Hà Nội sẽ phân cấp nguồn thu để phù hợp chính quyền địa phương 2 cấp

Đây là một nội dung quan trọng, tạo cơ sở pháp lý cho việc phân định rõ trách nhiệm, nguồn lực và quyền hạn của từng cấp chính quyền, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Trong nhiều năm qua, việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa ngân sách các cấp của TP. Hà Nội được thực hiện theo quy định chung của Luật Ngân sách nhà nước và các văn bản hướng dẫn của Trung ương. Theo đó, ngân sách Thành phố giữ vai trò chủ đạo, đảm bảo nguồn lực cho các nhiệm vụ chi lớn, có tính chiến lược; đồng thời hỗ trợ, điều tiết nguồn lực cho cấp quận, huyện và cấp xã để thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, trật tự an toàn xã hội, an sinh dân sinh trên địa bàn.

Tuy nhiên, mô hình chính quyền địa phương hiện nay của Hà Nội đã có bước chuyển mới. Từ tháng 7/2021, thực hiện Nghị quyết số 97/2019/QH14 của Quốc hội, TP. Hà Nội đã triển khai mô hình chính quyền đô thị tại các quận và thị xã Sơn Tây, đồng thời vẫn duy trì chính quyền nông thôn ở các huyện. Đến nay, cùng với việc tiếp tục thực hiện các chủ trương phân cấp, ủy quyền mạnh mẽ từ Thành phố xuống quận, huyện, thị xã, yêu cầu đặt ra là phải có một cơ chế tài chính tương ứng, tạo sự chủ động cho các cấp trong quản lý, điều hành.

Trên thực tế, việc phân định nguồn thu, nhiệm vụ chi còn tồn tại một số hạn chế. Một số nhiệm vụ chi thuộc thẩm quyền cấp cơ sở nhưng lại chưa gắn với nguồn thu ổn định; trong khi nhiều khoản thu lớn vẫn tập trung chủ yếu về ngân sách Thành phố. Điều này dẫn tới tình trạng một số địa phương khó khăn về cân đối ngân sách, phụ thuộc nhiều vào cơ chế bổ sung từ Thành phố.

Việc tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp ở Hà Nội đặt ra yêu cầu phải tiếp tục đổi mới, điều chỉnh cơ chế phân cấp ngân sách. Đây là bước đi quan trọng để từng bước hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời khuyến khích sự năng động, sáng tạo của cấp chính quyền cơ sở trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ.

Cụ thể hóa nguyên tắc phân cấp quản lý nhà nước về tài chính - ngân sách

Nghị quyết mà HĐND TP. Hà Nội dự kiến xem xét, thông qua tới đây sẽ cụ thể hóa nguyên tắc phân cấp quản lý nhà nước về tài chính - ngân sách, phù hợp với đặc điểm của chính quyền đô thị, chính quyền nông thôn và mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Trước hết, về nguồn thu, Thành phố sẽ tiếp tục giữ lại một số khoản thu quan trọng để đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách cấp Thành phố trong phát triển hạ tầng, các công trình trọng điểm và các nhiệm vụ chi lớn mang tính toàn Thành phố. Đồng thời, sẽ phân cấp mạnh hơn cho ngân sách quận, huyện, thị xã được hưởng tỷ lệ điều tiết từ một số khoản thu ổn định, như: thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, lệ phí trước bạ, một số loại phí và lệ phí gắn với hoạt động quản lý trực tiếp của địa phương.

Đối với nhiệm vụ chi, Nghị quyết sẽ phân định rõ ràng trách nhiệm của từng cấp chính quyền. Ngân sách Thành phố tập trung cho các nhiệm vụ chi đầu tư phát triển mang tính chiến lược, quy mô lớn; còn ngân sách quận, huyện, thị xã đảm nhận toàn diện các nhiệm vụ chi gắn với dân sinh, đời sống cộng đồng và các hoạt động quản lý nhà nước thường xuyên trên địa bàn. Qua đó, sẽ tạo điều kiện để chính quyền cấp cơ sở có thêm quyền chủ động, giảm phụ thuộc vào cấp trên, đồng thời nâng cao trách nhiệm trong quản lý, sử dụng nguồn lực.

Một điểm mới quan trọng là cơ chế phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi sẽ được xây dựng theo hướng đồng bộ, gắn với cơ chế giám sát chặt chẽ. HĐND và UBND các cấp sẽ được trao thêm thẩm quyền nhưng cũng đi đôi với trách nhiệm giải trình trước nhân dân và cơ quan dân cử. Việc này nhằm đảm bảo tính minh bạch, công khai, sử dụng hiệu quả ngân sách, tránh tình trạng chồng chéo hoặc buông lỏng quản lý.

Nghị quyết cũng dự kiến có những điều chỉnh linh hoạt đối với các địa phương có đặc thù riêng. Các quận nội thành, thị xã, với đặc điểm là chính quyền đô thị, sẽ được phân cấp nhiều hơn về nguồn thu để chủ động đầu tư hạ tầng, phát triển dịch vụ, thương mại. Trong khi đó, các huyện ngoại thành, với vai trò cung cấp nguồn nông sản, đất đai cho phát triển đô thị, sẽ có cơ chế phân bổ nguồn lực phù hợp để thực hiện nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới nâng cao, phát triển bền vững nông nghiệp và bảo vệ môi trường.

Việc ban hành và triển khai Nghị quyết phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi sẽ tạo cơ sở quan trọng để TP. Hà Nội vận hành hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Đây cũng là bước đi nhằm hiện thực hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước về tiếp tục đổi mới phân cấp, phân quyền, tăng cường tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền cơ sở, phát huy tối đa nguồn lực cho sự phát triển toàn diện, bền vững của Thủ đô.

Gia Huy