Hà Nội bứt phá trong quản lý đất đai: Từ khung pháp lý đến hành động thực tiễn

Thiết lập nền tảng pháp lý vững chắc: Luật mới, cơ chế mới

Quản lý đất đai luôn là một trong những lĩnh vực then chốt và cũng nhiều thách thức nhất tại các đô thị lớn, đặc biệt là ở Hà Nội – nơi tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh, dân số tăng mạnh và nhu cầu phát triển hạ tầng ngày càng cấp thiết. Trước áp lực đó, Hà Nội đã không ngừng nỗ lực cải cách hệ thống chính sách, quy trình quản lý và phương thức vận hành, nhằm hướng đến một mô hình quản lý đất đai hiện đại, minh bạch và hiệu quả hơn.

Trong năm 2025, với sự hỗ trợ từ các chính sách mới như Luật Đất đai 2024, Luật Thủ đô 2024 và Nghị quyết 68-NQ/TW, Hà Nội đã và đang tạo lập một nền tảng pháp lý vững chắc để khơi thông nguồn lực đất đai. Những cải cách đồng bộ từ thể chế, tổ chức bộ máy cho tới chuyển đổi số đã mang lại những chuyển biến rõ nét, đồng thời mở ra kỳ vọng lớn vào các đột phá trong quản lý đất đai, phục vụ phát triển bền vững Thủ đô trong những năm tới.

Trước tiên, một trong những yếu tố cốt lõi tạo ra bước chuyển biến trong công tác quản lý đất đai đó chính là sự ra đời của Luật Đất đai 2024 và Luật Thủ đô 2024. Hai đạo luật này không chỉ mang tính chất sửa đổi, bổ sung mà còn là một bước "thiết kế lại thể chế" sâu rộng cho toàn bộ hệ thống quản lý đất đai.

Trong đó, Luật Thủ đô 2024 trao quyền cho chính quyền Hà Nội nhiều hơn về phân cấp, phân quyền trong phê duyệt quy hoạch, cấp phép xây dựng, tổ chức giải phóng mặt bằng và tái định cư. Đáng chú ý, luật này cho phép tách dự án bồi thường – hỗ trợ – tái định cư thành dự án độc lập, giúp đẩy nhanh tiến độ và tránh tình trạng "chờ nhau" giữa các khâu.

Cùng lúc, Luật Đất đai 2024 đặt trọng tâm vào việc minh bạch hóa quy hoạch, đơn giản hóa thủ tục hành chính và thiết lập hệ thống dữ liệu đất đai quốc gia liên thông. Những quy định này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân và doanh nghiệp mà còn giúp cơ quan quản lý tăng hiệu lực kiểm soát và phòng ngừa rủi ro.

Sự kết hợp giữa hai đạo luật này cùng với Nghị quyết 68 đã tạo ra một khung chính sách mới, đặt nền móng cho công cuộc đổi mới quản lý đất đai tại Hà Nội một cách bài bản và hiệu quả hơn.

Những chuyển biến rõ nét trong công tác quản lý đất đai

Trên cơ sở pháp lý mới, Hà Nội đã có những bước chuyển tích cực trong công tác quản lý đất đai trong nửa đầu năm 2025. Một trong những điểm nhấn đáng kể là việc phân cấp mạnh mẽ hơn cho chính quyền cấp xã. Cụ thể, từ ngày 1/7/2025, Chủ tịch UBND cấp xã được trao quyền cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Sổ đỏ) cho hộ dân với thời gian xử lý chỉ trong 3 ngày đối với hồ sơ đầy đủ. Điều này không chỉ rút ngắn quy trình mà còn tạo điều kiện thuận lợi hơn rất nhiều cho người dân, giảm tải cho cấp huyện và tăng hiệu quả phục vụ hành chính.

Cùng với đó, công tác xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai điện tử cũng đạt được những kết quả tích cực. Hà Nội đã hoàn thành kiểm kê đất đai và xây dựng hồ sơ địa chính số tại hầu hết các quận, huyện, tạo nền tảng quan trọng cho việc minh bạch hóa thông tin, thúc đẩy dịch vụ công trực tuyến và tiến tới chính quyền số trong lĩnh vực tài nguyên – môi trường.

Không dừng lại ở đó, thành phố cũng đang tích cực triển khai các dự án đầu tư công, nhà ở xã hội, khu công nghiệp… nhờ các vướng mắc về thủ tục đất đai được tháo gỡ. Việc này giúp giải phóng nguồn lực đất đai đang bị "đóng băng" tại hàng trăm dự án trong nhiều năm qua, đồng thời khơi thông dòng vốn đầu tư tư nhân đổ vào các lĩnh vực ưu tiên.

Song song với việc phân cấp mạnh mẽ, Hà Nội đã đẩy nhanh chuyển đổi số trong quản lý đất đai, góp phần hiện đại hóa quy trình và tăng tính minh bạch. Tính đến tháng 6/2025, thành phố đã hoàn thiện việc số hóa gần 95% hồ sơ địa chính trên địa bàn 30 quận, huyện và thị xã. Hệ thống dữ liệu này hiện đang được kết nối liên thông với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và thuế, giúp rút ngắn thời gian xác minh thông tin, đồng thời giảm thiểu rủi ro sai sót, thất thoát trong quản lý tài nguyên đất đai.

Một chuyển biến nổi bật khác là cải tiến quy trình cấp phép xây dựng và giao đất. Với việc triển khai mô hình "một cửa số hóa", từ đầu năm đến nay, hơn 80% hồ sơ xin giao đất, thuê đất và chuyển mục đích sử dụng đất của doanh nghiệp tại Hà Nội được tiếp nhận và giải quyết qua môi trường trực tuyến. Thời gian xử lý trung bình được rút ngắn từ 30 ngày xuống còn 10–15 ngày làm việc, giúp tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp, đồng thời tăng mức độ hài lòng của người dân.

Ở cấp địa phương, một số quận, huyện như Đông Anh, Hoài Đức, Gia Lâm đã thí điểm ứng dụng bản đồ địa chính số tích hợp dữ liệu thực địa bằng công nghệ GIS, phục vụ công tác kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm đất đai theo thời gian thực. Nhờ đó, nhiều trường hợp lấn chiếm, sử dụng sai mục đích đất công đã được phát hiện và xử lý kịp thời. Chỉ riêng trong quý I/2025, Hà Nội đã thu hồi được hơn 50ha đất công bị sử dụng trái phép, đưa vào quỹ phát triển các dự án hạ tầng và nhà ở xã hội.

Thành phố cũng đạt được những bước tiến về minh bạch hóa thông tin quy hoạch. Chẳng hạn như Cổng thông tin điện tử quy hoạch Hà Nội đã được nâng cấp, tích hợp dữ liệu quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết và kế hoạch sử dụng đất của từng quận, huyện. Người dân và doanh nghiệp có thể dễ dàng tra cứu thông tin lô đất, quy hoạch chức năng, chỉ tiêu xây dựng chỉ với vài thao tác trực tuyến.

Không chỉ cải cách ở khâu thủ tục, việc sử dụng hiệu quả đất đai trong phát triển đô thị cũng được chú trọng. Hà Nội đã tiến hành rà soát, thanh tra và xử lý các dự án "treo", dự án chậm triển khai trên địa bàn, đồng thời xây dựng kế hoạch tái cơ cấu lại quỹ đất xen kẹt, đất nông nghiệp đô thị để phát triển nhà ở xã hội, công viên cây xanh và công trình công cộng. Trong nửa đầu năm 2025, thành phố đã thu hồi và chuyển đổi mục đích sử dụng trên 70ha đất "lãng phí" thành các không gian phục vụ cộng đồng.

Góc nhìn đa chiều về kỳ vọng đột phá

Từ góc độ pháp lý, TS. Nguyễn Khánh Ly, chuyên gia pháp lý, giảng viên Trường Đại học Luật Hà Nội đánh giá cao việc ban hành Luật Thủ đô 2024 và Luật Đất đai 2024. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng việc luật đi vào cuộc sống sẽ phụ thuộc phần lớn vào năng lực tổ chức thực thi và hướng dẫn triển khai cụ thể từ các cơ quan chức năng.

TS. Nguyễn Khánh Ky cho rằng, một đạo luật dù tiến bộ đến đâu, nếu không có hướng dẫn thực hiện cụ thể, chi tiết và phù hợp với điều kiện thực tiễn, sẽ khó phát huy tác dụng. Do đó, Hà Nội cần nhanh chóng ban hành các quy định nội bộ, quy trình tác nghiệp và hệ thống mẫu biểu cụ thể để bảo đảm các quy định trong luật mới được thực thi đồng bộ, tránh tình trạng hiểu sai hoặc vận dụng khác nhau giữa các địa phương.

Theo bà, ưu tiên trước mắt của Hà Nội là đào tạo lại đội ngũ cán bộ làm công tác địa chính – pháp chế ở cấp cơ sở, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để giám sát quá trình giải quyết thủ tục đất đai.

Trong khi đó, TS. Nguyễn Văn Khôi, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam đánh giá, Nghị quyết 68 và các đạo luật liên quan như Luật Đất đai 2024, Luật Thủ đô 2024 đang tạo điều kiện rất tốt để tháo gỡ hàng nghìn dự án bị đình trệ do vướng mắc thủ tục đất đai – vốn là điểm nghẽn kéo dài nhiều năm qua trong phát triển bất động sản và hạ tầng đô thị. Đây là thời điểm 'vàng' để Hà Nội thu hút dòng vốn đầu tư lớn, đặc biệt trong lĩnh vực nhà ở, đô thị thông minh, khu công nghiệp và logistics – những lĩnh vực có khả năng dẫn dắt tăng trưởng".

Theo TS. Khôi, điều đặc biệt quan trọng là việc Hà Nội đã tiếp cận cuộc cải cách không chỉ từ góc độ pháp lý mà còn ở khâu tổ chức thực thi. Từ công tác rà soát, xử lý dự án chậm triển khai, đến xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai minh bạch, đồng bộ – tất cả đều góp phần nâng cao niềm tin của nhà đầu tư.

"Sự chuyển động mạnh mẽ ở Hà Nội có thể tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực ra các địa phương khác, đặc biệt khi thị trường đang rất cần một môi trường đầu tư minh bạch, thủ tục thuận lợi và nền tảng hạ tầng đồng bộ," ông Khôi nhấn mạnh.

Kỳ vọng vào một mô hình quản lý đất đai minh bạch, hiệu quả, hài hòa lợi ích

Ông Nguyễn Xuân Đại, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho rằng, việc điều chỉnh cơ cấu sử dụng đất trong giai đoạn 2021–2025 là một yêu cầu tất yếu, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế – xã hội của Thủ đô. Theo kế hoạch, tỉ lệ đất nông nghiệp sẽ giảm từ gần 59% xuống còn khoảng 55,5% tổng diện tích tự nhiên, nhường chỗ cho các loại đất phục vụ công nghiệp, hạ tầng kỹ thuật, dịch vụ và phát triển đô thị. Tuy nhiên, thành phố vẫn chủ trương giữ lại những vùng đất nông nghiệp chiến lược, có vai trò đặc biệt trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao, du lịch sinh thái và bảo vệ môi trường sinh thái đô thị.

Cùng với đó, Hà Nội đang đẩy mạnh số hóa toàn diện trong quản lý đất đai. Việc tích hợp dữ liệu địa chính, quy hoạch, cấp phép với căn cước công dân và các nền tảng số hóa giúp nâng cao hiệu lực quản lý, tăng tính minh bạch và hỗ trợ quá trình giám sát, hậu kiểm hiệu quả hơn.

Ông Nguyễn Xuân Đại cho biết, trong thời gian tới, thành phố sẽ tiếp tục xử lý dứt điểm các trường hợp vi phạm về sử dụng đất, đồng thời đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, đấu giá đất và giải ngân vốn đầu tư công – qua đó khai thác hiệu quả hơn tiềm năng từ nguồn lực đất đai, phục vụ cho phát triển bền vững Thủ đô.

Hà Nội đang đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong nỗ lực cải cách và hiện đại hóa công tác quản lý đất đai của Hà Nội. Từ việc xây dựng nền tảng pháp lý vững chắc với Luật Đất đai 2024, Luật Thủ đô 2024 và Nghị quyết 68-NQ/TW, đến các chuyển biến rõ nét trong thực tiễn như phân cấp mạnh mẽ, đẩy nhanh chuyển đổi số, tăng cường minh bạch thông tin quy hoạch và xử lý dứt điểm vi phạm – tất cả cho thấy một tầm nhìn quản lý chủ động, linh hoạt và thích ứng cao với yêu cầu phát triển mới.

Những ý kiến từ chuyên gia và lãnh đạo cơ quan chức năng đều cho thấy sự đồng thuận cao về định hướng cải cách, đồng thời đặt kỳ vọng vào một mô hình quản lý đất đai minh bạch, hiệu quả, phục vụ phát triển bền vững và hài hòa lợi ích giữa Nhà nước – doanh nghiệp – người dân. Sự thay đổi tư duy trong điều hành, cách tiếp cận theo hướng dữ liệu số và sự liêm chính trong công khai hóa thông tin đã và đang từng bước xây dựng niềm tin trong xã hội, mở đường cho những nguồn lực đầu tư mạnh mẽ hơn.

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh và yêu cầu phát triển bền vững ngày càng cao, đất đai không chỉ là tài nguyên hữu hạn mà còn là trụ cột chiến lược, là "chìa khóa" mở ra các cơ hội tăng trưởng xanh, phát triển nhà ở, giao thông, công nghiệp và dịch vụ chất lượng cao. Hà Nội – với những đột phá mang tính nền tảng trong năm 2025 – đang khẳng định vai trò tiên phong trong việc xây dựng một mô hình quản lý đất đai hiện đại, công bằng và minh bạch, góp phần hiện thực hóa khát vọng đưa Thủ đô phát triển bền vững, văn minh và đáng sống trong tương lai gần.

Thùy Chi