Thực hiện dân chủ ở cơ sở: Nền tảng phát triển bền vững Thủ đô

Để công tác dân chủ ở cơ sở đi vào thực chất, ngay sau khi Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 18/02/1998, Thành ủy Hà Nội đã xác định đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng và xuyên suốt. Với quyết tâm chính trị cao, Thành phố đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, tổ chức thực hiện một cách đồng bộ và quyết liệt ở tất cả các cấp.

Hơn 25 năm qua, việc xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ (QCDC) ở cơ sở theo Chỉ thị số 30-CT/TW của Bộ Chính trị đã trở thành nền tảng quan trọng trong phát triển Thủ đô Hà Nội.

Trong quá trình triển khai, Hà Nội đã chủ động lựa chọn mô hình điểm ở cả 3 loại hình cơ sở: xã, phường, thị trấn; cơ quan hành chính sự nghiệp; và doanh nghiệp Nhà nước. Việc thực hiện QCDC không chỉ dừng ở khẩu hiệu mà từng bước được thể chế hóa bằng các quy chế, quy ước rõ ràng. Từ đó, người dân được biết, được bàn bạc, tham gia giám sát và thụ hưởng thành quả phát triển, tạo nên sự đồng thuận và gắn kết bền vững trong cộng đồng.

Chỉ qua hơn một năm làm "điểm", Thành phố đã xây dựng hệ thống văn bản thực hiện QCDC ở cơ sở, bao gồm: 3 quy chế, 4 quy ước áp dụng cho xã, phường, thị trấn; 5 quy chế, 1 quy ước cho cơ quan hành chính sự nghiệp; 7 quy chế, 1 quy ước cho khối doanh nghiệp nhà nước. Tháng 4/1999, Thành ủy đã tổ chức Hội nghị sơ kết và triển khai ra diện rộng ở cả 3 loại hình xã, phường, thị trấn, cơ quan hành chính sự nghiệp và doanh nghiệp nhà nước.

Các cấp ủy đảng trên cơ sở và cơ sở đã nghiêm túc triển khai các văn bản của Trung ương, Thành phố, ban hành trên 2.600 văn bản thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương gắn với xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở.

Đến nay, công tác dân vận chính quyền gắn liền với cải cách hành chính, chuyển đổi số. Người đứng đầu các cấp tích cực tiếp dân, giải quyết khiếu nại, kiến nghị, tạo niềm tin và sự hài lòng cho người dân. Việc tổ chức các hội nghị tiếp xúc, đối thoại định kỳ giữa lãnh đạo Thành phố, cấp huyện, xã với nhân dân đã trở thành việc làm thường xuyên.

Cải cách hành chính - kênh thực hành dân chủ ở cơ sở hiệu quả

Hà Nội đã gắn việc thực hiện QCDC với đẩy mạnh cải cách hành chính, lấy sự hài lòng của người dân làm thước đo. Mô hình "Một cửa", "Một cửa liên thông", "Chính quyền điện tử", "Chính quyền số phục vụ nhân dân" được triển khai sâu rộng, mang lại hiệu quả rõ rệt.

Tính đến hết năm 2024, Thành phố có 1.885 thủ tục hành chính (TTHC) thuộc thẩm quyền giải quyết. Qua rà soát, UBND Thành phố đã phê duyệt phương án đơn giản hóa 42 TTHC, bãi bỏ hoặc thay thế 135 TTHC. Tỷ lệ hồ sơ được giải quyết đúng hạn đạt 99,19%. Đặc biệt, 100% phản ánh, kiến nghị của công dân về TTHC trong năm 2024 đều đã được xử lý, cho thấy quyết tâm cải thiện chất lượng phục vụ Nhân dân.

Song song đó, các địa phương đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng nền hành chính công khai, minh bạch. Người dân có thể tra cứu thông tin, nộp hồ sơ trực tuyến, nhận kết quả tại nhà, giảm thời gian, chi phí và phiền hà. Đây cũng là cách thức phát huy quyền dân chủ trong giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động của chính quyền các cấp.

Dân chủ ở cơ sở là động lực phát triển Thủ đô

Không dừng lại ở việc cải cách hành chính hay tổ chức đối thoại, Hà Nội còn tích cực phát huy vai trò của nhân dân trong tham gia các đề án, chương trình lớn của Thành phố.

Trong việc lấy ý kiến Nhân dân về đề án sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã, tỷ lệ đồng thuận đạt tới 96%. Việc người dân chủ động tham gia, bày tỏ chính kiến và đồng thuận cao cho thấy hiệu quả rõ rệt của việc thực hiện QCDC ở cơ sở.

Thực hiện Kết luận số 127-KL/TW, ngày 28/2/2025 về tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy, Hà Nội đang tiến hành giảm từ 526 phường, xã xuống còn 126 phường, xã. Đây là bước đi mạnh mẽ thể hiện quyết tâm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động, đồng thời bảo đảm quyền lợi và sự đồng thuận của người dân.

Ở cấp cơ sở, việc thực hiện hương ước, quy ước tại tổ dân phố, thôn, làng đã góp phần xây dựng cộng đồng tự quản, sống và làm việc theo pháp luật. Các nội dung nhân dân được biết, được bàn, được kiểm tra… được công khai, minh bạch trong các lĩnh vực nhạy cảm như quy hoạch, đầu tư công, đền bù, tái định cư… tạo nên nền tảng xã hội ổn định và lành mạnh.

Cùng với đó, MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp cũng đóng vai trò giám sát, phản biện xã hội, kiến nghị xử lý các vấn đề bất cập tại địa phương. Điều này không chỉ góp phần phòng ngừa vi phạm, tiêu cực mà còn thúc đẩy cải cách, đổi mới từ cơ sở.

Dân chủ hóa đời sống chính trị - xã hội Thực hiện dân chủ ở cơ sở đã mang lại những thay đổi tích cực trong đời sống chính trị - xã hội của Thủ đô. Thái độ lắng nghe, cầu thị từ phía chính quyền và tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức được nâng cao. Qua đó, góp phần phòng, chống suy thoái tư tưởng, đạo đức, lối sống; đấu tranh hiệu quả với tham nhũng, tiêu cực.

Dân chủ ở cơ sở còn là kênh quan trọng để khơi dậy và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Các phong trào thi đua yêu nước, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, bảo vệ môi trường, giữ gìn an ninh trật tự… ngày càng lan tỏa mạnh mẽ từ cộng đồng dân cư, với sự tham gia tích cực, tự giác của người dân.

Không thể không nhấn mạnh vai trò của việc thực hiện QCDC ở cơ sở trong triển khai Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.Trong đó, Hà Nội xác định người dân là trung tâm, là chủ thể, là động lực và mục tiêu phát triển. Thực hiện dân chủ ở cơ sở chính là cụ thể hóa chiến lược đó trong đời sống hằng ngày, từ mỗi con đường, khu dân cư, công trình công cộng…

Hơn 25 năm triển khai thực hiện QCDC ở cơ sở đã mang đến những bài học quý báu cho Hà Nội. Đó là, chỉ khi người dân thực sự được làm chủ, thì mới tạo ra sự đồng thuận cao, huy động được nguồn lực xã hội và phát triển bền vững. Dân chủ không chỉ là hình thức mà phải gắn chặt với quyền lợi, trách nhiệm và sự thụ hưởng thực chất của Nhân dân.

Việc phát huy dân chủ ở cơ sở sẽ tiếp tục là một trong những đòn bẩy quan trọng giúp Hà Nội hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh, bền vững; trở thành Thủ đô "văn hiến - văn minh - hiện đại"; xứng đáng là trái tim của cả nước, trung tâm chính trị - hành chính quốc gia và là động lực phát triển vùng Thủ đô, vùng Đồng bằng sông Hồng và cả nước.

Gia Huy