Trung tâm đổi mới sáng tạo: Bước đi chiến lược tạo động lực phát triển mới cho Thủ đô

Hà Nội cần một "nhạc trưởng" đổi mới, sáng tạo

Hà Nội hiện hội tụ tiềm năng vượt trội về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trên địa bàn tập trung tới hơn 70% tổ chức khoa học công nghệ, trường đại học, viện nghiên cứu, cùng 82% phòng thí nghiệm cả nước, trong đó có 14 phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia. Khoảng 65% các nhà khoa học đầu ngành đang sinh sống, làm việc tại Hà Nội.

Đồng thời, Thành phố cũng có hơn 1.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, chiếm hơn 26% cả nước; tỷ lệ vườn ươm doanh nghiệp và tổ chức thúc đẩy kinh doanh lần lượt chiếm hơn 38% và 40% quy mô quốc gia.

Từ năm 2023, Khu Công nghệ cao Hòa Lạc - khu công nghệ cao trọng điểm quốc gia – đã được bàn giao cho Hà Nội quản lý, mở ra cơ hội lớn để hình thành chuỗi giá trị khép kín từ nghiên cứu, phát triển đến thương mại hóa và mở rộng thị trường.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Hà Nội còn nhiều hạn chế. Các hoạt động còn phân tán, thiếu sự gắn kết và điều phối tổng thể; hạ tầng khoa học công nghệ còn thiếu và chưa đồng bộ; tỷ lệ doanh nghiệp khởi nghiệp thành công còn thấp; việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu, chuyển giao công nghệ còn khiêm tốn. Tiềm năng lớn chưa được chuyển hóa hiệu quả thành giá trị gia tăng, năng suất lao động và sức cạnh tranh.

Một trong những nguyên nhân chính là Hà Nội còn thiếu một tổ chức đầu mối có đủ năng lực và thẩm quyền để đóng vai trò "nhạc trưởng", điều phối hiệu quả các nguồn lực, kết nối viện nghiên cứu - trường đại học - doanh nghiệp, thúc đẩy hợp tác quốc tế về khoa học công nghệ, cũng như vận hành những hạ tầng công nghệ hiện đại.

Trong bối cảnh Hà Nội được Bộ Chính trị xác định là trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu cả nước và khu vực, việc thành lập một Trung tâm đổi mới sáng tạo có tính pháp lý, tổ chức và cơ chế vận hành bài bản là yêu cầu cấp thiết. Đây sẽ là "bệ đỡ" để Thủ đô phát huy lợi thế, khắc phục hạn chế, đồng thời tạo động lực đột phá cho tăng trưởng nhanh, bền vững trong giai đoạn mới.

Mô hình linh hoạt, vận hành hiện đại, phát huy sức mạnh liên kết

Theo Đề án, Trung tâm đổi mới sáng tạo Hà Nội sẽ được thành lập theo mô hình công ty cổ phần, trong đó vốn nhà nước chiếm cổ phần chi phối, do UBND TP. Hà Nội sáng lập. Cách tiếp cận này giúp Trung tâm có tính linh hoạt cao trong quản trị, đồng thời mở ra khả năng huy động nguồn lực xã hội, tránh tình trạng cồng kềnh về bộ máy hành chính, phù hợp với chủ trương tinh giản tổ chức và phát huy vai trò của khu vực tư nhân.

Trung tâm được giao 3 nhóm chức năng cơ bản: Tham mưu chính sách, hỗ trợ các hoạt động đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo, làm đầu mối kết nối, điều phối các tổ chức trong và ngoài nước.

Kết nối nguồn lực: xây dựng mạng lưới chuyên gia, doanh nghiệp, quỹ đầu tư, sàn giao dịch; thúc đẩy khai thác tài sản trí tuệ và thương mại hóa sản phẩm.

Hỗ trợ nghiên cứu - khởi nghiệp: vận hành vườn ươm công nghệ, tổ chức dịch vụ nghiên cứu, sản xuất thử, hội nghị, hội thảo; kết nối cung cầu công nghệ, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Đặc biệt, Trung tâm còn có nhiệm vụ điều phối các tổ chức then chốt của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo như Quỹ đầu tư mạo hiểm, Sàn giao dịch công nghệ, các vườn ươm…; đồng thời xây dựng, vận hành Quỹ đổi mới sáng tạo và Sàn giao dịch tài sản số để thúc đẩy kinh tế số.

Trung tâm gồm công ty mẹ và các công ty con, trong đó Công ty mẹ: Công ty cổ phần Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội, chịu trách nhiệm tham mưu, thiết kế, giám sát chính sách, điều phối các nguồn lực.

Công ty con: Vườn ươm công nghệ và doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo Hà Nội, tổ chức ươm tạo công nghệ, phát triển ý tưởng sáng tạo, hỗ trợ khởi nghiệp tiếp cận vốn, thị trường, hạ tầng nghiên cứu.

Cấu trúc của Trung tâm được thiết kế hiện đại với Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban điều hành, Ban kiểm soát cùng các phòng/ban chuyên môn. UBND Thành phố giữ vai trò định hướng chiến lược và giám sát; Trung tâm chịu trách nhiệm vận hành linh hoạt, minh bạch và hiệu quả theo cơ chế thị trường.

Vốn điều lệ dự kiến của Trung tâm là 100 tỷ đồng, trong đó 70% từ ngân sách Thành phố, 30% từ các cổ đông xã hội (dự kiến Tập đoàn CMC và Đại học Bách khoa Hà Nội mỗi bên 15%). Ngoài ra, Trung tâm có quyền huy động các nguồn vốn hợp pháp khác để triển khai nhiệm vụ. Hạ tầng công nghệ ban đầu sẽ được Thành phố đầu tư 100% từ ngân sách, giao Trung tâm quản lý và vận hành.

Trung tâm cũng được hưởng nhiều chính sách ưu đãi về thu hút nhân lực, quản lý tài sản, thuế - tín dụng, đất đai, mặt bằng, cũng như cơ chế thương mại hóa và mua sắm công.

Giai đoạn 2026–2030, Trung tâm dự kiến sẽ: Ươm tạo trên 200 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; Huy động trên 500 tỷ đồng vốn đầu tư cho doanh nghiệp; Tổ chức trên 20 sự kiện/năm và hơn 50 chương trình hợp tác quốc tế; Tạo tác động cộng đồng với hơn 10.000 lượt người tiếp cận/năm; Đạt doanh thu tối thiểu 30–50 tỷ đồng/năm từ dịch vụ, đảm bảo chi phí hoạt động.

Lộ trình được thiết kế thành 3 giai đoạn: năm 2025 hoàn thiện Đề án và thành lập Trung tâm (trụ sở tạm tại 46 Trần Hưng Đạo); giai đoạn 2026–2030 triển khai mạnh các hoạt động R&D, hỗ trợ khởi nghiệp, đầu tư hạ tầng; từ sau 2030, Trung tâm sẽ vận hành đồng bộ, tự chủ tài chính và từng bước nhân rộng mô hình.

Việc thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo Hà Nội không chỉ là sự cụ thể hóa các nghị quyết, chủ trương của Trung ương và Thành phố về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, mà còn thể hiện khát vọng nâng tầm vị thế Thủ đô trong kỷ nguyên kinh tế tri thức. Trung tâm sẽ là "điểm hẹn" của trí tuệ, công nghệ, nguồn vốn, ý tưởng sáng tạo, góp phần thúc đẩy tăng trưởng nhanh, bền vững, khẳng định vai trò tiên phong của Hà Nội trong đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Gia Huy