Phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng

Thời gian qua, TOD được xác định là một công cụ chiến lược để tái phát triển Thủ đô, hiện thực hóa tầm nhìn đến 2045, Hà Nội ngang tầm với Thủ đô các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới. Trên cơ sở đó, TOD đã được luật hóa trong Luật Thủ đô, Luật Đường sắt (dự thảo sửa đổi), các Nghị quyết đặc thù của Quốc hội và các quy hoạch được duyệt.

TOD là mô hình phát triển đô thị tập trung quanh các điểm trung chuyển giao thông công cộng như nhà ga metro, bến xe buýt nhanh (BRT) hay các điểm kết nối đa phương tiện. Với bán kính phục vụ từ 400-800m tính từ điểm giao thông công cộng, mô hình TOD tạo ra các khu vực có mật độ cao, tích hợp nhiều chức năng như nhà ở, văn phòng, thương mại, dịch vụ công cộng… nhằm khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng, hạn chế phương tiện cá nhân, từ đó giảm ùn tắc và ô nhiễm môi trường.

Hiện nay, Hà Nội đã và đang triển khai nhiều tuyến đường sắt đô thị như Cát Linh-Hà Đông, Nhổn-Ga Hà Nội và các tuyến trong quy hoạch tổng thể. Đây chính là nền tảng quan trọng để xây dựng các khu đô thị theo mô hình TOD.

Mới đây, tại Tọa đàm "Bàn về TOC - Mô hình cộng đồng định hướng giao thông", ông Nguyễn Tài Thu, đại diện Phòng Quản lý đường sắt đô thị (Sở Xây dựng Hà Nội) cho hay, mô hình TOD (phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng) hiện đã được luật hóa và cụ thể hóa trong hệ thống pháp luật và quy hoạch đô thị Thủ đô, bao gồm Luật Thủ đô (sửa đổi), Luật Đường sắt, các nghị quyết đặc thù của Quốc hội và các đồ án quy hoạch được duyệt.

Thành phố Hà Nội cũng đã ban hành 4 nghị quyết của HĐND để cụ thể hóa quy định về TOD. Tuy nhiên, theo ông Thu, vẫn còn nhiều vấn đề lớn chưa được xác định rõ, như: khoảng cách tiếp cận tối ưu là 500m hay 800m; lựa chọn hành lang, khu vực TOD ra sao; tiêu chuẩn quy hoạch cho các khu đô thị đa chức năng; các bước triển khai cụ thể; cũng như cơ chế tài chính để huy động nguồn lực xã hội cho các dự án TOD.

TOC- đặt con người và cộng đồng làm trung tâm

Trong khi TOD tập trung phát triển đô thị xoay quanh các điểm trung chuyển giao thông công cộng với bán kính tiếp cận khoảng 500–800m, thì TOC (một phương pháp quy hoạch đô thị đặt con người và cộng đồng làm trung tâm) đã mở rộng hơn về cách tiếp cận, nhấn mạnh vai trò của giao thông như một chất xúc tác để hình thành các cộng đồng sống động, đa chức năng, có bản sắc và gắn bó với địa điểm.

Với phương pháp quy hoạch đô thị tập trung phát triển các khu vực xung quanh các điểm giao thông công cộng như nhà ga xe buýt, tàu điện ngầm, các điểm trung chuyển giao thông, TOC không phủ định vai trò của TOD. Điểm khác biệt là mục tiêu của TOC tập trung nhiều hơn vào yếu tố con người, đặt con người và cộng đồng làm trung tâm.

Thủ đô Hà Nội với nhiều khu vực đô thị đã hình thành, hiện hữu từ lâu, việc thực hiện TOD cần có những giải pháp đề hài hoà các giá trị mới và cũ. Chia sẻ về vấn đề này, kỹ sư Vũ Tuyết Mai-Viện Quy hoạch Xây dựng Hà Nội nhìn nhận, để phát triển TOD, TP. Hà Nội sẽ phải đánh đổi về giá trị đầu tư, sự thay đổi về văn hóa… Vì vậy, để phát triển TOD, cần có sự chung tay giữa người dân, cơ quan quản lý Nhà nước và nhà đầu tư. Bởi vậy, câu chuyện về PPP cần được bàn thảo kỹ lưỡng.

TS.KTS Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội chia sẻ, các dự án cải tạo chung cư cũ Hà Nội hiện nay vẫn đang khu trú giới hạn nghiên cứu, loay hoay với hệ số K, nâng tầng tòa nhà và gặp nhiều khó khăn khi đối thoại với cư dân tầng 1 mà không mở rộng tầm nhìn ra bên ngoài với những yếu tố tương tác mạnh mẽ. Vì vậy nên chăng cần cách tiếp cận mới: Chuyển từ cái nhìn nhỏ hẹp của các khu chung cư cũ mở rộng ra bên ngoài.

Theo đó, sử dụng công cụ của TOD để kết nối các quy mô và mạng lưới liên kết. Chuyển mục tiêu lợi nhuận kinh doanh bất động sản sang mô hình TOC để thu hút nguồn lực từ việc kết nối tổng thể lợi thế tự nhiên, kinh tế, văn hóa, xã hội… tạo nên sức mạnh mới trong phát triển.

Diệu Anh