Giảm thiểu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để bảo đảm an toàn thực phẩm

Sử dụng thuốc BVTV hợp lý góp phần tăng năng suất cây trồng và bảo đảm ATTP. Ảnh: Thiện Tâm

Hà Nội có 157.050 ha đất sản xuất nông nghiệp, diện tích gieo trồng cây hàng năm xấp xỉ 300 nghìn ha và trên 21 nghìn ha cây ăn quả, cây công nghiệp lâu năm. Năng suất, sản lượng, giá trị cây trồng chính tương đương và cao hơn các tỉnh trong vùng.

Theo số liệu điều tra của Chi cục BVTV, lượng thuốc BVTV sử dụng tại Hà Nội không nhiều, lượng thuốc BVTV qua các  năm 2014, 2015, 2016, 2017 sử dụng tương ứng là 251-287-316-265 tấn. Lượng thuốc BVTV sử dụng cho 1 ha sản xuất nông nghiệp từ 1,6-2 kg, trong khi đó trung bình toàn quốc 10 kg/ha, gấp 5-6 lần Hà Nội, hàng năm tiết kiệm khoảng 200 tỷ đồng.

\Có những huyện sử dụng rất ít thuốc BVTV, có tỷ lệ cao nông dân không sử dụng thuốc sâu bệnh như huyện: Thanh Oai, Mỹ Đức, Chương Mỹ, Ứng Hòa, Thường Tín, Phú Xuyên, có xã sử dụng rất ít thuốc BVTV như Đỗ Động, Đại Nghĩa, Hợp Tiến,…

So với Hà Nội, toàn quốc đang lãng phí khoảng 80% lượng thuốc BVTV, làm tăng chi phí sản xuất, giảm hiệu quả kinh tế, có nguy cơ cao đến ATTP và ảnh hưởng sức khỏe, môi trường.

Hiện trên địa bàn Thành phố có 95 doanh nghiệp sản xuất - kinh doanh thuốc BVTV, trong đó có 3 xưởng sản xuất, gia công sang chai đóng gói, 35 doanh nghiệp có kho lưu chứa thuốc BVTV, cấp 92/95 giấy chứng nhận đủ điều kiện buôn bán thuốc BVTV cho doanh nghiệp; có 1.779 cửa hàng buôn bán vật tư nông nghiệp, trong đó có 1.219 cửa hàng bán thuốc BVTV (chiếm 68%).

Đồng bộ nhiều giải pháp

Nguyên nhân Hà Nội giảm thiểu sử dụng thuốc BVTV là do người nông dân, cán bộ kỹ thuật, cán bộ quản lý đã được tiếp cận kiến thức kỹ năng canh tác và nhận thức về hệ sinh thái. Thời gian qua, Chi cục BVTV đã triển khai đồng bộ các hoạt động đào tạo giảng viên, lớp học đồng rộng, tờ hướng dẫn... trong đó cốt lõi là tổ chức lớp học đồng ruộng về quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), hệ thống thâm canh lúa cải tiến (SRI) trên lúa, rau, hoa, quả cho nông dân.

Nhờ vậy, đến nay, diện tích ứng dụng từng phần và toàn phần SRI đạt cao (60%). Diện tích rau được chứng nhận đủ điều kiện sản xuất đạt trên 5.000 ha, rau hữu cơ trên 50 ha giúp giảm giống, giảm đạm, giảm sâu bệnh và giảm sử dụng thuốc BVTV, giảm chi phí và tăng năng suất, hiệu quả kinh tế cao. Điển hình như Thành phố đã có trên 1.000 ha lúa nếp cái hoa vàng hiệu quả rất cao (100 triệu đồng/ha/vụ), trên 1.200 ha rau an toàn giá trị sản xuất đạt 1 tỷ đồng/ha/năm, rau Hà Nội cơ bản an toàn (chỉ có 1%-2% mẫu kiểm nghiệm vượt dư lượng tối đa cho phép thuốc BVTV). Diện tích nhiễm và mức độ hại do sâu bệnh rất thấp, góp phần liên tục được mùa, nhờ vậy, Hà Nội trở thành một trong những địa phương có năng suất cây trồng chính cao nhất vùng.

Bên cạnh đó, với tổ chức BVTV đồng bộ từ thành phố đến xã, Chi cục BVTV đã chỉ đạo hệ thống BVTV dự tính dự báo chính xác, phối hợp với địa phương hướng dẫn cho nông dân sử dụng thuốc theo nguyên tắc “4 đúng”: Đúng thuốc, đúng thời điểm, đúng nồng độ liều lượng và đúng cách, đảm bảo thời gian cách ly.

Mặt khác, nhờ những tác động về mặt chính sách như Quyết định về phân công, phân cấp quản lý chất lượng vật tư nông nghiệp, an toàn thực phẩm cụ thể cho cả 3 cấp (thành phố, huyện, xã) hay Nghị quyết số 04/2012/NQ-HĐND, số 25/2013/NQ-HĐND, số 03/2015/NQ-HĐND có chính sách về nhân lực, kinh phí cho tuyên truyền, đào tạo nông dân, tập huấn cho các cá nhân, tổ chức kinh doanh vật tư nông nghiệp; cho thanh tra, kiểm tra vật tư nông nghiệp, an toàn thực phẩm... đã góp phần tác động tích cực cho công tác triển khai tới các cấp về việc sử dụng thuốc BVTV hợp lý.

Đặc biệt, đã có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng chuyên ngành của thành phố như Công an PA 81, PC 49, quản lý thị trường, thanh tra Sở nông nghiệp, Chi cục BVTV và chính quyền các địa phương đã thường xuyên tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra chuyên ngành theo kế hoạch, kiểm tra đột xuất các cơ sở có dấu hiệu vi phạm, phát hiện và xử lý kịp thời những trường hợp vi phạm, từ đó làm lành mạnh hóa thị trường buôn bán thuốc BVTV.

Từ đầu năm 2018 đến nay, Chi cục BVTV đã phối hợp với chính quyền các địa phương tổ chức kiểm tra 715 cơ sở kinh doanh thuốc BVTV (17 công ty và 698 cửa hàng), lấy 60 mẫu thuốc lưu thông trên thị trường để kiểm định chất lượng. Kết quả phát hiện 2 trường hợp buôn bán thuốc BVTV hết hạn sử dụng, 1 trường hợp buôn bán thuốc BVTV không có tên trong danh mục được phép sử dụng tại Việt Nam; phát hiện 1 mẫu thuốc không phù hợp với tiêu chuẩn công bố áp dụng. Xử lý phạt 9,5 triệu đồng. Hoàn thiện 8 hồ sơ vi phạm với các hành vi buôn bán thuốc BVTV với mức xử lý phạt 66,25 triệu đồng.

Mặc dù mức sử dụng thuốc BVTV của Hà Nội ở mức giảm thiểu so với cả nước nhưng việc đảm bảo sử dụng thuốc BVTV đúng quy định vẫn còn gặp nhiều khó khăn do số hoạt chất và tên thương phẩm trong danh mục dược phép sử dụng tại Việt Nam quá nhiều, gây khó khăn cho công tác chỉ đạo và việc lựa chọn loại thuốc sử dụng của nông dân.

Bên cạnh đó, các công ty kinh doanh thuốc BVTV dành nguồn lực lớn cho công tác khuyến nông bằng nhiều hình thức (tập huấn, hội thảo, trình diễn…); có chính sách chiết khấu, khuyến mại hấp dẫn cho các đại lý nhằm bán được nhiều sản phẩm. Vai trò, trách nhiệm xử lý nghiêm vi phạm trong kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV của UBND cấp xã còn hạn chế.

Chính vì vậy, để quản lý chặt chẽ, hiệu quả chất lượng vật tư nông nghiệp nói chung và thuốc BVTV nói riêng, nhân rộng mô hình giảm thiểu sử dụng thuốc BVTV ở Hà Nội, theo Chi cục BVTV, trong thời gian tới Hà Nội cần tổ chức lớp học đồng ruộng về quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) trên các cây trồng nhằm nâng cao nhận thức của người sản xuất.

Đồng thời nâng cao vai trò trách nhiệm quản lý nhà nước về chất lượng vật tư nông nghiệp của cấp xã. Cơ quan chuyên môn của Sở NN&PTNT tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương tăng cường công tác thanh, kiểm tra, giám sát chất lượng thuốc BVTV đồng thời xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm.

Thiện Tâm