Định hướng phát triển cho sản phẩm công nghiệp nông thôn đặc trưng

Hà Nội là vùng đất với bề dày lịch sử truyền thống, giàu bản sắc văn hóa dân tộc. Hà Nội không chỉ nổi tiếng với những giá trị văn hóa tinh thần đặc sắc, các công trình kiến trúc cảnh quan độc đáo mà còn được biết đến với nhiều sản phẩm thủ công tinh xảo được tạo ra từ những đôi bàn tay tài hoa, khéo léo, óc sáng tạo phong phú của các nghệ nhân làng nghề.

Hiện nay các làng nghề của Hà Nội tập trung chủ yếu ở các nghề như: Mây tre đan, vàng bạc đồng kim khí, đồ gỗ mỹ nghệ, hoa nghệ thuật, sơn mài, khảm trai, gốm sứ, dệt lụa, thêu ren... Các nghề thủ công mỹ nghệ của Hà Nội đã và đang phát huy những giá trị truyền thống to lớn tạo dựng bản sắc văn hóa riêng của Thăng Long - Hà Nội.

Theo Sở Công Thương Hà Nội, Thành phố hiện có hơn 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 318 làng nghề được công nhận theo tiêu chí của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Nhiều làng nghề đã chuyển mình mạnh mẽ, phát triển sản phẩm công nghiệp nông thôn đặc trưng có giá trị cao, phục vụ xuất khẩu và du lịch.

Trong những năm qua, các chương trình khuyến công đã hỗ trợ nhiều cơ sở công nghiệp nông thôn đổi mới thiết bị, cải tiến quy trình sản xuất, ứng dụng công nghệ tiên tiến. Tại Hà Nội, nhiều làng nghề tiêu biểu như Bát Tràng (gốm sứ), Hạ Thái (sơn mài), Phú Vinh (mây tre đan), Vạn Phúc (lụa) đã mạnh dạn đầu tư máy móc hiện đại, áp dụng lò nung khí hóa, công nghệ sấy tự động, máy cắt CNC, vật liệu thân thiện môi trường.

Nhờ đổi mới công nghệ, năng suất lao động tại các cơ sở này tăng từ 25%–30%, tỷ lệ hàng lỗi giảm còn dưới 5%, đồng thời giảm đáng kể chi phí sản xuất và tiêu hao năng lượng. Một số sản phẩm đã đạt tiêu chuẩn xuất khẩu châu Âu (CE) và chứng nhận sản phẩm xanh, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nông thôn.

Trong năm 2024, Hà Nội có nhiều sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp Thành phố, trong đó có 19 sản phẩm được công nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu khu vực phía Bắc gồm: Bình gốm củ tỏi vẽ hoa Cúc - chim Trĩ; Bộ 3 bát tre đan hoa thị; Tranh khảm trai Cửu ngư quần hội; Tranh gỗ lý ngư vọng nguyệt; Hộp bánh kẹo, hộp đựng chè; Ghế bập bênh mây tre đan; Hộp sơn mài họa tiết đan tre; Bình gốm men rạn vẽ hoa đào; Đĩa kính rồng thời Lý điêu khắc; Bộ khay và hộp guột; Bình phú quý trạm khắc sóc nho; Bình sơn mài vẽ lập thể; Khay trà khảm trai; Lư hương đốt trầm bằng đồng; Bộ bo đáy dào đan guột; Tráp trầu cau khảm ốc; Lồng bán đan mây; Lá sen thu (điêu khắc gỗ); Hộp vuông đan mây.

Ngoài ra, thành phố Hà Nội cũng có nhiều sản phẩm được bình chọn công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia, đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng thủ công mỹ nghệ đạt hơn 3 tỷ USD/năm.

Các cơ sở có sản phẩm được bình chọn là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu đã nhận được nhiều ưu đãi từ chương trình khuyến công như hỗ trợ đầu tư máy móc, tham gia các chương trình Hội chợ trong nước và quốc tế. Việc Thành phố thường xuyên quan tâm, hỗ trợ phát triển sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu đã tạo động lực để các cơ sở thay đổi tư duy, đổi mới sáng tạo, tích cực sản xuất ra những sản phẩm mới có chất lượng cao, tinh sảo, đáp ứng nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng, từ đó làm gia tăng giá trị sản phẩm, giá trị sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Theo các chuyên gia, lợi thế lớn nhất của Hà Nội là sự đa dạng ngành nghề và truyền thống lâu đời. Khi được định hướng đúng và hỗ trợ phù hợp, sản phẩm công nghiệp nông thôn đặc trưng không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn trở thành tài sản văn hóa, là thương hiệu nhận diện của Thủ đô.

Địa phương cần phát triển các sản phẩm đặc trưng

Sở Công Thương Hà Nội cho biết, muốn sản phẩm công nghiệp nông thôn phát triển bền vững, phải kết hợp 3 yếu tố: Lợi thế địa phương, đổi mới sáng tạo và liên kết chuỗi giá trị. Lợi thế địa phương giúp tạo ra sản phẩm đặc trưng, đổi mới sáng tạo nâng cao giá trị và sức cạnh tranh, còn liên kết chuỗi giá trị bảo đảm đầu ra ổn định và lợi ích cho tất cả các bên. Khi đó, mỗi sản phẩm không chỉ mang đặc trưng vùng miền mà còn đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Việc khai thác lợi thế địa phương để phát triển sản phẩm công nghiệp nông thôn đặc trưng không chỉ là giải pháp trước mắt, mà là chiến lược dài hạn trong xây dựng nông thôn mới nâng cao, kinh tế nông thôn bền vững và hội nhập quốc tế. Do đó, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích đổi mới, hỗ trợ xúc tiến thương mại. 

Các địa phương phải có chiến lược phát triển sản phẩm đặc trưng gắn với quy hoạch vùng-du lịch-thương mại điện tử và người thợ, doanh nghiệp cần đổi mới tư duy, kết hợp truyền thống với công nghệ hiện đại, để sản phẩm công nghiệp nông thôn thực sự trở thành sứ giả văn hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Có thể thấy, từ những bàn tay khéo léo và óc sáng tạo của người thợ, nhiều sản phẩm thủ công đã bước ra khỏi lũy tre làng để đến với thị trường trong và ngoài nước. Sản phẩm công nghiệp nông thôn không chỉ làm giàu cho người dân, mà còn góp phần khơi dậy niềm tự hào về nghề truyền thống, gìn giữ giá trị văn hóa, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế xanh và bền vững.

Thùy Linh