Chuỗi cung ứng nội địa: Tăng tốc kết nối-đón vận hội mới

Ngày 19/9, Sở Công Thương Hà Nội tổ chức hội thảo "Chuỗi cung ứng nội địa: Tăng tốc kết nối-đón vận hội mới". Sự kiện nằm trong khuôn khổ Hội chợ triển lãm công nghiệp hỗ trợ Hà Nội năm 2025 diễn ra từ ngày 17-19/9.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội hiếm có khi các chuỗi cung ứng toàn cầu đang dịch chuyển. Tuy nhiên, tỷ lệ nội địa hóa vẫn mới đạt khoảng 36,6%, nhiều ngành như điện tử, linh kiện còn dưới 30%. Chất lượng kỹ thuật, tiêu chuẩn quốc tế, dữ liệu minh bạch vẫn là rào cản lớn.

Đến nay, cả nước có khoảng 2.000 doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ, trong đó riêng Hà Nội có khoảng hơn 900 doanh nghiệp với trên 320 doanh nghiệp có hệ thống sản xuất và sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế, đủ năng lực cung ứng vào mạng lưới sản xuất của các tập đoàn đa quốc gia.

Trong đó, sản xuất linh kiện, phụ tùng là nhóm chủ chốt, cung cấp sản phẩm công nghiệp hỗ trợ cho hầu hết các ngành công nghiệp chế tạo chủ lực như sản xuất ô tô, xe máy, cơ khí chế tạo, điện - điện tử…

Các chuyên gia cho rằng, Việt Nam đang đứng trước cơ hội hiếm có khi chuỗi cung ứng toàn cầu dịch chuyển, mở ra khả năng tham gia sâu hơn vào sản xuất linh kiện, nguyên phụ liệu, thay vì chỉ dừng ở lắp ráp. Tuy nhiên, tỷ lệ nội địa hóa hiện mới đạt 36,6%, thậm chí dưới 30% ở lĩnh vực điện tử và linh kiện. Những rào cản chính vẫn là tiêu chuẩn kỹ thuật, dữ liệu minh bạch và chất lượng sản phẩm.

Sau gần 20 năm, hệ thống chính sách về công nghiệp hỗ trợ đã tương đối đầy đủ, song kết nối giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước vẫn lỏng lẻo, chưa hình thành chuỗi cung ứng ổn định.

Theo bà Trần Thanh Hòa, Trưởng ban Kết nối giao thương, Liên minh Hỗ trợ Công nghiệp Việt Nam (VISA), khảo sát 300 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước và 40 nhà mua hàng quốc tế (Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc) cho thấy rào cản lớn nhất là giá thành chưa cạnh tranh, chênh lệch tiêu chuẩn chất lượng, hạn chế tài chính-công nghệ, thiếu thông tin kết nối và niềm tin hợp tác.

Thực tế, 88% doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ hiện thuộc nhóm vi mô, nhỏ và vừa; chỉ 10% đạt mức tự động hóa, khoảng 20% có chứng chỉ ISO hoặc chứng nhận tương đương. Nhu cầu linh kiện, phụ tùng trong nước mới được đáp ứng khoảng 10%, tỷ lệ nội địa hóa chung chỉ 15-20%, riêng ngành ô tô từ 5–20%.

Dù vậy, cơ hội vẫn rộng mở khi dịch COVID-19 cho thấy sự cấp thiết phải tìm nguồn cung ứng tại chỗ. Cùng với đó, hệ thống chính sách ngày càng hoàn thiện, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận vốn, công nghệ, xúc tiến thương mại.

Bà Hòa cho rằng, để tận dụng cơ hội, doanh nghiệp Việt Nam cần được hỗ trợ về quản trị vận hành, marketing – bán hàng và quản lý chất lượng, nhằm đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của tập đoàn FDI. VISA cùng các hiệp hội, cơ quan quản lý cam kết đồng hành để nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và sức cạnh tranh toàn cầu.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Hoàng Dũng, Phó Tổng giám đốc Công ty CP Phần mềm Digiwin Việt Nam, chia sẻ, các nhà mua hàng quốc tế thường yêu cầu minh bạch toàn bộ thông tin về nguyên vật liệu, tồn kho, chất lượng, hồ sơ giao dịch, đơn hàng.

"Nếu chỉ quản lý thủ công bằng Excel hay giấy tờ, rất dễ sai sót, thiếu minh bạch. Doanh nghiệp cần ứng dụng công nghệ số, hệ thống quản trị dữ liệu, mô hình nhà máy thông minh để tạo niềm tin với đối tác FDI", ông Dũng nhấn mạnh.

Để tận dụng cơ hội, doanh nghiệp Việt Nam cần được hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý vận hành, marketing, bán hàng và quản lý chất lượng sản phẩm. Đây là những yếu tố then chốt để đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của các tập đoàn FDI, qua đó khẳng định vai trò nền tảng của công nghiệp hỗ trợ trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Đồng thời, Nhà nước tiếp tục hoàn thiện chính sách hỗ trợ, khi đó, công nghiệp hỗ trợ mới thực sự trở thành nền tảng cho tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đưa Việt Nam tham gia sâu và bền vững vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thùy Linh