Cơ chế đặc thù thực hiện các dự án lớn: Cần minh bạch, tránh trục lợi chính sách

Ngày 12/12, Ủy ban MTTQ Việt Nam TP. Hà Nội tổ chức Hội nghị phản biện xã hội đối với dự thảo 3 Nghị quyết của HĐND Thành phố triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô.

Nền tảng định hướng phát triển Thủ đô giai đoạn mới

Ngày 11/12, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn quan trọng trên địa bàn Thủ đô. Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 12/12 và được áp dụng trong 5 năm.

Để cụ thể hóa các cơ chế này, UBND TP. Hà Nội đã xây dựng các dự thảo nghị quyết để trình HĐND Thành phố trong kỳ họp sắp tới, gồm: Nghị quyết quy định về hồ sơ, điều kiện, trình tự, thủ tục lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt đối với các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô; Nghị quyết quy định hồ sơ, điều kiện, trình tự, thủ tục lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư, điều chỉnh chủ trương đầu tư đối với các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô; Nghị quyết quy định mức chi phí, đơn giá, trình tự, thủ tục, thành phần hồ sơ lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh Quy hoạch tổng thể Thủ đô.

Cho ý kiến vào 3 dự thảo Nghị quyết, các chuyên gia cho rằng, đây là 3 văn bản có ý nghĩa quan trọng, là bước triển khai trực tiếp Nghị quyết của Quốc hội, có ý nghĩa nền tảng, quyết định trực tiếp đến định hướng phát triển Hà Nội giai đoạn 2026-2035, tầm nhìn đến năm 2045.

TS Lê Xuân Rao, Chủ tịch Liên hiệp các Hội khoa học và Kỹ thuật TP. Hà Nội cho rằng: Nghị quyết quy định về hồ sơ, điều kiện, trình tự, thủ tục lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt đối với các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô sẽ góp phần tháo gỡ điểm nghẽn cố hữu khi các dự án quan trọng của Hà Nội kéo dài nhiều năm do quy trình chuẩn bị và lựa chọn nhà thầu nhà đầu tư mất quá nhiều thời gian; đồng thời đáp ứng yêu cầu tăng tốc hoàn thành các dự án trọng điểm, góp phần tăng trưởng 2 con số giai đoạn 2026-2030.

"Đây là nghị quyết có tính đột phá thực sự, khi lần đầu tiên cho phép lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư ngay cả khi dự án chưa được phê duyệt; quy định rõ trách nhiệm của từng cơ quan, đặc biệt là cơ chế trách nhiệm các nhân khi chậm trễ hoặc thẩm định không đầu đủ", TS Lê Xuân Rao nhấn mạnh và đề xuất làm rõ hơn các tiêu chí để xác định nhà đầu tư đủ minh bạch, tránh tạo cảm giác lựa chọn chủ quan.

Cũng quan tâm tới quy định lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư, GS.TS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng: Do đã có quy định về nhà thầu theo quy định tại Luật Đấu thầu, do vậy tại nghị quyết không cần phải đưa quy định cụ thể và nên vận dụng những quy định của Luật Đấu thầu. Đặc biệt cần lưu ý, trao quyền lớn thì trách nhiệm cũng phải rất cao.

Về Nghị quyết quy định hồ sơ, điều kiện, trình tự, thủ tục lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư, điều chỉnh chủ trương đầu tư đối với các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô, các ý kiến nhận đinh, Nghị quyết có các cải tiến quan trọng mang tính đột phá, như: Thời gian thẩm định, rút ngắn mạnh các dự án quan trọng quốc gia từ 90 ngày xuống 30 ngày, các dự án khác còn 10-20 ngày; tăng trách nhiệm cá nhân; số hoá hồ sơ… Đây là những cải tiến phù hợp với tinh thần đổi mới phương thức quản lý Nhà nước.

Để những yếu tố trên phát huy hiệu quả, các chuyên gia đề nghị bổ sung tiêu chí chuẩn về chất lượng hồ sơ, đặc biệt là với các dự án đô thị, giao thông, hạ tầng xã hội; xây dựng cổng tích hợp dữ liệu dùng chung cho tất cả các dự án, tạo cơ chế tra cứu nhanh thông tin để thẩm định chính xác, minh bạch; tăng vai trò phản biện xa hội trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư.

Góp ý phản biện với dự thảo Nghị quyết quy định hồ sơ, điều kiện, trình tự, thủ tục thẩm định quyết định chủ trương đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các dự án lớn quan trọng trên địa bàn Thủ đô, ông Phạm Ngọc Thảo, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Dân chủ - Pháp luật (Ủy ban MTTQ Việt Nam TP. Hà Nội) đề nghị xem xét, bổ sung nội dung làm rõ trách nhiệm của Hội đồng thẩm định và người đứng đầu hội đồng thẩm định.

"Điều này rất cần thiết vì thẩm định dự án là khâu rất quan trọng trong toàn bộ quá trình đầu tư. Kết quả thẩm định không tốt hoặc có sai sót sẽ ảnh hưởng rất lớn quyết định đầu tư và thực hiện đầu tư", ông Phạm Ngọc Thảo nhấn mạnh.

Cần có cơ chế về tổ chức giám sát độc lập

Kết luận hội nghị, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP. Hà Nội Bùi Huyền Mai trân trọng cảm ơn ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, đồng thời khẳng định, cùng với các cơ quan Thành phố, MTTQ Thành phố đã khẩn trương tham gia phản biện, hoàn thiện chính sách theo đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm. Đó là Hà Nội "Hà Nội đã nói là làm - làm nhanh, làm đúng, làm hiệu quả, làm đến cùng".

Chủ tịch Ủy ban MTTQ Thành phố Bùi Huyền Mai đề nghị các cơ quan soạn thảo tiếp thu nghiêm túc, đầy đủ ý kiến góp ý, bảo đảm các cơ chế chính sách đặc thù phải thực sự minh bạch, rõ hồ sơ, trình tự, thủ tục và đặc biệt là tiêu chí để tạo cơ sở cho việc phát triển Thủ đô, tránh việc lợi dụng chính sách.

Trong đó, cơ quan soạn thảo cần lưu ý các nội dung. Thứ nhất, về mặt thủ tục hành chính phải thực hiện việc rút gọn tối đa, nhưng cũng phải đánh giá thật kỹ, bảo đảm tính chặt chẽ và đủ thời gian cần thiết ở mỗi quy trình.

"Rút ngắn thời gian nhưng vẫn phải bảo đảm chất lượng, bảo đảm chặt chẽ và đặc biệt là phải bảo vệ được cán bộ trong quá trình tổ chức thực hiện. Bởi nếu nhanh thì phải có cơ chế phù hợp để cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm", bà Bùi Huyền Mai nhấn mạnh.

Thứ hai, cần công khai, minh bạch và tăng cường ứng dụng công nghệ số, nhất là trong việc kiểm tra, giám sát. Phải có quy định cụ thể, bảo đảm thực hiện đúng quy định, tạo được niềm tin và thu hút nhà đầu tư.

Thứ ba, cần bổ sung cơ chế để tham vấn cộng đồng đối với những dự án có quy mô lớn. Cần có cơ chế về tổ chức giám sát độc lập, phát huy được vai trò của MTTQ và các Ban Giám sát đầu tư cộng đồng đối với các dự án công trình quan trọng...

Bà Bùi Huyền Mai cho biết, MTTQ Thành phố sẽ tổng hợp, gửi cơ quan chủ trì soạn thảo, gửi HĐND, UBND Thành phố và đề nghị các cơ quan soạn thảo nghiêm túc tiếp thu giải trình các ý kiến phản biện.

Nhấn mạnh yêu cầu đặt ra cho công tác Mặt trận trong tình hình mới, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam Thành phố đề nghị đội ngũ cán bộ Mặt trận cơ sở cần nhận thức rõ trách nhiệm, chủ động thực hiện tốt vai trò cầu nối, sớm đưa Nghị quyết của Đảng, cơ chế chính sách luật của Nhà nước vào cuộc sống. Đồng thời, cho biết công tác phản biện xã hội trên địa bàn Thủ đô sẽ phải đổi mới theo hướng chuyên sâu, để có những đóng góp ngày càng thiết thực đối với sự phát triển của Thành phố…

Thùy Linh