‘Cơ hội vàng’ cho ngành thủ công mỹ nghệ Thủ đô trước các FTA thế hệ mới

Trong 3 thập kỷ qua, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đã tăng tốc rõ rệt, với các hiệp định FTA đóng vai trò trung tâm. Tính đến năm 2025, Việt Nam đã ký kết hoặc đang đàm phán 19 FTA, bao gồm 3 FTA thế hệ mới mang tính bước ngoặt (NG-FTA), gồm: Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại Tự do Liên minh Châu Âu - Việt Nam (EVFTA) và Hiệp định Thương mại Tự do Vương quốc Anh - Việt Nam (UKVFTA).

Các hiệp định này không chỉ được đặc trưng bởi tự do hóa thuế quan rộng rãi, mà còn bởi các cam kết sâu rộng về đầu tư, dịch vụ, sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn lao động, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Việc Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại, đặc biệt là các hiệp định FTA và các FTA thế hệ mới đã giúp giảm thuế xuất khẩu và mở rộng cơ hội thị trường cho các ngành kinh tế nói chung và ngành thủ công mỹ nghệ nói riêng.

Còn khó khăn nhất định về hàng rào kỹ thuật

Hà Nội là nơi tập trung số lượng lớn làng nghề, chiếm tới 45% tổng số làng nghề của cả nước. Toàn Thành phố hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề (số làng nghề được công nhận là 292 làng nghề); có 47/52 ngành thủ công mỹ nghệ truyền thống trên toàn quốc, gồm sơn mài, khảm trai, thêu ren, dệt lụa, gốm sứ, mây tre đan, gốm sứ, thủy tinh, dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ; sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh; các dịch vụ phục vụ sản xuất, đời sống dân cư nông thôn.

Theo Kế hoạch hành động thực hiện Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030 của thành phố Hà Nội, mục tiêu giai đoạn 2023-2025 là tăng trưởng xuất khẩu đạt 4,4%-5%/năm; giai đoạn 2026-2030 đạt 5,1%-5,5%/năm; đến năm 2030 có từ 6-10 nhóm hàng thủ công mỹ nghệ của các làng nghề Hà Nội được xuất khẩu trực tiếp sang các thị trường nước ngoài; đồng thời, nâng tỷ trọng xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ chiếm từ 3%-5% trong tỷ trọng xuất khẩu của Thành phố.

Hiện sản phẩm thủ công mỹ nghệ Hà Nội ngày càng phát triển cả về chất và lượng, mở rộng thị trường, giúp chuyển dịch kinh tế nông thôn, góp phần xóa đói giảm nghèo, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người lao động nông thôn.

Tuy nhiên, theo nhận định của các chuyên gia, song hành với cơ hội là những thách thức không nhỏ. Cụ thể, các thị trường khó tính ngày càng yêu cầu khắt khe về quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn chất lượng, trách nhiệm xã hội, phát triển bền vững… Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung phải đổi mới chiến lược kinh doanh, nâng cao năng lực quản trị, chủ động hội nhập để tận dụng hiệu quả các ưu đãi từ FTA.

Bên cạnh đó là yêu cầu về công nghệ sản xuất tiên tiến, thân thiện với môi trường, chất lượng sản phẩm phải đồng đều..., đồng nghĩa với việc phải đổi mới, trong khi nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp nông thôn ở nước ta vẫn sử dụng thiết bị lạc hậu, chắp vá, dẫn đến hiệu quả sản xuất thấp, chất lượng không đồng đều, tiêu hao nhiều nguyên liệu, phát thải nhiều chất gây ô nhiễm môi trường...

Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội Hà Thị Vinh nhận định, các Hiệp định FTA mà Việt Nam ký kết với các nước là "cơ hội vàng" cho những doanh nghiệp xuất khẩu, trong đó có những doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ.

Tuy nhiên, khi tham gia FTA sẽ có những khó khăn nhất định về hàng rào kỹ thuật, buộc các nhà sản xuất của Việt Nam phải thay đổi, phải hoàn thiện. "Chẳng hạn những quy định chặt chẽ về yếu tố môi trường, tiếng ồn, đời sống của cán bộ, công nhân viên… Phải có sản phẩm "sạch" để chúng ta mang ra thế giới", bà Vinh nhấn mạnh.

Cần tận dụng lợi thế từ FTA

Thời gian tới, việc triển khai các FTA (CPTPP, EVFTA, UKVFTA) sẽ bước vào giai đoạn thực thi những cam kết mạnh mẽ hơn, do đó rất cần những đổi mới trong cách thức hỗ trợ để doanh nghiệp có thể yên tâm mở rộng thị trường. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp cần nỗ lực nhiều hơn.

Trước yêu cầu thực tế, Sở Công Thương Hà Nội sẽ tiếp tục tập trung thực hiện những chương trình, kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng tốt các FTA thế hệ mới để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu. Trong đó, sẽ đẩy mạnh tuyên truyền, thông tin về mặt hàng và thị trường cũng như những ưu đãi thuế quan theo các FTA để doanh nghiệp biết được cơ hội đang ở đâu, ở thị trường nào và nhóm hàng nào, doanh nghiệp cần đáp ứng những điều kiện gì về quy tắc xuất xứ để được hưởng ưu đãi thuế quan...; theo dõi sát tình hình của doanh nghiệp để kịp thời nắm bắt khó khăn, vướng mắc để chủ động tháo gỡ, hỗ trợ theo thẩm quyền.

Ngành Công Thương Hà Nội đã xác định vấn đề cần được quan tâm hàng đầu đó chính là tìm hướng đi mới cho công nghiệp nông thôn. Bên cạnh việc tổ chức các cuộc thi thiết kế sáng tạo mẫu sản phẩm mới và công nhận sản phẩm thủ công mỹ nghệ tiêu biểu, cần phải có các chương trình hỗ trợ về ứng dụng máy móc, thiết bị tiên tiến, hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ… từ đó giúp doanh nghiệp có điều kiện nâng cao năng suất lao động và bảo vệ môi trường.

Đặc biệt, chú trọng đến các chương trình xúc tiến thương mại, đăng ký thương hiệu, hỗ trợ truyền thông, hội chợ triển lãm, cũng như tham gia xây dựng các sàn giao dịch điện tử thủ công mỹ nghệ. Đẩy mạnh việc hỗ trợ ứng dụng công nghệ, thiết bị tiên tiến hiện đại vào sản xuất đã giúp nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất nông thôn, làng nghề nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm…

Đồng thời hỗ trợ xây dựng các nhà trưng bày, hệ thống thông tin về sản phẩm làng nghề, chú trọng bảo tồn giá trị truyền thống sản phẩm thủ công mỹ nghệ; xây dựng các dự án phát triển nghề và làng nghề; dự án các sản phẩm có thể cạnh tranh trên thị trường; gắn phát triển làng nghề với phát triển du lịch, góp phần nâng cao sức cạnh tranh của hàng thủ công mỹ nghệ…

Bích Phương