Chuyên gia nói gì về việc Hà Nội sẽ phá bỏ tòa nhà ‘Hàm cá mập’?

Cần thiết phải mở rộng không gian công cộng khu vực Hồ Gươm

Chủ trương của Hà Nội về việc phá bỏ tòa nhà trung tâm thương mại số 7 Đinh Tiên Hoàng (còn gọi là "Hàm Cá Mập") nhằm cải tạo không gian, cảnh quan khu vực Hồ Gươm đang nhận được sự quan tâm lớn từ dư luận.

Nằm ở vị trí đắc địa, tòa nhà "Hàm cá mập" được xây dựng từ năm 1991 đến 1993 trên nền đất của nhà xe điện cũ. Với người dân phố cổ, tòa nhà gắn với ký ức về giai đoạn đổi mới của Thủ đô và đất nước.

Anh Phạm Duy Tuấn (quận Hoàn Kiếm) chia sẻ, gắn bó với nơi này bao nhiêu năm nên đối với anh phá bỏ kể cũng tiếc nuối bởi đây là một phần ký ức sinh động của biết bao người dân trong đó có anh. Tuy nhiên, anh Tuấn cho rằng việc phá bỏ để xây dựng không gian công cộng sẽ mang đến một diện mạo mới, giúp cho những người dân có nhiều không gian công cộng, rộng và thoáng hơn.

Liên quan đến việc UBND TP. Hà Nội quyết định sẽ phá bỏ tòa nhà "Hàm cá mập", KTS Phạm Thanh Tùng, Chánh văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam đánh giá, tòa nhà "Hàm cá mập" không đẹp, mọc lên một cách "khiên cưỡng" trên nền của nhà ga xe điện cũ, đáng nhẽ Hà Nội cần làm việc này từ lâu. Theo ông Tùng, tòa nhà "Hàm cá mập" nằm không đúng chỗ, khi tọa lạc trên vị trí đắc địa, hạn chế tầm nhìn của quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, khiến không gian xung quanh trở nên chật chội.

Theo ông Tùng, hồ Gươm có diện tích không lớn nhưng địa điểm này lại được ví như "lẵng hoa đẹp" giữa lòng Thủ đô. Trong khi đó, tòa nhà "Hàm cá mập" tồn tại 30 năm không có giá trị về kiến trúc đã làm mất đi sự hài hòa của cảnh quan. Vì vậy quyết định phá bỏ tòa nhà là quyết định hoàn toàn đứng đắn.

Đồng quan điểm với KTS Phạm Thanh Tùng, KTS Phạm Hoàng Phương, chuyên gia lý luận phê bình kiến trúc, Viện Kiến trúc Quốc gia (Bộ Xây dựng) cho rằng, cải tạo quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục và cải tạo không gian khu vực phía đông hồ Hoàn Kiếm là việc quan trọng, cần triển khai sớm.

Theo ông Phương, khu vực hồ Hoàn Kiếm và phụ cận là "điểm lõi", rất quan trọng về kiến trúc cảnh và bản sắc đô thị của Hà Nội. Tuy nhiên, công tác chỉnh trang mới chỉ dừng ở từng phần là Llát đá vỉa hè, cải tạo bờ kè, xây dựng thêm các tượng đài… Thêm vào đó, khu vực quanh hồ Hoàn Kiếm đang thiếu trầm trọng các bãi đỗ xe dẫn đến phát sinh nhiều bãi xe tự phát. Hệ thống nhà vệ sinh công cộng quanh khu vực này cũng chưa đáp ứng nhu cầu của người dân, gây mất mỹ quan đô thị…

Ông Phương cho rằng, thành phố có cách tiếp cận rất hay, thay vì cải tạo các chức năng đơn lẻ thì tập trung vào mục tiêu xây dựng không gian công cộng. Đặc biệt, việc phá bỏ "Hàm cá mập" để xây dựng không gian ngầm sẽ mang lại những hiệu quả tốt trong việc bổ sung hạ tầng.

"Trước đây, "Hàm cá mập" từng bị phản ánh rất nhiều, đầu tiên là kiến trúc xây dựng xấu, màu đen. Sau đó, tòa nhà này nhiều lần được sửa chữa để được như hiện tại. Sau thời gian sử dụng, đến nay tòa nhà này bị phá bỏ là hoàn toàn phù hợp để nhường chỗ cho không gian công cộng khác", chuyên gia lý luận phê bình kiến trúc Phạm Hoàng Phương cho biết.

Trong khi đó, KTS Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho rằng, việc TP. Hà Nội quyết định phá bỏ tòa nhà Hàm cá mập là mong ước của nhiều thế hệ người Hà Nội và giới kiến trúc sư. Theo ông Ánh, đây là việc làm mang tính lịch sử, hành động mang tính đột phá, góp phần thay đổi tư duy khi nhìn đất đai Hà Nội chỉ là bất động sản khổng lồ để kiếm lợi. Vì vậy, chúng ta cần phải tạo dựng không gian công cộng đem lại lợi ích cho người dân hôm nay và mai sau. Thủ đô Hà Nội trước đây quy hoạch cho 25 vạn dân, nhưng giờ đã lên gần 10 triệu người. Do vậy, việc mở rộng không gian công cộng là điều cần thiết.

Liên quan đến vấn đề này, TS. Nguyễn Viết Chức, Viện Nghiên cứu Văn hóa Thăng Long cho rằng, tòa nhà "Hàm cá mập" ngay từ khi ra đời đã gặp phải sự phản đối bởi kiến trúc không có gì đặc sắc, công trình phá vỡ cảnh quan xung quanh. Vì vậy, nếu điều kiện kinh tế cho phép, việc phá bỏ tòa nhà này là hợp lý để đáp ứng yêu cầu của hội nhập cũng như giữ gìn bản sắc văn hóa, cảnh quan xung quanh Hồ Gươm.

Trả lại không gian văn hóa, tăng cường không gian công cộng cho Hồ Gươm

Gợi mở về ý tưởng kiến trúc sau khi tòa nhà "Hàm cá mập" bị phá bỏ, KTS. Phạm Thanh Tùng cho rằng, có thể làm một công trình nhỏ cao tối đa 2 tầng, không gian mở để mọi người ngồi thưởng thức cà phê hoặc chỉ là không gian công cộng trong tổng thể chung của quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục.

Trước đây, xung quanh Hồ Gươm đều là các công trình thấp tầng. Tuy nhiên, có một giai đoạn phát triển kinh tế nhanh chóng, nhiều tòa nhà cao tầng mọc lên ở đây. Đã đến lúc không gian trung tâm được chỉnh trang hài hòa. Hồ Gươm cần trở thành không gian công cộng, trở thành không gian tổ chức các sự kiện, đóng góp trong quá trình phát triển công nghiệp văn hóa.

Khi tòa nhà "Hàm cá mập" không còn, không gian quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục được mở rộng, các sự kiện có thể được tổ chức ở đây thay vì diễn ra tại quảng trường Cách Mạng Tháng Tám trước Nhà Hát Lớn - nơi có chức năng đảo giao thông nhiều hơn".

Theo ông Tùng, Hà Nội cũng cần chỉnh trang lại đài phun nước trên quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, bố trí thêm hệ thống chiếu sáng để công trình này trở thành điểm nhấn. Bên cạnh đó, cũng cần mời thêm các chuyên gia nước ngoài tư vấn. Mục đích làm sao để có giải pháp không gian đô thị tốt và bền vững, tránh tình trạng chắp vá, tu sửa nhiều lần.

Để thực hiện được tốt những việc trên, KTS. Phạm Thanh Tùng cho rằng, cơ quan chức năng cần có quy hoạch chi tiết, tổ chức triển lãm công khai, lấy ý kiến đóng góp rộng rãi từ nhân dân cùng chuyên gia kiến trúc và những nhà nghiên cứu tâm huyết với Hà Nội.

Trong khi đó, KTS Phạm Hoàng Phương lưu ý, khi xây dựng không gian ngầm tại quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục cần kết nối đồng bộ với khu vực ga ngầm C9 tuyến đường sắt đô thị số 2 (đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo).

Chia sẻ quan điểm, TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, nguyên Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, việc mở rộng không gian hồ Hoàn Kiếm để tạo sự liên kết với các khu vực xung quanh là vấn đề đã được đặt ra từ năm 1995. Tuy nhiên, sau 30 năm, việc này chưa thể thực hiện được vì thiếu vốn đầu tư và kinh phí giải phóng mặt bằng.

Ông Nghiêm cho rằng, đối với chủ trương nghiên cứu quy hoạch, cải tạo tại khu vực phía đông hồ Hoàn Kiếm theo hướng tăng cường không gian công cộng, không gian mở, cơ quan chức năng cần có một bức tranh tổng thể. Trong bức tranh đó phải có sự liên kết về hạ tầng, giao thông, thành phố cũng cần chọn thứ tự ưu tiên đầu tư không gian mở quanh hồ Hoàn Kiếm.

Về mặt cảnh quan, TS.KTS Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch Chi hội Kiến trúc sư Cảnh quan Việt Nam, Trưởng bộ môn Kiến trúc cảnh quan, Khoa Kiến trúc và Quy hoạch (Trường Đại học Xây dựng Hà Nội) cho rằng, khu vực Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục cần có đủ độ rộng nhất là tuyến phố Đinh Liệt, do đó việc phá bỏ tòa nhà "Hàm cá mập" sẽ bổ sung sự hấp dẫn của quảng trường khi kết nối với quảng trường và chất lượng cảnh quan Hồ Gươm.

Bên cạnh đó, khi thành phố giải phóng khu vực phía Đông hồ Gươm thì phải làm công viên theo hướng sinh thái và hạn chế bê tông nhiều nhất có thể. Khi đó, khu vực sẽ có tính kết nối không gian với các khu vực khác như Vườn hoa con cóc... để tạo nên vùng không gian công cộng linh hoạt, đa dạng cho các hoạt động công cộng trong tổng thể khu vực Hồ Gươm.

Thành phố Hà Nội đã giao quận Hoàn Kiếm tổ chức lập đồ án thiết kế đô thị riêng khu vực bắc Hồ Gươm, khu nam phố cổ, trong đó nội dung chủ đạo là quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Sau khi hoàn chỉnh phương án, ý tưởng, giải pháp tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan, quận chủ trì tham vấn Hội đồng kiến trúc thành phố.

Việc quy hoạch, tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục được thực hiện đồng thời với triển khai nghiên cứu, đầu tư xây dựng các không gian công cộng khác xung quanh hồ Gươm theo chỉ đạo của T.Ư, Thành ủy, UBND thành phố.

Liên quan đến chủ trương quy hoạch, cải tạo không gian khu vực phía Đông hồ Hoàn Kiếm, đại diện UBND TP. Hà Nội cho biết, đây là nhiệm vụ cần thiết triển khai ngay và thành phố Hà Nội đang đẩy nhanh tiến độ thực hiện các thủ tục liên quan. Việc nghiên cứu quy hoạch, cải tạo tại khu vực phía Đông Hồ Hoàn Kiếm theo hướng tăng cường không gian công cộng, không gian mở nhằm phục vụ cộng đồng, phục vụ nhu cầu của nhân dân.

Thùy Chi