Chia sẻ giải pháp tổng thể cải tạo sông Tô Lịch thành công viên

Hội thảo do UBND Thành phố Hà Nội phối hợp cùng Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức đã thu hút sự quan tâm của hàng trăm khách mời là đại diện của các Bộ, Ban ngành Trung ương và Hà Nội cùng các chuyên gia và nhà khoa học.

Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội Dương Đức Tuấn và Chủ tịch Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam Phan Xuân Dũng chủ trì hội thảo.  Cùng dự có Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Ngô Sách Thực; Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch Nước Phạm Thanh Hà; Bí thư thứ hai Ban Kinh tế - Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam Toriyama Jin..

Tại Hội thảo, Chủ tịch Công ty cổ phần tập đoàn môi trường Nhật Việt JVE Nguyễn Tuấn Anh đã tóm tắt trình bày dự án của đơn vị đề xuất. Có 12 ý kiến phát biểu của các chuyên gia, nhà nghiên cứu khoa học liên quan đến lĩnh vực quản lý, môi trường, xây dựng, văn hóa tâm linh tập trung thảo luận về dự án với mục tiêu không chỉ làm hồi sinh dòng sông lịch sử mà còn tạo nên một "điểm nhấn văn hóa" thu hút du khách trong và ngoài nước khi đến với Thủ đô. 

Các góp ý chủ yếu đề cập đến vấn đề văn hóa, lịch sử, nghệ thuật, trong đó có 2 ý kiến nêu vấn đề liên quan đến môi trường và chia sẻ bài học quốc tế trong vấn đề chống ngập, giao thông, văn hóa tâm linh... Cũng tại hội thảo, điểm lại những công trình chống ngập và xử lý nước thải mà Nhật Bản đã hỗ trợ tại Việt Nam, Bí thư thứ hai Ban Kinh tế - Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam Toriyama Jin cũng đã nêu những kinh nghiệm mà Nhật Bản đã trải qua để Hà Nội tham khảo và có thể hoàn thiện.

Ý tưởng đề xuất tạo ra các không gian đi bộ và xây dựng các công trình nổi trên mặt sông Tô Lịch có tính ứng dụng cao

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn cho biết, hiện nay Hà Nội đang triển khai đề án phục hồi chất lượng môi trường và phát triển hệ thống 4 sông nội đô gồm: sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu, sông Lừ, sông Sét và đã được UBND Thành phố phê duyệt nhiệm vụ từ tháng 12/2021. 

Đây là một đề án triển khai Chương trình số 05-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội khóa XVII nhiệm kỳ 2020 – 2025 về xử lý vấn đề môi trường. Đặc biệt, để triển khai Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Thành phố Hà Nội cũng đã họp và giao nhiệm vụ cho các sở, ngành và các cơ quan có liên quan nghiên cứu, tiếp cận tổng thể để xử lý các nội dung liên quan đến sông Tô Lịch.

Theo đó, thành phố Hà Nội đã nghiên cứu nội dung đề xuất của Công ty cổ phần tập đoàn môi trường Nhật Việt (JVE) là xây dựng dự án cải tạo sông Tô Lịch thành Công viên lịch sử - văn hóa – tâm linh (Công viên hữu nghị Việt Nhật). Dự án bao gồm các giải pháp tổ chức cảnh quan, xử lý ô nhiễm nước, thoát nước chống ngập kết hợp với ùn tắc giao thông. Việc đề xuất tạo ra các không gian đi bộ và xây dựng các công trình nổi trên mặt sông Tô Lịch mang đậm tính văn hóa lịch sử là một ý tưởng độc đáo, có tính ứng dụng trong quá trình nghiên cứu, triển khai.

Sông Tô Lịch trước đây vốn từng là một phân lưu của sông Hồng đưa nước từ thượng lưu sông Hồng sang sông Nhuệ… Sông Tô Lịch ngày nay có điểm đầu từ Hoàng Quốc Việt đến điểm cuối là đập Thanh Liệt (hạ lưu) nhập vào sông Nhuệ, tổng chiều dài gần 13km.

Sông có các nguồn cấp nước chính từ nước Hồ Tây, sông Lừ, nguồn nước mưa, nước thải… dọc hai bên bờ sông. Trong hệ thống thoát nước Hà Nội, lưu vực Tô Lịch có mật độ dân cư rất cao. Nước thải sinh hoạt phát sinh đổ vào hệ thống sông Tô Lịch gây ô nhiễm nhiều năm qua, khiến dòng sông lịch sử trở thành dòng sông chết.  Trong quá trình phát triển đô thị hóa, cải tạo chỉnh trang, tái thiết đô thị, các sông Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét trong khu vực nội đô đóng vai trò rất quan trọng trong hệ thống thoát nước chung của TP, có giá trị lịch sử, cảnh quan, kiến trúc và môi trường.

Hiện trạng các sông hiện đều đang bị ô nhiễm nghiêm trọng, đến nay TP chưa có giải pháp mang tính toàn diện để khắc phục, xử lý hiệu quả, triệt để. Do vậy, công tác cải tạo, chỉnh trang, tái thiết, phát triển đô thị đặt ra nhiệm vụ cấp thiết là phục hồi, "làm sống lại sông Tô, Kim Ngưu, Lừ, Sét".

Đề xuất biến sông Tô Lịch thành hầm chống ngập và công viên văn hóa tâm linh

Ông Nguyễn Tuấn Anh, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Tập đoàn Môi trường Nhật Việt (JVE) – đơn vị đề xuất dự án cải tạo sông Tô Lịch thành Công viên lịch sử - văn hóa – tâm linh (Công viên hữu nghị Việt Nhật) cho biết, dự án với 2 hợp phần chính, bao gồm hệ thống đường cao tốc ngầm hoạt động 2 chiều riêng biệt kết nối vào ra tại các điểm nút giao thông huyết mạch của Thủ đô. Hệ thống chống ngập khổng lồ bao gồm các giếng thu nước, hầm ngầm thoát nước (đặt phía dưới cao tốc ngầm) và bể điều áp khổng lồ.

Hệ thống hầm ngầm dài khoảng 11,65km bao gồm các máng thu đặt dọc một bên mép hè đường dạo dọc Công viên Lịch sử văn hoá, tâm linh Tô Lịch, sau đó chảy vào 9 giếng thu nước được bố trí tại 9 vị trí dọc theo sông, được kết nối với nhau bởi một đường hầm ngầm có đường kính 16,8m. Hầm ngầm dẫn nước chảy về một bể điều áp khổng lồ ở cuối tuyến (gần đập Thanh Liệt).

Bể điều áp được thiết kế để chứa được hàng triệu m3 nước đáp ứng các trận mưa lớn với cường độ mưa lên tới 500mm. Nước chứa từ bể điều áp sẽ được tiêu thoát ra sông Nhuệ bằng hệ thống máy bơm với công suất 200m3/s sau khi mực nước sông Nhuệ xuống thấp để đảm bảo chống ngập.

Hợp phần thứ 2 là công viên lịch sử - văn hoá – tâm linh Tô Lịch nằm ở phía bên trên. Hai bờ kè đá hộc mái dốc hiện có sẽ được phá dỡ và xây dựng lại thành bờ kè thẳng đứng; xây dựng đường dạo dọc hai bên lòng sông tại ví trí mái dốc kè thẳng xuống để tạo không gian đi bộ, tập thể dục cho người dân.

Phía dưới đường dạo tính toán đặt các cửa tràn thu nước dẫn dòng vào hệ thống hầm ngầm chống ngập để khống chế mức nước trên sông khi có lũ hoặc khi có nguồn nước bổ cập vào sông.

Các công trình văn hoá như khu Thực thể, khu Tượng đài, khu Văn bia… sẽ được xây nổi trên sông. Kết hợp với đó là các cầu mái vòm nối hai bờ sông với độ cong mái phù hợp để thuyền rồng chở khách du lịch có thể qua lại bên dưới thuận lợi, dễ dàng.

Phương án tài chính dự kiến đề xuất chủ yếu sử dụng nguồn vốn vay ưu đãi ODA của Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) và một phần vốn đối ứng trong nước...

Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam Phan Xuân Dũng cho biết, sau hội thảo này, những ý tưởng khoa học của đề án cũng như các ý kiến đóng góp tại hội thảo sẽ làm cơ sở để chỉnh sửa, xúc tiến đầu tư và sớm hoàn thiện dự án trong tương lai gần.

Các nhà khoa học ghi nhận rằng ý tưởng của đề án này rất táo bạo, khả thi song còn cần phải bàn bạc kỹ lưỡng, kết hợp ý kiến của các chuyên gia liên ngành bởi thực tế, sông Tô Lịch là điểm hẹn của rất nhiều các nghiên cứu nhưng đều chưa được thực hiện trọn vẹn. Nguyên nhân lớn nhất là do chưa đưa ra được phương án giải quyết những vấn đề tổng thể của cả hệ thống.

Minh Anh