Truyền thông và dự báo về FTA thế hệ mới để giúp DN phát triển

Theo quan điểm truyền thống, FTA là hiệp định hợp tác kinh tế được ký kết giữa ít nhất hai nước, nhằm cắt giảm các hàng rào thương mại, cụ thể là thuế quan, quota nhập khẩu (và các hàng rào phi thuế quan khác), đồng thời thúc đẩy thương mại hàng hóa và dịch vụ giữa các nước này với nhau. Một trong các đặc điểm quan trọng của FTA “truyền thống” là các thành viên của FTA không có biểu thuế quan chung trong quan hệ thương mại với các nước bên ngoài FTA. Các FTA điển hình theo khái niệm này là: FTA ASEAN (AFTA); FTA Trung Âu (CEFTA).

Thuật ngữ “thế hệ mới” được sử dụng để nói về các FTA có phạm vi toàn diện, vượt ra ngoài khuôn khổ tự do hóa thương mại hàng hóa, như: FTA Việt Nam-EU (EVFTA); Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP); Hiệp định Đối tác thương mại và đầu tư xuyên Đại Tây Dương (T-TIP); các hiệp định thành lập EU; FTA Bắc Mỹ (NAFTA); Thị trường chung Nam Mỹ (MERCOSUR); các FTA ASEAN 1; FTA Australia-Hoa Kỳ (AUSFTA); …

Điều này cũng có nghĩa là việc thực hiện các cam kết FTA thế hệ mới mang lại nhiều cơ hội và thách thức hơn cho các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng.

Những cơ hội trong thực hiện các FTA thế hệ mới đối với xuất khẩu của Thành phố Hà Nội

Trong một báo cáo gần đây về tình hình xuất khẩu trên địa bàn Hà Nội, UBND thành phố hà Nội cho rằng, việc thực hiện các cam kết trong các FTA thế hệ mới sẽ mang lại nhiều cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam nói chung và thành phố Hà Nội nói riêng về xuất nhập khẩu, thu hút đầu tư, chuyển giao công nghệ và lâu dài hơn là được hưởng lợi từ sức ép cải cách thể chế, hệ thống các thiết chế pháp luật theo các điều kiện và cam kết tại Hiệp định.

Với việc được xóa bỏ tới trên 90% dòng thuế theo các cam kết, các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và của Hà Nội nói riêng sẽ có nhiều cơ hội tăng thị phần xuất khẩu. Các ngành dự kiến sẽ được hưởng lợi nhiều là những ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Hà Nội hiện vẫn đang bị một số thị trường duy trì thuế quan cao như dệt may, da giày và hàng nông sản. Về nhập khẩu, các doanh nghiệp cũng sẽ được lợi từ nguồn hàng hóa, nguyên liệu nhập khẩu với giá cả hợp lý, chất lượng tốt và ổn định từ khu vực này.

Đối với hoạt động xuất khẩu của Hà Nội, các FTA giúp mở rộng thị trường và tạo điều kiện nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp; làm dịch chuyển luồng thương mại của Hà Nội với các nước thành viên FTA, đồng thời mở rộng thương mại hàng hóa của Hà Nội với các nước khác thông qua các nước đối tác trong các FTA. Dự báo xu hướng chuyển dịch luồng thương mại dưới tác động của các FTA sẽ diễn ra trong cả hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu; bỏ các rào cản thương mại sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập các thị trường khác thông qua các quốc gia thành viên.

Bên cạnh đó luồng vốn đầu tư sẽ dịch chuyển theo hướng có lợi hơn cho Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng nhờ lợi thế so sánh và những cam kết về thuận lợi hóa hơn nữa trong lĩnh vực đầu tư, thương mại. Đầu tư vào Hà Nội đã và sẽ tăng nhanh trong một số lĩnh vực sản xuất hàng xuất khẩu như dệt may, da giày, chế biến thực phẩm, lắp ráp điện tử…

FTA cũng tạo điều kiện thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Hà Nội, tăng cường trao đổi kinh nghiệm hợp tác thương mại giữa các nhà lãnh đạo cấp cao, các doanh nghiệp giữa hai bên trong các hoạt động viếng thăm, hội thảo, giao thương, tạo thuận lợi cho các cơ hội thương mại và đầu tư của các doanh nghiệp, tháo gỡ những vướng mắc về mặt pháp lý trong quan hệ kinh tế.

Riêng Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), trong điều kiện TPP khó có khả năng được thông qua hiện nay, Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng sẽ mất đi những cơ hội mà TPP có thể mang lại, tuy nhiên, vẫn có thể tận dụng cơ hội do những FTA khác mang lại. Điều quan trọng là cần nhanh chóng nâng cao nội lực, trước hết là nâng cao năng lực cạnh tranh ở cả cấp độ quốc gia, doanh nghiệp và sản phẩm để hội nhập thành công.

Cùng với những thuận lợi nói trên, thực hiện các FTA thế hệ mới cũng đem đến những thách thức đối với xuất khẩu của Hà Nội. Đó là ưu đãi thuế quan chỉ dành cho các sản phẩm xuất khẩu có xuất xứ nội khối phù hợp. Trong bối cảnh công nghiệp hỗ trợ của Hà Nội chưa phát triển, phần lớn nguyên liệu sản xuất (chiếm tỷ lệ khá cao trong trị giá sản phẩm) của nhiều ngành hàng xuất khẩu đang được nhập từ Trung Quốc, các nước ASEAN, Hàn Quốc,… nên khó đáp ứng điều kiện để được hưởng ưu đãi thuế từ các FTA này.

Ngoài ra, việc xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp, thực phẩm và một số sản phẩm công nghiệp nhẹ - vốn là thế mạnh xuất khẩu của Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng gặp nhiều thách thức lớn do các xu hướng mới của bảo hộ mậu dịch của các nước đối tác ở mức độ tinh vi, dễ thay đổi và khó lường hơn trước rất nhiều.

Ở chiều ngược lại, khi mở cửa thị trường Việt Nam cho hàng hóa, dịch vụ đến từ các nước đối tác FTA, các doanh nghiệp trong nước phải chịu áp lực cạnh tranh với hàng hóa giá rẻ, dịch vụ chất lượng tốt từ các nước tham gia FTA với Việt Nam trên chính thị trường nội địa.

Trước tình hình này, trong chiến lược đẩy mạnh xuất khẩu, Hà Nội sẽ hỗ trợ, tăng cường cung cấp thông tin thị trường trong và ngoài nước như thông tin về cơ chế chính sách xuất nhập khẩu của các nước, cơ chế chính sách mới của nhà nước về sản xuất, kinh doanh xuất nhập khẩu đến cộng đồng các doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp điều chỉnh hoạt động sản xuất, kinh doanh phù hợp với từng thị trường; tạo cơ chế khuyến khích doanh nghiệp thực hiện công tác này nhằm cung ứng thông tin ra thị trường.

Đồng thời tuyên truyền, phổ biến cho doanh nghiệp đi đôi với việc hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện có hiệu quả về các quy định; định hướng lựa chọn nguồn nguyên liệu, quy trình sản xuất, tiêu chuẩn của sản phẩm đầu ra… để xuất khẩu hiệu quả vào các thị trường Việt Nam đã, đang và dự kiến sẽ ký kết FTA.

Do các FTA thế hệ mới có mức độ, phạm vi và mức độ thực thi cam kết rộng và cao hơn nhiều, Hà Nội cũng yêu cầu các doanh nghiệp của thành phố ngay từ bây giờ cần phải đặc biệt lưu ý, nghiên cứu kỹ lưỡng các cam kết trong lĩnh vực Lao động và công đoàn; Sở hữu trí tuệ và môi trường,... để có những giải pháp điều chỉnh phù hợp và kịp thời.

Điều các doanh nghiệp của thành phố cần khẩn trương thực hiện là xây dựng chiến lược xuất khẩu của doanh nghiệp phù hợp với từng khu vực thị trường, các cam kết tại các hiệp định, thỏa thuận thương mại mà Việt Nam tham gia; hình thành đại diện của doanh nghiệp, hiệp hội ở các khu vực thị trường trọng điểm như EU, Mỹ, Nhật Bản…; xây dựng chiến lược phát triển mặt hàng theo hướng cải tiến quy trình sản xuất, tiết kiệm chi phí, đa dạng hóa mẫu mã, nâng cao chất lượng, hạ giá thành sản phẩm, tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm, doanh nghiệp;

Bên cạnh đó, đẩy mạnh công tác nghiên cứu, dự báo thị trường trên cơ sở tăng cường tiếp xúc trực tiếp với đối tác tại các thị trường xuất khẩu; tận dụng tối đa các phương tiện truyền thông, tích cực tham gia các lớp tập huấn, đào tạo do thành phố tổ chức.

Đồng thời, nắm bắt kịp thời những thay đổi trong chính sách của nhà nước, nhất là chính sách về thuế và những thông tin về thị trường nước ngoài theo các hiệp định đa phương, song phương đã được ký kết (hàng rào phi thuế, tiêu chuẩn chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật, vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm dịch, phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường,...) để tận dụng những ưu đãi về giảm thuế, điều chỉnh sản xuất, đối phó với các rào cản thương mại tại các thị trường xuất khẩu. Thực hiện nghiêm túc các cam kết trong hiệp định khu vực để tận dụng tối đa ưu đãi từ những thị trường có Hiệp định FTA mà Việt Nam đã tham gia để mở rộng thị trường xuất khẩu.

Minh Anh