Đề xuất 10 giải pháp quan trọng giải quyết vấn đề cấp bách bảo vệ môi trường Thủ đô

Ngày 14/3, tại Hà Nội, UBND thành phố Hà Nội phối hợp với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học "Thực trạng và giải pháp xử lý các vấn đề cấp bách trong công tác bảo vệ môi trường Thủ đô Hà Nội".

Dự hội thảo có Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh; Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong; Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Trọng Đông; GS.TS Mai Trọng Nhuận, nguyên Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội.

Tham dự hội thảo còn có đại diện lãnh đạo các đơn vị liên quan của Trung ương, thành phố Hà Nội, các nhà khoa học và tổ chức quốc tế…

Hà Nội đối diện với nhiều thách thức trong bảo vệ môi trường

Phát biểu khai mạc hội thảo, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh cho biết, Thủ đô Hà Nội là đô thị đặc biệt, có tốc độ đô thị hóa nhanh, tăng dân số cơ học lớn. Đồng thời, Hà Nội là trung tâm khu vực Vùng đồng bằng sông Hồng, có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất cả nước. Với đặc thù này, Hà Nội luôn đối mặt với nhiều vấn đề môi trường như ô nhiễm không khí, quá tải trong xử lý chất thải rắn, nước thải... Vì vậy, công tác bảo vệ môi trường Thủ đô luôn là vấn đề trọng tâm, được Trung ương và lãnh đạo thành phố quan tâm. Đặc biệt, trong công tác triển khai Luật Thủ đô sửa đổi năm 2024 và các quy hoạch Thủ đô, thành phố Hà Nội cũng đã đề ra một số nhiệm vụ quan trọng, cấp bách cần giải quyết trong giai đoạn 2025-2030.

Cụ thể, TP. Hà Nội đang triển khai nhiều hoạt động nhằm cải thiện môi trường không khí như: Triển khai các giải pháp giảm phương tiện xe cá nhân, tăng cường phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng, chuyển đổi giao thông xanh, giám sát vệ sinh môi trường các công trình xây dựng…

Ngoài ra, thành phố Hà Nội cũng đang khẩn trương thực hiện các giải pháp bổ cập nước sông Tô Lịch, làm sống lại dòng sông theo chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm. Dự kiến, đến tháng 9/2025, nhiệm vụ này sẽ hoàn thành.

Bên cạnh đó, thành phố cũng thí điểm hiện đại hóa công tác thu gom rác thải, thí điểm phân loại rác tại nguồn ở 5 quận nội thành… Tuy nhiên, theo Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội, chất lượng môi trường tại Hà Nội chưa đáp ứng yêu cầu, đặc biệt là chất lượng môi trường không khí.

Để giải quyết "bài toán" này, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh mong muốn các chuyên gia, nhà khoa học, các tổ chức, doanh nghiệp có sự chung tay, đồng hành, chia sẻ ý tưởng sáng tạo, tâm huyết, những giải pháp khả thi cần ưu tiên để giúp nhanh chóng cải thiện chất lượng môi trường của thành phố, góp phần xây dựng Thủ đô Hà Nội văn hiến, văn minh, hiện đại.

Giải quyết vấn đề cấp bách về môi trường là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu

Phát biểu tại hội thảo, Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh, Viện trưởng Viện Hàn lâm khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, Hà Nội cũng như nhiều đô thị lớn trên thế giới đang trong quá trình phát triển, phải đối mặt với nhiều vấn đề nghiêm trọng về môi trường như ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước, chất thải sinh hoạt, chất thải rắn…

Theo Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh, ô nhiễm môi trường không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, sức khỏe cộng đồng, mà còn có thể ảnh hưởng đến khả năng thu hút đầu tư, cũng như sự phát triển bền vững của Thủ đô. Do đó, việc tìm kiếm các giải pháp hiệu quả để giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách ở thành phố Hà Nội là nhiệm vụ cần được ưu tiên hàng đầu.

Viện trưởng Viện Hàn lâm khoa học và Công nghệ Việt Nam nhấn mạnh, trước những thách thức về môi trường, vai trò của khoa học công nghệ trong quản lý và bảo vệ môi trường đang ngày càng trở nên quan trọng. Điều này có thể thấy rõ tại nhiều quốc gia phát triển trên thế giới với nhiều giải pháp đã được áp dụng, mang lại hiệu quả.

Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh cho biết, thời gian qua, Chính phủ Việt Nam đã có nhiều chủ trương quan trọng thúc đẩy phát triển đô thị bền vững. Gần đây nhất là Quyết định số 1569/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Quyết định số 1668/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065. Những quyết định này đều nhấn mạnh đến vai trò quan trọng của khoa học công nghệ trong đổi mới sáng tạo và bảo vệ môi trường.

Đóng góp ý kiến cho Hà Nội, TS. Hoàng Dương Tùng, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã đề cập đến vấn đề rất "nóng" hiện nay là ô nhiễm không khí, với chỉ số PM2.5 cao, vượt quá quy chuẩn cho phép 1,5-2 lần trong nhiều ngày. Số ngày có chất lượng không khí tốt chỉ chiếm 15%, trung bình 50%, kém và xấu 34%.

TS. Hoàng Dương Tùng đánh giá cao quyết tâm của Hà Nội như cấm xe 16 chỗ hoạt động ở phố cổ, có lộ trình hoàn thành các công trình giao thông trọng điểm; xây dựng hệ thống quan trắc không khí tự động; triển khai lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 4,5; chuyển đổi một số tuyến xe buýt sang chạy điện; giảm tối đa bếp than tổ ong… Tuy nhiên, hiệu quả chưa cao vì chưa có bộ phận chuyên biệt về xử lý ô nhiễm môi trường.

Do đó, TS. Hoàng Dương Tùng đề xuất, mỗi địa phương cần phải có chỉ tiêu, trách nhiệm cụ thể về giảm thiểu ô nhiễm không khí (rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ tiến độ, rõ hiệu quả). Ngoài ra, Hà Nội cần ưu tiên giao thông xanh, sử dụng nhiên liệu sạch, cần kiểm tra khí thải xe máy trong nội thành.

Đối với xử lý nước thải, GS. TS. Nguyễn Việt Anh, Viện trưởng Viện Khoa học và kỹ thuật môi trường (Trường Đại học Xây dựng Hà Nội) kiến nghị, thành phố Hà Nội quan tâm đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị xanh, đặc biệt là về cấp nước, thoát nước và xử lý nước thải. Nước thải cần được quản lý tổng hợp, theo "chuỗi giá trị", hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, tái sử dụng nước thải và bùn cặn.

Dưới góc độ về chính sách, GS. TS. Nguyễn Việt Anh kiến nghị thành phố sớm ban hành chính sách, cơ chế đặc thù để thúc đẩy việc tiết kiệm nước, năng lượng; thu gom, xử lý, tái sử dụng nước thải và bùn cặn; phát triển hạ tầng định hướng nước và thoát nước bền vững, thu gom nước mưa, kiểm soát úng ngập và ô nhiễm...

Đến từ Trường Đại học Kitakyushu (Nhật Bản), GS. Kiwao Kadokami đã chia sẻ kinh nghiệm trong quản lý và bảo vệ môi trường đô thị tại thành phố Kitakyushu. Để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, chính quyền thành phố này đã thực hiện tái chế chất thải thông qua dự án Eco-Town; phát triển cộng đồng bền vững, hợp tác quốc tế về xử lý môi trường… Đặc biệt, điểm nhấn đáng chú ý trong giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường mà thành phố Kitakyushu thực hiện là sự phối hợp giữa chính quyền và doanh nghiệp trong khắc phục ô nhiễm môi trường.

"Các biện pháp được thực hiện không chỉ dừng lại ở việc xử lý khí thải trước khi thoát ra khỏi ống khói, mà còn tập trung cải tiến quy trình sản xuất bằng cách áp dụng công nghệ sản xuất ít ô nhiễm hơn. Công nghệ này không chỉ giúp cải thiện môi trường, mà còn mang lại lợi ích kinh tế bằng cách nâng cao năng suất", GS. Kiwao Kadokami nói.

Nhờ những giải pháp hiệu quả, bầu trời và nước biển ở thành phố Kitakyushu đã được phục hồi về trạng thái trước khi bị ô nhiễm. Năm 2025, thành phố này đang bứt phá hướng tới mục tiêu phát thải cacbon bằng 0.

GS. Kiwao Kadokami cho biết, từ câu chuyện làm sạch môi trường tại TP Kitakyushu cho thấy sự hợp tác giữa người dân, doanh nghiệp, chính quyền và nhà khoa học là chìa khóa để giải quyết các vấn đề môi trường.

Bên cạnh đó, việc kiểm soát ô nhiễm thông qua đổi mới công nghệ có thể song hành với phát triển kinh tế. Đồng thời, cần phổ biến các mô hình tốt nhất ra thế giới và thúc đẩy hợp tác quốc tế để bảo vệ môi trường toàn cầu. Đặc biệt, để phát triển sự vững chắc, điều quan trọng là truyền lại kinh nghiệm, công nghệ và tri thức đã đạt được cho các thế hệ tiếp theo.

Tạo đột phá về thể chế và chính sách trong công tác bảo vệ môi trường

Tại hội thảo các chuyên gia đã đưa ra nhiều giải pháp để giải quyết những khó khăn, thách trong công tác bảo vệ môi trường. Trong đó, có 10 giải pháp quan trọng được đưa ra nhằm giải quyết các vấn đề cấp bách để bảo vệ môi trường tại Thủ đô Hà Nội:

Thứ nhất, dựa vào khoa học công nghệ, chuyển đổi số, nguồn nhân lực, trí tuệ của Hà Nội và các bên hợp tác để chuyển đổi nhanh và mạnh mô hình tăng trưởng sang phát triển xanh, tuần hoàn, cacbon thấp, chống chịu cao, bền vững; trong đó, chú trọng sử dụng các phương tiện giao thông xanh, khu công nghiệp xanh, sản xuất xanh, tuần hoàn; Phát triển hạ tầng đô thị xanh và bền vững cho Thủ đô Hà Nội, làm sống lại các dòng sông, các ao, hồ; phát triển xã hội tuần hoàn…

Thứ hai, xây dựng và áp dụng cách tiếp cận đột phá, đa ngành, đa cấp, đa địa phương dựa trên nền tảng số để cải thiện chất lượng, bảo vệ môi trường (nhất là phân loại, thu gom và xử lý, tái chế, tái sử dụng chất thải, bùn thải, môi trường không khí, nước, đất...); sử dụng cách tiếp cận dựa trên bằng chứng khoa học khi xem xét các vấn đề và đề ra các chính sách, giải pháp ưu tiên phù hợp, hiệu quả.

Thứ ba, tạo sự đột phá về mặt thể chế, chính sách liên quan đến lĩnh vực bảo vệ môi trường; tăng cường biện pháp cưỡng chế đối với các cơ sở gây ô nhiễm (thí điểm bổ sung hình phạt các cơ sở gây ô nhiễm theo ngày để tăng tính răn đe). Đồng thời, thành phố xây dựng và vận hành cơ chế phối hợp, các chương trình hành động với các tỉnh trong Vùng Thủ đô, với các bộ, ngành liên quan về bảo vệ, cải thiện chất lượng môi trường, đặc biệt là môi trường không khí.

Thứ tư, hoàn thiện, phát triển hệ thống quan trắc tự động theo thời gian thực, dự báo chất lượng môi trường bằng công nghệ hiện đại như: Công nghệ viễn thám, internet vạn vật, công nghệ số, công nghệ AI, big data…

Thứ năm, triển khai các giải pháp công nghệ hiện đại trong xử lý ô nhiễm, chất thải tại nguồn, nhất là đối với các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, làng nghề, trang trại chăn nuôi, hoạt động xây dựng; kiên quyết thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn để tăng cường tái chế, tái sử dụng và giảm thiểu khối lượng rác phát sinh…

Thứ sáu, phát triển đội ngũ cán bộ, chuyên gia về quan trắc, đánh giá, dự báo, giải quyết các vấn đề môi trường; tận dụng lợi thế của Hà Nội về đội ngũ chuyên gia, thí điểm các cơ chế phù hợp để huy động tối đa các nhà khoa học tại các trường đại học, viện nghiên cứu trên địa bàn Hà Nội tham gia nghiên cứu khoa học, soạn thảo chính sách, Quy chuẩn kỹ thuật địa phương, đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi.

Thứ bảy, hợp tác sâu rộng với các bên liên quan (Nhà nước, các viện nghiên cứu, các trường đại học, doanh nghiệp, các hiệp hội nghề nghiệp, người dân, các tổ chức quốc tế) trong giải quyết, cải thiện chất lượng môi trường Hà Nội phù hợp với điều kiện thực tế.

Thứ tám, huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính đáp ứng yêu cầu triển khai các giải pháp nêu trên để môi trường Hà Nội thực sự xanh trở lại.

Thứ chín, nghiên cứu thành lập tổ công tác giúp việc cho Chủ tịch UBND thành phố trong giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách, ứng phó sự cố môi trường; tư vấn các giải pháp bảo vệ môi trường tổng thể, xuyên suốt, có hệ thống; tham mưu kết nối với các địa phương trong vùng tác động của Hà Nội.

Thứ mười, huy động mọi nguồn lực nhân lực và vật lực để giải quyết các vấn đề môi trường, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực bảo vệ môi trường của thành phố Hà Nội.

Kết luận hội thảo, Chủ tịch UBND thành phố Trần Sỹ Thanh cảm ơn, ghi nhận những hiến kế, đóng góp quý báu của các nhà khoa học, chuyên gia môi trường, đồng thời giao Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội tiếp thu đầy đủ ý kiến tại hội thảo; tiếp tục nghiên cứu kỹ các bài tham luận, những đề xuất những giải pháp cấp bách, cụ thể về xử lý ô nhiễm môi trường Thủ đô.

Chủ tịch UBND thành phố đề nghị Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội tham mưu UBND thành phố xây dựng chương trình phối hợp giữa thành phố với các viện nghiên cứu, các tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học để nghiên cứu hướng giải quyết triệt để vấn đề ô nhiễm môi trường của Hà Nội, trước mắt tập trung xử lý ô nhiễm không khí và làm sạch các dòng sông nội đô.

"Thành phố sẽ tạo điều kiện thuận lợi nhất để các sáng kiến, ý tưởng đổi mới sớm được triển khai, đóng góp thiết thực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô và đất nước", Chủ tịch UBND thành phố Trần Sỹ Thanh khẳng định.

Với sự quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị, cùng với sự tham gia tích cực của cộng đồng chuyên gia, nhà khoa khoa học, các doanh nghiệp và nhân dân Thủ đô, các chuyên gia kỳ vọng, trong thời gian tới chất lượng môi trường của Hà Nội sẽ nhanh chóng được cải thiện; Thủ đô Hà Nội sẽ thực hiện thắng lợi các mục tiêu đề ra và cùng cả nước vững bước vào Kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Minh Anh - Thùy Chi