Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa xứ Đoài

Tham dự Hội thảo có bà Bùi Huyền Mai, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội; Nguyễn Thanh Bình, Trưởng ban Văn hóa Xã hội, HĐND Thành phố và đại diện lãnh đạo một số sở, ngành của Hà Nội cùng đại biểu các cơ quan, đơn vị, các nhà khoa học, quản lý, nghiên cứu về văn hóa - lịch sử.

Phát biểu tại Hội thảo, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội Bùi Huyền Mai chia sẻ, Hội thảo là hoạt động có ý nghĩa về nhiều phương diện. "Có thể nói sau điều chỉnh địa giới hành chính, Hà Nội trở thành nơi hội tụ, giao thoa văn hóa, hội tụ tinh hoa văn hóa xứ Đoài. Việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa xứ Đoài luôn nhận được sự quan tâm của Thành phố. 

Với Thị xã Sơn Tây - vùng đất có bề dày văn hóa, vị trí chiến lược thì hội thảo đóng vai trò quan trọng, góp phần khẳng định các giá trị văn hóa, lịch sử, kiến trúc nghệ thuật độc đáo cùng những đặc trưng di sản mà tiêu biểu là Thành cổ Sơn Tây" - Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội Bùi Huyền Mai nhấn mạnh.

Tại Hội thảo, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu đã đóng góp nhiều ý kiến để di tích Thành cổ Sơn Tây nâng tầm giá trị. Một số ý kiến tham luận tiêu biểu tại Hội thảo như: "Văn hóa xứ Đoài trong dòng chảy văn hóa Việt Nam" của GS.TSKH Vũ Minh Giang - Chủ tịch Hội đồng khoa học và đào tạo Đại học Quốc gia Hà Nội, Phó Chủ tịch Hội khoa học lịch sử Việt Nam; "Lễ hội dân gian xứ Đoài" của GS.TS Lê Hồng Lý - Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam; "Văn hóa xứ Đoài trong bối cảnh đô thị hóa" của PGS.TS Pham Văn Dương Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam; "Góp thêm tiếng nói vào việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích Thành cổ Sơn Tây" của PGS.TS Đỗ Văn Trụ - Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam…

Thành cổ Sơn Tây là tòa thành đá ong nằm ở trung tâm Thị xã Sơn Tây, đây là một trong số ít những di tích giữ được không gian đẹp, với hệ thống hào nước, cổng thành và một số công trình như Điện Kính Thiên, Kỳ đài… Thành cổ Sơn Tây được vua Minh Mạng xây dựng vào năm 1822 và là một trong những khu căn cứ quân sự quan trọng, bảo vệ kinh thành Thăng Long xưa. Đây cũng là di tích văn hóa, lịch sử đại diện cho mô hình thành lũy Việt Nam thời kỳ chống giặc ngoại xâm. Trong khoảng thập kỷ 70 - 80 của thế kỷ 19, nơi đây là một trung tâm phòng bị kháng chiến chống Pháp của quan lại triều đình nhà Nguyễn giữa hai cuộc xâm lược Bắc kỳ lần thứ nhất (1872) và lần thứ hai (1883) của Pháp.

Thành được xây dựng có hình tứ giác, xung quanh có hào nước bao bọc với chiều dài 1.795m, chiều rộng của hào từ 25-30m có độ sâu 2-3m, đi qua hào nước là bức tường thành bằng đá ong. Thành cổ có 4 cổng quay ra các hướng Bắc, Nam, Tây, Đông, mỗi cổng có hình tứ giác, có mặt cắt hình thang. Hai cổng chính là cổng Bắc hướng ra phố Lê Lợi (nơi đặt trụ sở Ủy ban nhân dân thị xã Sơn Tây) và cổng Nam nhìn ra phố Quang Trung.

Phía trên mỗi cổng đều có lầu canh (vọng lâu) và chỉ có duy nhất một lối ra vào. Phía ngoài có đắp Dương mã thành (mang cá) hình chóp nón chắn phía ngoài của thành. Bề mặt thành có nhiều lỗ phía trên để quân lính nấp từ trong bắn súng ra ngoài.

Trải qua 200 năm tồn tại cùng những thăng trầm, biến cố lịch sử, nhiều công trình của thành đã bị phá huỷ. Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích Thành cổ Sơn Tây, nhiều dự án tu bổ, khôi phục lại các công trình của thành đã được triển khai. Dựa vào các tư liệu cổ, các công trình đã được dựng lại trên nền cũ.

Từ lâu, Thành cổ đã trở thành địa điểm tham quan, thư giãn của người dân cũng như du khách thập phương mỗi khi tới thăm Sơn Tây, mảnh đất xứ Đoài nghìn năm văn hiến.

Bí thư Thị ủy Sơn Tây Trần Anh Tuấn cho biết, Hội thảo lần này cũng là dịp để nhìn nhận đánh giá giá trị di tích Thành cổ Sơn Tây, để Sơn Tây xây dựng cơ sở đề xuất với Trung ương, Thành phố công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản.  

Để tiếp tục phát huy giá trị Thành cổ Sơn Tây, đồng thời, tạo điểm nhấn về du lịch, UBND Thị xã Sơn Tây đang khẩn trương triển khai những bước cuối cùng để tuyến phố đi bộ quanh khu vực Thành cổ đi vào hoạt động. Tuyến phố đi bộ thí điểm đoạn từ cổng cũ trụ sở UBND Thị xã Sơn Tây (phố Phó Đức Chính) đến cầu Cửa Tiền (tức Cổng Tiền, khu vực ngã ba Quang Trung-Nguyễn Thái Học). Tuyến phố đi bộ sẽ gồm phố Phó Đức Chính, Phan Chu Trinh, đường dạo phía ngoài của Thành cổ. Các khu vực: Vườn hoa trung tâm thị xã; quảng trường khu vực vườn hoa trung tâm... cũng sẽ trở thành phố đi bộ.

Minh Anh