Mở rộng không gian phát triển cho các đô thị trung tâm theo các hướng ưu tiên

Định hướng phát triển thành phố phía Bắc là trung tâm dịch vụ chất lượng cao

Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 (điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô) đã định hướng xây dựng mô hình thành phố trực thuộc Thủ đô tại khu vực phía Bắc (vùng Đông Anh, Mê Linh, Sóc Sơn) và phía Tây (vùng Hòa Lạc, Xuân Mai).

Trong đó thành phố phía Bắc dự kiến hình thành trên cơ sở điều chỉnh mở rộng không gian phát triển đô thị trên toàn bộ lãnh thổ các huyện Đông Anh, Sóc Sơn và một phần phía Tây đường Vành đai 4 thuộc huyện Mê Linh.

Ngoài ra, thành phố phía Bắc cũng sẽ là trung tâm nghiên cứu và phát triển công nghiệp văn hóa, trung tâm thu hút tài năng trẻ, khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hóa nhằm có thể xuất khẩu văn hóa đến năm 2045.

Phát triển du lịch kết hợp phát huy, bảo tồn các không gian cảnh quan, kiến trúc lịch sử, văn hóa truyền thống trên cơ sở quần thể Cổ Loa thành, đền Sóc, chuỗi du lịch liên tỉnh trên hành lang sông Hồng.

Dự kiến, Đồ án Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 sẽ được HĐND TP. Hà Nội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 14, khóa XVI.

Đại diện Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (đơn vị tư vấn lập điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô) cho biết, theo định hướng Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội được phê duyệt khu đô thị Mê Linh - Đông Anh được định hướng xây dựng thành đô thị đặc thù gắn với vùng trồng hoa truyền thống.

Hiện trạng toàn khu vực Đông Anh – Mê Linh – Sóc Sơn rộng khoảng 631 km2, dân số khoảng 1 triệu người. Khu đô thị Đông Anh định hướng trở thành trung tâm hành chính, thương mại, giao dịch quốc tế, công nghiệp kỹ thuật cao, phát triển du lịch gắn với bảo tồn di tích Cổ Loa và đầm Vân Trì. Đô thị vệ tinh Sóc Sơn là trung tâm giáo dục và đào tạo. Đây cũng là khu vực phát triển đô thị ở phía Đông đường Vành đai 4.

Triển khai thực hiện quy hoạch chung từ năm 2011 đến nay, khu vực này còn những điểm nghẽn, đó là tổ chức thực hiện quy hoạch chậm do thiếu nguồn lực; liên kết và kết nối vùng, kết nối hai bên sông Hồng còn chưa được đầu tư hoàn chỉnh. Các dự án chậm triển khai, dự án treo theo mô hình khu ở dân cư làm ảnh hưởng tới mặt bằng phát triển. Tổ chức thực hiện quy hoạch và quản lý phát triển đô thị còn nhiều vấn đề.

Trên cơ sở phân tích hiện trạng, đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đã đưa ra định hướng xây dựng thành phố phía Bắc là trung tâm dịch vụ chất lượng cao; trung tâm dịch vụ y tế, giáo dục cấp vùng phía Đông Bắc, trung tâm nghiên cứu khoa học - ứng dụng chất lượng cao; là đầu mối giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy.

Bên cạnh đó, còn có thành phố dịch vụ, hội nhập quốc tế; trung tâm hành chính, thương mại, giao dịch quốc tế, công nghiệp kỹ thuật cao, phát triển du lịch gắn với bảo tồn di tích văn hóa, đóng vai trò động lực phát triển ở phía Bắc Thủ đô.

Về định hướng phát triển, không gian sẽ xây dựng thành phố phía Bắc là một thành phố trẻ, giàu có và năng động dựa trên sức mạnh nội sinh sẵn có như khai thác tối đa tiềm năng của Cảng hàng không quốc tế Nội Bài, vị trí giao thoa giữa trục kinh tế Đông - Tây và Bắc - Nam của vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, là thành phố xanh - sạch - thông minh, làm đối trọng và bổ trợ cho đô thị trung tâm đang quá tải.

Xây dựng khu vực này thành trung tâm đối thoại, hợp tác quốc tế tầm cỡ khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Phát triển công nghiệp du lịch kết hợp truyền thống trên cơ sở quần thể thành Cổ Loa, đền Sóc. Trung tâm logistics lớn nhất miền Bắc, trung tâm đầu mối giao thương quốc tế, cảng cạn ICD, thúc đẩy hạ tầng xuất nhập khẩu, trung tâm thương mại miễn thuế, outlet lớn nhất khu vực.

Đặc biệt, khai thác lợi thế sân bay quốc tế Nội Bài, tạo dựng hình ảnh đô thị mới hiện đại phía Bắc sông Hồng gắn với dịch vụ cấp vùng Cảng hàng không quốc tế Nội Bài và các khu công nghiệp thành một khu vực phát triển thương mại, logistics và trung chuyển hàng hóa quốc tế.

Hình thành đô thị mới cao tầng, hiện đại theo mô hình TOD, đô thị thông minh hai bên tuyến đường Võ Nguyên Giáp. Hình thành các tổ hợp công trình công cộng, dịch vụ, khách sạn, thương mại, tài chính, ngân hàng lớn.

Khai thác, cải tạo các sông Cà Lồ, sông Thiếp - đầm Vân Trì, sông Ngũ huyện Khê tạo thành trục không gian cây xanh mặt nước Vân Trì - sông Thiếp - Cổ Loa, phát triển lan tỏa tới các điểm không gian xanh trong lõi các khu vực đô thị, kết hợp với công viên rừng quanh sân bay Nội Bài tạo thành không gian xanh đô thị của trung tâm thành phố phía Bắc. Cải tạo các khu vực dân cư hiện hữu gắn với bảo tồn các công trình di tích, văn hóa lịch sử, tảo tồn triệt để hệ sinh quyển rừng và hệ động thực vật Sóc Sơn…

Cần bảo đảm cập nhật, đồng bộ các quy hoạch thành phố trong Thủ đô

Theo KTS. Đào Ngọc Nghiêm, nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội, các huyện phía Bắc sông Hồng của Hà Nội có nhiều di sản văn hóa cấp quốc gia đặc biệt quan trọng như đền thờ Hai Bà Trưng (Mê Linh), đền Gióng (Sóc Sơn), di tích Cổ Loa (Đông Anh).

Cùng với đó, thành phố phía Bắc được định hướng chức năng đô thị dịch vụ, hội nhập quốc tế gắn với Cảng Hàng không cửa ngõ quốc tế Nội Bài, hành lang kinh tế quốc gia gắn với trục động lực phát triển Nhật Tân - Nội Bài; tính chất, chức năng chính là đô thị thông minh.

KTS. Đào Ngọc Nghiêm cho rằng, các khu vực thành phố hình thành trong tương lai có vị thế liên kết chặt chẽ với Vùng Thủ đô, vùng Đồng bằng sông Hồng là động lực tăng trưởng mới cho Thủ đô.

Trong khi đó, KTS. Phạm Thanh Tùng, Ủy Viên Ban thường vụ, Chánh văn phòng TW Hội KTS Việt Nam nhận định, với hệ thống hạ tầng giao thông kết nối, với 3 đường vành đai hiện hữu và vành đai 4 chuẩn bị thực hiện, việc tập trung xây dựng những đô thị vệ tinh đúng nghĩa sẽ phù hợp. Để làm được điều đó, Hà Nội cần tính đến bài toán làm cách nào để di dân ra khỏi nội thành.

Ông Tùng cho biết, thời gian qua, Hà Nội cũng tạo ra được một số đô thị vệ tinh (ngoại thành), tuy nhiên các khu đó dường như chỉ để "ngủ" chứ không phải đô thị theo đúng nghĩa.

Đồng quan điểm, ông Nghiêm cho rằng Hà Nội cần lưu ý đến quy hoạch phải lường trước nguồn lực để đầu tư. Tránh việc "vẽ xong rồi để đấy". Để khi người dân đã di dời khỏi nội thành nhưng vẫn phải tập trung về đây để làm việc. Chưa kể còn rất nhiều khu đô thị bỏ hoang, không thu hút được dân cư đến ở.

Là một trong những địa phương được định hướng nằm trong khu vực thành phố phía Bắc, Chủ tịch UBND huyện Mê Linh Hoàng Anh Tuấn đề xuất, thành phố phía Bắc được định hướng là thành phố thương mại, dịch vụ, logistics vì vậy không nên phát triển nhiều các khu công nghiệp tại đây.

Về phân bố không gian nên giữ nguyên với Đông Anh là trung tâm của thành phố, hai trục động lực phát triển gồm Nhật Tân - Nội Bài, Vành đai 4. Đồng thời chú trọng định hướng phát triển kinh tế cho các vùng hai bên Vành đai 4, vùng đất bãi sông Hồng.

Trong khi đó, lãnh đạo huyện Đông Anh đề xuất thành phố phía Bắc sông Hồng cần được định hướng là đô thị loại 1 hoặc đô thị đặc biệt trong Thủ đô. Riêng với quy hoạch đô thị Đông Anh cần được xây dựng trên cơ sở 3 tiêu chí: xanh, ngầm, công cộng. Đặc biệt, quan tâm bổ sung vùng ngoài bãi sông Hồng để phát triển đô thị sinh thái. Về kinh tế chú trọng phát triển thương mại dịch vụ, công nghiệp, nông nghiệp sinh thái.

Để đẩy nhanh tiến độ quy hoạch thành phố trong Thủ đô, lãnh đạo huyện Đông Anh đã đưa ra kiến nghị cần thành lập Ban Chỉ đạo để triển khai lập Nhiệm vụ quy hoạch thành phố trong Thủ đô song hành với việc lập điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô và Quy hoạch Thủ đô, xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi) nhằm bảo đảm cập nhật, đồng bộ.

Trước đây, Hà Nội đặt ra mục tiêu trước năm 2025 có 5 huyện lên quận, sau năm 2025 có thêm 2 huyện lên quận. Hiện nay, ngoài việc lên quận, quy hoạch mới đưa ra mô hình thành phố trong Thủ đô.

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm đánh giá, đây là đề xuất hợp lý nhưng để phát triển mô hình này thành công vẫn cần những nghiên cứu, đánh giá lại quy mô ranh giới. TP phía Bắc sông Hồng bao gồm các huyện Đông Anh - Mê Linh - Sóc Sơn có diện tích lên tới 633km2 là quá rộng, có sự chênh lệch đô thị hóa, sẽ khiến nguồn lực đầu tư bị phân tán.

Đặc biệt tỉ lệ đất nông nghiệp huyện Mê Linh, Sóc Sơn còn khá lớn. Huyện Sóc Sơn có diện tích đất nông nghiệp chiếm 60% tổng diện tích đất tự nhiên, có cả đất rừng phòng hộ, nên lao động phi nông nghiệp chỉ đạt khoảng 40%, không thể đạt theo tiêu chuẩn cấp đô thị. Đây thực sự là những thách thức trong thực tế của thành phố này.

Theo TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, việc thực hiện mô hình thành phố trong Thủ đô sẽ thuận lợi, tạo động lực song cần có lộ trình thích hợp. Vì vậy, cần đặt mục tiêu hoàn thành chỉ tiêu đô thị hóa lên trên hết thay vì chú trọng cái tên và thay con dấu cơ quan hành chính.

Thùy Chi