việc thu gom và xử lý nước thải, đề án còn bao gồm các hạng mục bổ sung nước sạch, nạo vét bùn, cải tạo cảnh quan ven sông và xây dựng không gian văn hóa sinh thái. Mục tiêu là biến những dòng sông từng bị coi là "chết" thành điểm nhấn cảnh quan, tạo không gian công cộng phục vụ người dân.

Công tác nạo vét và chỉnh trang sông Tô Lịch đã được triển khai giai đoạn 1 (7km) và sắp hoàn thành giai đoạn 2 (5km). Khi dòng chảy trở lại ổn định, kết hợp nước thải được xử lý tại Yên Xá, sông Tô Lịch sẽ dần trong xanh hơn, lấy lại vai trò lịch sử trong văn hóa Thăng Long - Hà Nội.

Mặc dù Yên Xá được kỳ vọng rất lớn, song các chuyên gia cũng cảnh báo rằng chỉ riêng một nhà máy chưa đủ để giải quyết triệt để vấn đề. Cần có sự phối hợp đồng bộ, bao gồm: Kiểm soát chặt nguồn xả thải: Không để nước thải chưa qua xử lý từ các hộ gia đình, cơ sở sản xuất nhỏ lẻ chảy trực tiếp ra sông; Tăng cường thu gom nước mưa và nước thải riêng biệt, tránh tình trạng trộn lẫn khiến hệ thống quá tải; Đẩy mạnh truyền thông và nâng cao ý thức cộng đồng, để mỗi người dân trở thành một "người gác sông", cùng bảo vệ môi trường; Hợp tác quốc tế lâu dài, tiếp nhận công nghệ và kinh nghiệm quản lý từ các đô thị tiên tiến.

Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá khánh thành không chỉ là sự kiện kỹ thuật, mà còn là bước ngoặt trong nỗ lực hồi sinh sông nội đô Hà Nội. Công trình mang ý nghĩa môi trường, xã hội và văn hóa sâu sắc, khẳng định tầm nhìn của thành phố về một Thủ đô phát triển bền vững.

Nếu các dự án tiếp theo được triển khai đồng bộ, kết hợp sự vào cuộc của chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng, người dân Hà Nội hoàn toàn có thể kỳ vọng vào một ngày không xa, những dòng sông từng "chết" sẽ hồi sinh, trở thành không gian Xanh - Sạch - Đẹp, góp phần đưa Thủ đô trở thành đô thị đáng sống bậc nhất khu vực.

Thùy Chi