Quy hoạch phát triển Thủ đô theo chiều sâu, kết hợp của các loại hình đô thị

Hiện nay, Hà Nội đang đồng thời lập Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065; sửa đổi, bổ sung Luật Thủ đô năm 2013 để trình Quốc hội vào năm 2024.

Chú trọng bảo tồn các giá trị văn hóa xã hội của Thủ đô

PGS. TS Nguyễn Đức Kiên, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách Tài chính - Tiền tệ quốc gia cho rằng, công tác quy hoạch phát triển Thủ đô thời gian tới cần tập trung giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa phát triển kinh tế, đô thị hóa nhanh chóng với bảo tồn, gìn giữ giá trị văn hóa và nâng cao năng lực ứng phó với những rủi ro của đô thị.

Với diện tích gần 3,4 nghìn km2 và dân số gần 9 triệu người, Hà Nội là thành phố trực thuộc Trung ương đông dân thứ hai cả nước. Dù có mật độ dân số cao nhưng dân số phân bổ không đồng đều, tập trung vào phần lõi của đô thị trong khi ở các vùng ngoại vi, mật độ dân số thưa thớt hơn đi kèm với các hoạt động kinh tế - xã hội kém hơn. Gần đây, những vấn đề về thiếu hụt trường học, bệnh viện, công viên hay ngập khi mưa, ùn ứ rác thải khiến cho cuộc sống của người dân cũng như hình ảnh của một đô thị văn minh hiện đại bị ảnh hưởng.

"Do vậy, phát triển đô thị của Hà Nội thời gian tới nên lựa chọn phương án phát triển theo chiều sâu. Đô thị có thể được phân thành nhiều loại, tồn tại song hành hoặc phát triển tiếp nối nhau như đô thị tích hợp, đô thị sinh thái và đô thị nén", PGS, TS Nguyễn Đức Kiên gợi mở.

Cũng theo ông Nguyễn Đức Kiên, phát triển Thủ đô Hà Nội cần quan tâm tới sự phát triển của từng cá nhân, cộng đồng như sinh kế, sức khỏe, giáo dục, an toàn; bảo đảm môi trường sống tốt, bao gồm không khí, nguồn nước, chất thải; nâng cao đời sống văn hóa, xã hội; tăng cường sự tham gia của người dân đối với các vấn đề lớn của đô thị...

Cũng như các đô thị lâu đời trên thế giới, Thủ đô Hà Nội có rất nhiều di tích, di sản. Ngoài số lượng lớn các đình, đền, chùa, còn có những nơi rất dân dã như cổng làng, cây đa…Việc duy trì những nơi này không chỉ gìn giữ khí chất linh thiêng của một đô thị ngàn năm văn hiến đang chuyển mình, mà còn tạo ra cảm giác gần gũi, hòa nhập với thiên nhiên và tinh thần của người dân Hà Nội.

Sự phổ biến của các phương tiện giao thông cũng là một yếu tố tạo nên bản sắc của đô thị. Đặc điểm của các con đường nhỏ, ngõ hẹp và cuộc sống tấp nập, nhộn nhịp đã tạo nên văn hóa xe máy của Hà Nội. Đặc điểm kết cấu hạ tầng giao thông khu vực lõi của Thủ đô đề cao tính cơ động và trong bối cảnh các phương tiện giao thông công cộng chưa hoàn thiện thì vẫn nên duy trì xe máy. Vấn đề ách tắc giao thông và ô nhiễm môi trường do xe máy gây ra cần được xử lý thông qua việc bố trí vị trí các cơ quan, trường học, nhà máy cũng như giờ làm việc, học tập cho phù hợp và quan trọng hơn cả là nâng cao ý thức tham gia giao thông của người dân và quản lý dân số đô thị.

Tại các đô thị nén ở vòng ngoài, giao thông công cộng cần được ưu tiên phát triển từ sớm, tăng tính kết nối giữa các địa điểm trung tâm trong đô thị và với các đô thị xung quanh. Ở các đô thị sinh thái, cần ưu tiên phát triển các phương tiện giao thông công cộng sử dụng năng lượng sạch và đề cao hiệu quả sử dụng năng lượng...

Để gìn giữ được những bản sắc văn hóa, xã hội riêng có của Hà Nội, cần đề cao hơn nữa vai trò của cộng đồng trong công việc quy hoạch đô thị; có cơ chế phù hợp để cộng đồng có thể tham gia ý kiến vào những vấn đề sát thực nhất với cuộc sống hằng ngày ngay từ khâu xây dựng quy hoạch.

PGS, TS Nguyễn Đức Kiên cũng cho rằng, tình trạng đô thị hóa nhanh chóng, với sự tích tụ nhiều người và các hoạt động kinh tế - xã hội trong những không gian nhỏ hẹp khiến các đô thị trở nên dễ bị tổn thương hơn trước, đòi hỏi một cách tiếp cận đầy đủ hơn với công tác quản lý các rủi ro đô thị. Đây phải là một yếu tố cần có trong chính sách công của đô thị, đặc biệt là trong công tác quy hoạch đô thị và môi trường. Chính quyền cần tăng cường quản trị các rủi ro này thông qua việc kiểm soát các hoạt động được phân loại vào nhóm nguy hiểm, phát triển các năng lực dự phòng và ứng phó với rủi ro dựa vào sự hỗ trợ của các công nghệ tiên tiến cũng như hạn chế rủi ro thông qua công tác quy hoạch các vị trí, hoạt động tiềm ẩn rủi ro...

Giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống và kết nối đồng bộ

Cùng quan điểm với PGS. TS Nguyễn Đức Kiên, PGS, TS Nguyễn Ngọc Hà, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản cho biết, Nghị quyết số 15-NQ/TƯ của Bộ Chính trị xác định sông Hồng là trục xanh, cảnh quan trung tâm, phát triển đô thị hài hòa hai bên sông. Nghiên cứu tăng tỉ lệ đất phát triển đô thị; xây dựng mô hình thành phố trực thuộc Thủ đô tại khu vực phía Bắc (vùng Đông Anh, Mê Linh, Sóc Sơn) và phía Tây (vùng Hòa Lạc, Xuân Mai); xây dựng đô thị thông minh trên cơ sở phát triển khu vực hai bên trục Nhật Tân - Nội Bài; tập trung triển khai quy hoạch, đầu tư xây dựng, ổn định dân cư hai bên bờ sông Hồng và sông Đuống; quy hoạch phát triển không gian ngầm đô thị, không gian xanh và không gian công cộng.

Quy hoạch xây dựng khu vực nông thôn hài hòa, gắn với phát triển đô thị, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống, kết nối đồng bộ với quy hoạch khu vực đô thị; khai thác hiệu quả cảnh quan thiên nhiên vùng nông thôn kết hợp với phát triển du lịch xanh. Đây chính là tầm nhìn cho quy hoạch Thủ đô trong vài chục năm tới.

Về địa - thế, theo PGS, TS Nguyễn Ngọc Hà, theo nhận thức/quan điểm/triết lý xưa, Hà Nội lưng tựa Ba Vì, mặt hướng sông Hồng. Địa giới Hà Nội đã vượt sông Hồng từ trên một thế kỷ trước nhưng về "thế", vẫn cần xác định mặt hướng sông và là sông Hồng.

Về trục phát triển, PGS, TS Nguyễn Ngọc Hà cho rằng, quy hoạch Hà Nội sẽ có nhiều trục phát triển, nhưng cần chú trọng tinh thần nhất quán với trục phát triển sông Hồng về tâm linh, môi trường, giao thông, cây xanh, mật độ xây dựng và kiến trúc, văn hóa...

Trong số các trục phát triển của Hà Nội, trục sông Hồng có tính kết nối cao, rộng nhất, trên nhiều phương diện. Từ trục phát triển sông Hồng, quy hoạch chi tiết của các quận, huyện sẽ lưu ý thêm tới những chi lưu của sông Hồng, sông Nhuệ, sông Tô Lịch.

Về tương quan giữa các thành tố phát triển PGS, TS. Nguyễn Ngọc Hà cho rằng, trong quy hoạch Thủ đô cần quan tâm hàng đầu đến yếu tố văn hóa. Quy hoạch Hà Nội theo hướng là thành phố di sản, có văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, mang bản sắc Thủ đô ngàn năm văn hiến.

Hà Nội là thành phố sáng tạo, công nghiệp văn hoá phát triển, thành phố thông minh; là điểm đến của du lịch văn hoá, ẩm thực và trung tâm dịch vụ chất lượng cao; thành phố của các sự kiện văn hoá mang tầm quốc tế thường niên; thành phố hiện đại nhưng thanh bình với con người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.

Thùy Chi