Chuyển đổi phương tiện xanh: Cần lộ trình phù hợp, không gây khó cho người thu nhập thấp

Dự thảo Nghị quyết đưa ra 3 nhóm chính sách trọng tâm

Ông Đỗ Việt Hải, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, Dự thảo Nghị quyết được xây dựng nhằm cụ thể hóa các quy định mới của Luật Thủ đô, Luật Đường bộ, Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ và các văn bản hướng dẫn thi hành; đồng thời đáp ứng yêu cầu cấp thiết trong việc giảm ô nhiễm môi trường, nâng cao chất lượng không khí và thúc đẩy hình thành hệ sinh thái giao thông xanh tại Thủ đô.

Nội dung dự thảo Nghị quyết gồm 5 chương, 11 điều tập trung vào 3 nhóm chính sách trọng tâm: Hỗ trợ trực tiếp cho người dân và doanh nghiệp khi chuyển đổi phương tiện; quy định biện pháp hạn chế phương tiện phát thải và chính sách phát triển hạ tầng trạm tiếp năng lượng sạch công cộng.

Phạm vi điều chỉnh là các chính sách hỗ trợ chuyển đổi xe mô tô, xe gắn máy, taxi, xe hợp đồng dưới 8 chỗ và một số phương tiện phục vụ dịch vụ công ích sang xe sử dụng điện, năng lượng sạch; kèm theo ưu đãi về phí, lệ phí và hỗ trợ đầu tư hạ tầng sạc. Đối tượng áp dụng gồm cá nhân, tổ chức sử dụng phương tiện, doanh nghiệp kinh doanh vận tải, đơn vị đầu tư-khai thác hạ tầng đường bộ, cơ quan quản lý nhà nước có liên quan.

Về hỗ trợ tài chính, dự thảo đưa ra mức hỗ trợ trực tiếp bằng tiền cho cá nhân chuyển đổi xe mô tô, xe gắn máy sang xe điện với mức từ 20% giá trị phương tiện chuyển đổi nhưng không quá 5 triệu đồng. Riêng đối với cá nhân thuộc hộ nghèo hỗ trợ 100% giá trị phương tiện chuyển đổi nhưng không quá 20 triệu đồng; cá nhân thuộc hộ cận nghèo hỗ trợ 80% giá trị phương tiện chuyển đổi nhưng không quá 15 triệu đồng. Doanh nghiệp, tổ chức được hỗ trợ lãi vay tới 30% khi đầu tư phương tiện giao thông xanh hoặc triển khai mô hình cho thuê…

Các chính sách về lệ phí bao gồm hỗ trợ 50-100% lệ phí đăng ký phương tiện xanh tùy nhóm đối tượng, đồng thời miễn phí sử dụng tạm thời lòng đường, hè phố cho các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ cho thuê phương tiện giao thông xanh.

Một nội dung quan trọng khác là nhóm biện pháp hạn chế phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch, được thiết kế theo lộ trình chuyển đổi cụ thể. Trong đó, phương tiện kinh doanh vận tải (xe công nghệ 2 bánh, taxi, xe hợp đồng dưới 8 chỗ) phải bảo đảm tỉ lệ chuyển đổi theo từng mốc thời gian, tiến tới 100% phương tiện mới sử dụng năng lượng sạch sau năm 2030; đồng thời, Thành phố sẽ từng bước hạn chế lưu thông phương tiện phát thải trên một số tuyến, khu vực, khung giờ từ sau năm 2035.

Về hạ tầng năng lượng sạch, dự thảo quy định yêu cầu bắt buộc bố trí tỉ lệ điểm đỗ có lắp đặt trạm sạc trong các bãi đỗ xe, chung cư, tòa nhà thương mại, công trình công cộng và kết cấu hạ tầng đường bộ đã được quy hoạch, với tỉ lệ tối thiểu 15% đối với công trình hiện hữu và 30% đối với công trình đầu tư mới. Thành phố hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư trạm sạc bằng các chính sách: hỗ trợ lãi vay, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, miễn tiền thuê đất trong 5 năm đầu, miễn phí khảo sát-thiết kế đường dây và đơn giản hóa thủ tục hành chính…

Cần công bố quy hoạch xây dựng các trạm tiếp năng lượng sạch

Tại Hội nghị, đa số các ý kiến cho rằng việc xây dựng Nghị quyết về "Chính sách, biện pháp hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông sử dụng năng lượng sạch trên địa bàn TP. Hà Nội" là cần thiết và cấp bách. Dự thảo Nghị quyết có căn cứ pháp lý rõ ràng, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế-xã hội-môi trường của Thủ đô, có tiềm năng tác động lớn tới chất lượng không khí và hình thành giao thông xanh.

Tuy nhiên, để thực sự đạt hiệu quả và khả thi trong thực tiễn, vẫn còn một số hạn chế và vướng mắc cần xử lý như lộ trình chưa đủ chi tiết, hỗ trợ tài chính chưa rõ, hạ tầng trạm sạc chưa được phát triển, đối tượng áp dụng và phạm vi cần minh bạch hơn, chính sách thu hút đầu tư hạ tầng cần rõ ràng hơn…

Góp ý vào dự thảo Nghị quyết, bà Bùi Thị An, Chủ tịch Hội Nữ trí thức TP. Hà Nội cho rằng, việc ban hành Quyết định về chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông sạch là cần thiết và cấp bách đối với Hà Nội. Tuy nhiên, ngoài phát triển hệ thống trạm sạc, Nghị quyết cần đánh giá tác động ngân sách và khả năng chi trả trong 5-10 năm; lộ trình định lượng bao nhiêu xe cá nhân, bao nhiêu xe công, bao nhiêu xe buýt cần chuyển đổi.

Bên cạnh đó, cũng cần phân loại đối tượng hỗ trợ rõ ràng để tránh nguy cơ dàn trải, thiếu trọng tâm; cần có cơ chế quản lý vòng đời phương tiện cũ, đặc biệt là việc thu hồi-tái chế xe máy, xe điện cũ; cần bảo đảm yếu tố tiếp cận cho hộ thu nhập thấp; quy định chuẩn về an toàn pin-trạm sạc, tránh gây rủi ro cho triển khai thực tiễn…

Đồng tình dự thảo Nghị quyết của Thành phố đã thể hiện quyết tâm phát triển kinh tế xã hội gắn với phát triển giao thông xanh của đô thị. Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn Thanh Lâm, Khoa Tài nguyên môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam cho rằng, cần bổ sung chính sách thu mua pin và theo dõi vòng đời của xe sử dụng điện nhằm gắn kết trách nhiệm của nhà sản xuất; Hà Nội cần công bố quy hoạch các trạm sạc, hệ thống giao thông xanh trong toàn Thành phố để người dân tin tưởng sử dụng xe điện.

Ông Phạm Ngọc Thảo, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn dân chủ pháp luật-Ủy ban MTTQ TP. Hà Nội cho rằng, trong Tờ trình cần đưa ra vì sao không sử dụng xăng sinh học E10 mà chỉ là sử dụng pin; cần đánh giá ưu điểm và nhược điểm, giá thành và thời hạn sử dụng của pin; cần làm rõ phương án về vấn đề cháy nổ, nguy cơ ô nhiễm môi trường của pin và giải pháp xử lý của Thành phố; có biện pháp xử lý phương tiện chuyển đổi tránh lãng phí...

Các đại biểu cũng cho rằng, đây là Nghị quyết tác động rất lớn đến người dân nên công tác truyền thông cần đẩy mạnh, có kế hoạch truyền thông và hỗ trợ người dân để nâng cao nhận thức và chuẩn bị trước thay đổi.

Phát biểu kết luận Hội nghị, ông Phạm Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Thường trực MTTQ Việt Nam TP. Hà Nội đánh giá cao các ý kiến phản biện tâm huyết của các đại biểu và công tác chuẩn bị kỹ lưỡng của cơ quan soạn thảo. Các dự thảo được xây dựng công phu, bám sát quy định pháp luật và quan điểm của Đảng, bảo đảm tính khả thi.

Ban Thường trực MTTQ Việt Nam Thành phố thống nhất rằng việc ban hành Nghị quyết là cần thiết, tạo khung pháp lý kiểm soát phát thải khí nhà kính, góp phần xây dựng Thủ đô xanh-sạch-bền vững trong bối cảnh Hà Nội đang chịu áp lực ô nhiễm không khí nghiêm trọng từ giao thông.

Về chính sách hỗ trợ-an sinh xã hội, ông Tuấn đề nghị cần đánh giá kỹ lộ trình chuyển đổi, tránh gây khó khăn cho lao động tự do, thu nhập thấp, đồng thời bổ sung cơ chế bù đắp công bằng hơn.

Về doanh nghiệp vận tải, ngoài hỗ trợ lãi vay, cần nghiên cứu thêm cơ chế bảo lãnh tín dụng hoặc quỹ bảo hiểm rủi ro để giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận vốn.

Về hạ tầng năng lượng sạch, cần bổ sung quy định phát triển hệ thống trạm sạc công cộng, đồng thời áp dụng miễn giảm tiền sử dụng đất và các ưu đãi phí cho doanh nghiệp đầu tư trạm sạc. Đặc biệt, phải bổ sung quy định về an toàn pin, phòng cháy chữa cháy, thu hồi-tái chế phương tiện và pin thải để tránh phát sinh ô nhiễm mới.

Ngoài ra, cần xây dựng lộ trình bắt buộc đối với phương tiện công ích, xe công vụ và phương tiện của cơ quan nhà nước phải chuyển đổi sang năng lượng sạch sớm hơn để tạo tính gương mẫu và dẫn dắt thị trường.

Ban Thường trực MTTQ Việt Nam Thành phố khẳng định, Nghị quyết là cần thiết và đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, tiếp thu, hoàn thiện hồ sơ, đồng thời có văn bản trả lời các ý kiến phản biện trước khi trình HĐND xem xét, thông qua.

Thùy Linh