Hà Nội yêu cầu kiểm tra, báo cáo vi phạm khai thác cát ở huyện Ba Vì

Văn bản nêu rõ, UBND TP. Hà Nội nhận được Văn bản số 1355/UBND-KT của UBND huyện Ba Vì về tình hình khai thác cát thuộc địa phận tỉnh Phú Thọ, khu vực giáp ranh huyện Ba Vì.

Tăng cường công tác quản lý khai thác khoáng sản trên địa bàn

Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Dương Đức Tuấn giao Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội chủ trì, phối hợp với các Sở: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Giao thông vận tải, Công an thành phố và đơn vị liên quan kiểm tra, rà soát báo cáo đề xuất của UBND huyện Ba Vì tại Văn bản số 1355/UBND-KT ngày 15/5/2024 nêu trên; thống nhất phương án xử lý dứt điểm đối với các vi phạm tại địa phương; báo cáo UBND TP. Hà Nội kết quả thực hiện trong tháng 5/2024.

Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội dự thảo văn bản của UBND TP. Hà Nội gửi UBND tỉnh Phú Thọ nêu rõ thực trạng, tồn tại và các vi phạm từ hoạt động khai thác cát trên sông Đà, sông Hồng thuộc khu vực giáp ranh địa giới hành chính giữa 2 địa phương; đề nghị UBND tỉnh Phú Thọ có biện pháp quản lý nhà nước về hoạt động khai thác cát trên địa bàn và phối hợp chặt chẽ với UBND TP. Hà Nội để bảo đảm an ninh trật tự, phòng chống thiên tai, ngăn chặn xử lý dứt điểm vi phạm trong khu vực.

UBND TP. Hà Nội yêu cầu UBND huyện Ba Vì thường xuyên kiểm tra, rà soát, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về khai thác khoáng sản theo quy định và chỉ đạo của UBND thành phố tại Chỉ thị số 15/CT-UBND ngày 5/9/2022, Văn bản số 240/UBND-TNMT ngày 23/1/2024 để tăng cường công tác quản lý khai thác khoáng sản trên địa bàn thành phố.

UBND huyện Ba Vì đề xuất phương án xử lý và phối hợp với các Sở: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường… thực hiện giải tỏa triệt để các bến bãi kinh doanh, trung chuyển vật liệu xây dựng dọc tuyến đê Hữu Hồng; không để phát sinh mới các trường hợp vi phạm pháp luật về đê điều, công trình thủy lợi và đất đai, khoáng sản trên địa bàn huyện.

UBND TP. Hà Nội yêu cầu Công an thành phố, các Sở: Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Xây dựng, Giao thông vận tải, theo chức năng của đơn vị, phối hợp với UBND huyện Ba Vì tăng cường tuần tra, kiểm soát ngăn chặn, phát hiện, điều tra xử lý nghiêm hành vi khai thác cát, khoáng sản trái phép, vi phạm pháp luật đê điều, đất đai theo quy định.

Cảnh báo nguy cơ đối với việc hút cát quá mức trên sông

Theo nội dung phản ánh của báo Thanh niên đưa sáng ngày 20/5, nhiều tháng qua tình hình khai thác cát trên sông Đà, đoạn giáp địa bàn thôn Vân Hội (xã Phong Vân, huyện Ba Vì) diễn ra rất phức tạp.

Theo chính quyền sở tại, tình trạng hút cát diễn ra công khai, tấp nập; hàng chục tàu hút cát hoạt động hết công suất suốt ngày đêm. Các tàu thuyền chờ vào lấy cát neo đậu đặc kín quanh khu vực tàu hút đang hoạt động.

Hoạt động hút cát đã làm ảnh hưởng đến lòng sông, gây biến đổi dòng chảy, làm sạt trượt 900 m chân kè và làm nứt đường đỉnh kè; đồng thời khiến tường rào, tường nhà và công trình dân sinh bị nứt vỡ.

Người dân địa phương cho biết, khi đêm xuống, trên đoạn sông Đà này như một thành phố, tấp nập tàu thuyền bật đèn sáng choang. Nhiều người lo sợ, nếu tàu cát tiếp tục hút với số lượng lớn thì nhà dân sẽ sạt lở xuống sông Đà nên đã kiến nghị lên chính quyền sở tại.

Đại diện lãnh đạo huyện Ba Vì cho biết, đã ghi nhận có 42 hộ dân bị ảnh hưởng như nứt tường bao, nhà, sân, trong đó 19 ngôi nhà nứt toác dài từ 2m - 13m. Theo vị lãnh đạo huyện Ba Vì, nếu không có "biện pháp cứng rắn" cũng như việc thực hiện theo đúng quy định pháp luật thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tài sản và có thể ảnh hưởng đến sự ổn định đời sống, tính mạng của bà con nhân dân.

Ông Nguyễn Văn Đông, Trưởng phòng Kinh tế huyện Ba Vì cho rằng, nguy cơ sạt lở một số nhà dân ở thôn Vân Hội rất cao. Trước mắt, chính quyền sở tại đã cắm biển cảnh báo, lên phương án bảo vệ với phương châm "4 tại chỗ" vì mùa mưa đang đến.

Cảnh báo nguy cơ đối với việc hút cát quá mức trên sông, PGS.TS Vũ Thanh Ca, nguyên Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế và khoa học công nghệ, Tổng cục Biển và Hải đảo (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, việc hút cát quá mức tại một vị trí, nhất là nạo vét thông luồng sẽ khiến cho mực nước tại đó và thượng nguồn sẽ bị giảm, đồng thời độ dốc đáy sông và mặt nước tăng lên nên vận tốc dòng chảy cũng tăng theo, gây xói lở đáy dẫn đến sụt lún ven sông. Thậm chí một số cây trồng ở hai bên sông có thể bị chết và tạo ra những thay đổi đến hệ sinh thái.

Bên cạnh đó, việc mực nước ngầm bị hạ thấp còn ảnh hưởng đến hoạt động khai thác nước ngọt phục vụ sinh hoạt của dân cư. Dòng sông bị tụt khiến chân các công trình bị lộ và nhanh chóng hư hỏng. Không chỉ khiến cho lượng phù sa giảm, sự khai thác cát quá mức làm cho đáy sông bị biến dạng; tác động dây chuyền đến dòng chảy. Khi dòng chảy của nước đang ổn định mà bị sự tác động bất thường nào đó nó sẽ bị biến đổi. Quán tính của nước tới chỗ địa hình đáy sông thay đổi thì dòng nước bị lệch và không thể "nắn" lại liền được, nhất là với các dòng sông lớn.

Thực tế cho thấy, khai thác cát dù ở mức độ nào cũng gây ảnh hưởng nhất định đến môi trường và chất lượng nước sông. Đối với những khu vực đã xảy ra sụt lún, khẩn trương cắm biển cảnh báo, khoanh vùng, thiết lập hành lang an toàn (hướng dẫn, có giải pháp khắc phục sụt lún và đảm bảo an toàn cho người dân, phương tiện... được lưu thông thông suốt) và lắp đặt biển báo đối với những khu vực có nguy cơ xảy ra sụt lún.

Đồng quan điểm với PGS.TS Vũ Thanh Ca, PGS.TS Đào Trọng Tứ, Mạng lưới sông ngòi Việt Nam – VRN cho biết, việc khai thác cát vượt mức sẽ làm tụt đáy sông. Do dòng sông bị xói sâu ở một điểm, lượng cát từ thượng nguồn về sẽ đọng lại mà không chuyển được về cho hạ du. Với diễn biến khai thác cát khó kiểm soát, tình trạng sụt lún, nứt nhà ven sông sẽ còn tiếp tục nghiêm trọng trong thời gian tới. Sụt lún sẽ diễn ra từ từ, hệ quả là người dân có thể mất nhà bất cứ lúc nào.

Tình trạng khai thác cát trái phép quá mức và thiếu kiểm soát ở nhiều nơi thời gian qua không chỉ gây thất thoát tài nguyên, thất thu cho Nhà nước mà đang trực tiếp gây ra nhiều hệ lụy kép. Việc khai thác bừa bãi, không tuân thủ quy định gây tác động lớn đến hệ thống sông ngòi. Ở nhiều dòng sông, mực nước đã và đang có xu hướng hạ thấp mà một trong những nguyên nhân là do khai thác cát bừa bãi gây xói mòn lòng sông và xói lở bờ bãi.

Theo các chuyên gia, phải tăng cường giám sát hoạt động khai thác cát của các dự án, không để chủ đầu tư lạm dụng giấy phép hủy hoại dòng sông nhằm trục lợi. Nạn nhân của khai thác cát bừa bãi chính là những người dân sống ở ven sông, mất nhà cửa, mất đất canh tác, sinh kế bị lấy đi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an sinh xã hội. Trước mắt cần tăng cường giám sát, không chỉ giám sát xung quanh khu vực khai thác mà phải chạy dài lưu vực, bởi mức độ ảnh hưởng của quá trình khai thác cát trên một phạm vi rộng lớn.

Đối với người dân, cần chủ động theo dõi diễn biến sụt, lún, nứt hoặc sạt, lở đất tại khu vực này, kịp thời thông báo đến cơ quan chức năng các diễn biến phát sinh để có biện pháp xử lý bảo đảm an toàn tính mạng, tài sản cho người dân nhất là trong mùa mưa lũ.

Thùy Chi