Giải pháp hoàn thiện quy hoạch xanh cho Thủ đô Hà Nội

Cơ sở vững chắc từ chính sách và quy hoạch

Trong hành trình phát triển đô thị bền vững, Hà Nội đang từng bước khẳng định quyết tâm xây dựng một Thủ đô xanh, sạch, đẹp và đáng sống. Không gian công cộng, hệ thống cây xanh và công viên không chỉ góp phần nâng cao chất lượng sống, mà còn trở thành biểu tượng văn hóa, môi trường và cộng đồng cho cư dân Thủ đô.

Việc ban hành Quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên và hồ điều hòa đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050 (QĐ 1495/QĐ-UBND), cùng với sự điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045 (QĐ 1668/QĐ-TTg), đã tạo nên nền tảng pháp lý và quy hoạch vững chắc cho phát triển không gian xanh. Đặc biệt, Luật Thủ đô 2024 đã bổ sung nhiều điều khoản mới, khuyến khích đầu tư xanh, xã hội hóa công viên, và bảo tồn hành lang sinh thái.

Đặc biệt, những kết quả tích cực trong giai đoạn 2021–2025 là minh chứng rõ nét cho nỗ lực của thành phố. Theo số liệu thống kê của Quy hoạch - Kiến trúc, Hà Nội đã cải tạo 45 công viên, xây mới 6 công viên, và đang lập quy hoạch chi tiết cho thêm 6 công viên khác. Riêng trong quý I/2025, thành phố đã hoàn thành vượt kế hoạch với 70 dự án công viên và vườn hoa, đạt 140% mục tiêu giai đoạn. Nhiều công viên lớn đã mở rào, trở thành không gian sinh hoạt cộng đồng cởi mở và gần gũi với người dân.

Bên cạnh đó, việc mở rộng Công viên Tuổi trẻ Thủ đô với hơn 3.800 m² đất, cùng hàng loạt dự án quy hoạch 1/500 khác, đang từng bước biến các bản quy hoạch thành hiện thực sinh động. Việc số hóa quy hoạch, áp dụng GIS và dữ liệu mở cũng đang góp phần nâng cao minh bạch, giúp người dân tiếp cận và giám sát hiệu quả.

Mặc dù thành phố đã đạt được nhiều thành tựu trong việc xây mới và cải tạo các công viên, vườn hoa, nhưng nhu cầu và yêu cầu vẫn vượt xa nguồn lực hiện có, điều này đặt ra thách thức lớn cho chính quyền, các nhà quản lý quy hoạch, đô thị.

Từ năm 2014, Quyết định số 1495/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội đã phê duyệt Quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa và hồ của Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2050 xác lập khung hệ thống với 219 khu đất quy hoạch công viên mới. Quy hoạch này đã đặt nền móng cho hệ thống công viên, vườn hoa, nhưng quá trình triển khai vẫn gặp nhiều rào cản.

Giám đốc Sở Quy hoạch-Kiến trúc Nguyễn Trọng Kỳ Anh cho biết, Quy hoạch 1495 và Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1259/QĐ-TTg ngày 26/7/2011 xác định sơ bộ vị trí các công viên, tuy nhiên cần bổ sung thông tin cụ thể về diện tích, tính chất và các chỉ tiêu kiến trúc để dễ dàng hơn cho việc triển khai các dự án đầu tư.

Ông Nguyễn Trọng Kỳ Anh cho hay, để khắc phục, Sở đã tham mưu lập kế hoạch cụ thể hóa các đồ án quy hoạch phân khu, đồng thời giao các chủ đầu tư tổ chức lập quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500. Đến nay, danh mục 45 công viên, vườn hoa hiện có đã được cải tạo, nâng cấp, cùng với sáu công viên mới được xây dựng trong giai đoạn 2021-2025 và 6 công viên khác đang hoàn thiện thủ tục quy hoạch.

Để nâng cao tỉ lệ mảng xanh, Hà Nội đang tập trung vào các giải pháp trọng tâm. Trước hết, thành phố đẩy mạnh rà soát, cập nhật quy hoạch để bảo đảm tính đồng bộ giữa các quy hoạch phân khu và chi tiết. Quyết định số 1668/QĐ-TTg ngày 27/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ đã điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn 2065, là cơ sở để cập nhật các quy hoạch phân khu và chi tiết.

Theo đó, Sở Quy hoạch-Kiến trúc đã đề xuất lập quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 cho khoảng 60 công viên, gồm 32 công viên cây xanh và 28 công viên chuyên đề, mở ra cơ hội thu hút đầu tư và phát triển không gian xanh một cách bài bản.

Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Nguyễn Phi Thường cho biết, tính đến hết quý I/2025, thành phố Hà Nội đã hoàn thành cải tạo, xây dựng mới tổng cộng 70 công viên, trong đó có 10 công viên và 60 vườn hoa. Con số này đạt 140% so với chỉ tiêu của Chương trình số 03-CTr/TU do Thành ủy Hà Nội đề ra. Các quận, huyện hiện vẫn đang tiếp tục triển khai thi công các công viên, vườn hoa còn lại theo kế hoạch. Dự kiến đến cuối năm 2025, tổng số công viên, vườn hoa được đưa vào sử dụng sẽ tiếp tục tăng đáng kể, góp phần hoàn thiện diện mạo cảnh quan đô thị, cải thiện chất lượng sống của người dân.

Từng bước hiện thực hóa tầm nhìn xanh hóa đô thị

Theo Phó Chủ tịch HĐND thành phố Phạm Quý Tiên, Hà Nội cần nhanh chóng cập nhật, điều chỉnh Quy hoạch 1495 để phù hợp với các đồ án quy hoạch của Thủ đô Hà Nội mới được phê duyệt, đồng thời bổ sung danh mục công viên trong các quy hoạch phân khu và chi tiết. Một giải pháp cần nghiên cứu đồng thời đó là xây dựng bãi đỗ xe ngầm tại các công viên, vừa tối ưu hóa quỹ đất, vừa bảo đảm hiệu quả đầu tư.

Trong khu vực nội đô, nơi quỹ đất ngày càng khan hiếm, các chuyên gia đề xuất, việc xanh hóa các không gian công cộng hiện có cần được thực hiện đồng thời với việc tạo ra quỹ đất mới cho công viên, vườn hoa từ kế hoạch di dời các cơ sở công nghiệp, giáo dục, bệnh viện gây ô nhiễm ra ngoại thành.

KTS. Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, việc tích hợp quy hoạch xanh vào quy hoạch phân khu và điều chỉnh tổng thể sẽ giúp đồng bộ hơn trong triển khai.

Ông Phạm Thanh Tùng, Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng, những công viên đã có cần được chỉnh trang, tôn tạo, nâng cấp cho phù hợp với sự phát triển của xã hội, đáp ứng đời sống tinh thần ngày một cao của người dân. Công viên phải là nơi để người dân giao lưu, giao tiếp, thể hiện tính xã hội ở đó. Bản thân công viên là văn hóa, bộ mặt văn hóa, bản sắc văn hóa để tăng thêm giá trị của công viên.

Theo các chuyên gia, để hướng tới một Thủ đô xanh, Hà Nội cần tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp, bao gồm: Đẩy nhanh phê duyệt quy hoạch chi tiết công viên, tích hợp đồng bộ với quy hoạch đô thị, giao thông và thủy lợi; Tăng cường phân cấp cho phường, xã trong quản lý cây xanh và công viên, thúc đẩy hiệu quả từ cơ sở; Mở rộng xã hội hóa đầu tư công viên; tạo cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp tham gia; Khuyến khích tháo bỏ rào chắn, tăng tính kết nối giữa công viên và khu dân cư; Ứng dụng mạnh mẽ chuyển đổi số trong quy hoạch và quản lý không gian xanh.

Với hành lang pháp lý rõ ràng, sự chỉ đạo quyết liệt từ chính quyền và sự hưởng ứng tích cực từ cộng đồng, Hà Nội đang từng bước hiện thực hóa tầm nhìn xanh hóa đô thị. Chúng ta hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng rằng, trong tương lai không xa, Thủ đô sẽ trở thành "Thủ đô xanh - thông minh - đáng sống - có sức hút quốc tế" - nơi con người hòa quyện với thiên nhiên, văn hóa và hiện đại.

Hành trình xanh hóa không chỉ là câu chuyện về quy hoạch đô thị, mà còn là lời cam kết nâng cao chất lượng sống cho người dân của chính quyền thành phố. Công viên, vườn hoa không chỉ là nơi thư giãn, mà còn là không gian văn hóa, kết nối cộng đồng và bảo tồn bản sắc Thủ đô.

Hà Nội đang đứng trước cơ hội lớn để thay đổi diện mạo đô thị thông qua việc mở rộng và nâng cấp hệ thống công viên, vườn hoa. Bên cạnh đó, không gian xanh sẽ là chìa khóa bảo đảm chất lượng sống và năng lực cạnh tranh của Hà Nội trong kỷ nguyên đô thị hóa bền vững. Thủ đô sẽ trở thành hệ sinh thái sống động – nơi văn hóa nghìn năm kết hợp hài hòa với công nghệ thông minh và không gian xanh bao trùm. Khi ấy, những hàng cây, hồ điều hòa, vườn hoa nhỏ nơi góc phố sẽ không còn là "tiện ích cộng thêm", mà là bản sắc, là niềm tự hào và là cam kết về một tương lai phát triển bền vững cho mọi thế hệ cư dân Hà Nội.

Thùy Chi