Hà Nội xây dựng chính sách đặc thù, vượt trội để phát triển khoa học và công nghệ

Cần có bước đi mới, mạnh mẽ và đột phá

Nghị quyết về một số chính sách phát triển khoa học và công nghệ (KH&CN) của TP. Hà Nội vừa được HĐND kỳ họp chuyên đề thông qua xuất phát từ nhiều cơ sở chính trị, pháp lý quan trọng. Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 5/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội, cùng với Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã xác định rõ: thể chế là điều kiện tiên quyết, đi trước một bước để tạo động lực phát triển

Bên cạnh đó, Luật Thủ đô 2024 và Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025 tạo hành lang pháp lý cho Hà Nội xây dựng các cơ chế đặc thù. HĐND Thành phố được trao quyền quy định chi tiết các chính sách vượt trội về KH&CN, phù hợp với đặc thù Thủ đô. Đây là tiền đề quan trọng để cụ thể hóa thành nghị quyết, bảo đảm chủ trương, định hướng của Trung ương đi vào thực tiễn

Cơ sở thực tiễn cũng vô cùng thuyết phục. Từ năm 2012 đến nay, hoạt động KH&CN ở Hà Nội đạt nhiều thành tựu nhưng vẫn bộc lộ không ít hạn chế: tốc độ bứt phá chậm, kết nối nghiên cứu - thị trường yếu, cơ chế tài chính chưa đáp ứng yêu cầu, hạ tầng KH&CN thiếu đồng bộ. Nguồn lực ngoài ngân sách chưa được huy động mạnh mẽ, nhân lực chất lượng cao còn hạn chế

Các mục tiêu phát triển của Thành phố trong lĩnh vực khoa học và công nghệ nhằm đưa khoa học và công nghệ thực sự trở thành động lực tăng trưởng, Hà Nội đã xây dựng mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045.

Trong giai đoạn đến năm 2030, Thành phố đặt quyết tâm: Tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân đạt hai con số; kinh tế số chiếm 40% GRDP; chi cho nghiên cứu – phát triển (R&D) đạt 2% GRDP, trong đó 60% từ nguồn vốn xã hội; ngân sách hằng năm dành tối thiểu 3% tổng chi cho KH&CN và đổi mới sáng tạo

Đặc biệt, Thành phố đặt mục tiêu số lượng công bố khoa học quốc tế tăng 10%/năm, số đơn đăng ký sáng chế tăng 16-18%/năm; có ít nhất 8-10 tổ chức KH&CN được xếp hạng khu vực và thế giới. Cùng với đó là xây dựng đề án thu hút 200 nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài về hợp tác, nghiên cứu.

Đến năm 2045, Hà Nội phấn đấu trở thành trung tâm KH&CN và đổi mới sáng tạo tầm quốc gia – quốc tế; đi đầu về công nghệ mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, robot, công nghệ vật liệu mới, công nghệ sinh học, năng lượng tiên tiến. Thành phố hướng đến sở hữu những công trình nghiên cứu tầm vóc, có khả năng ứng dụng rộng rãi, đóng góp thiết thực cho sự phát triển đất nước

Chính sách đối với nhiệm vụ khoa học và công nghệ trọng điểm của Thủ đô

Một trong những điểm then chốt của nghị quyết là xác định các lĩnh vực trọng điểm và cơ chế ưu tiên cho các nhiệm vụ KH&CN đặc biệt quan trọng. Ngoài 7 lĩnh vực đã được Luật Thủ đô quy định, UBND Thành phố đề xuất bổ sung các lĩnh vực: đô thị thông minh, y tế hiện đại, giáo dục thông minh, công nghệ năng lượng tiên tiến, công nghệ y – sinh học, công nghệ tài chính, công nghệ cao trong nông nghiệp

Đáng chú ý, Hà Nội cho phép công nhận nhiệm vụ KH&CN trọng điểm không sử dụng ngân sách nhà nước. Đây là chính sách mang tính đột phá, khuyến khích khu vực tư nhân, doanh nghiệp lớn tham gia đầu tư cho nghiên cứu và ứng dụng, đồng thời được hưởng các chính sách hỗ trợ, ưu đãi như khi sử dụng ngân sách

Các chính sách ưu đãi cụ thể bao gồm: hỗ trợ mua sắm, vận hành thiết bị; thu nhập từ nhiệm vụ KH&CN trọng điểm không tính thuế thu nhập cá nhân; doanh nghiệp được hưởng ưu đãi như doanh nghiệp công nghệ cao. Quy định này không chỉ khơi thông nguồn lực xã hội mà còn tăng sức hấp dẫn, giúp Hà Nội trở thành điểm đến của nhiều dự án nghiên cứu quy mô lớn

Sản xuất thử nghiệm được giao trực tiếp cho doanh nghiệp

Để thúc đẩy nghiên cứu gắn với thực tiễn, Thành phố quy định dự án sản xuất thử nghiệm được giao trực tiếp cho doanh nghiệp, nhằm tận dụng hạ tầng, vốn đối ứng và năng lực triển khai

Đồng thời, cơ chế khoán chi theo sản phẩm giúp nâng cao tính chủ động, trách nhiệm và hiệu quả trong quản lý tài chính KH&CN.

Đặc biệt, Hà Nội tiên phong áp dụng chính sách chuyển giao không bồi hoàn tài sản, kết quả, sản phẩm từ nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước. Các tổ chức chủ trì được trực tiếp ứng dụng, nhân rộng kết quả, nhưng nếu sau 3 năm không triển khai, Nhà nước sẽ thu hồi và chuyển giao cho đơn vị khác thông qua Sàn Giao dịch công nghệ. Chính sách này bảo đảm mọi kết quả nghiên cứu đều đi vào thực tiễn, tránh lãng phí nguồn lực.

Ngoài ra, Thành phố cũng ban hành định mức chi cụ thể cho các hoạt động KH&CN như: hội thảo, tọa đàm, diễn đàn, khảo sát, điều tra, thuê chuyên gia, chi phí quản lý nhiệm vụ… Các mức chi này cao hơn và linh hoạt hơn so với quy định chung, nhằm tạo thuận lợi tối đa cho nhà khoa học, đơn vị nghiên cứu

Chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài

Một trong những đột phá quan trọng là chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài. Hà Nội đề xuất cho phép áp dụng mức lương, tiền công theo thỏa thuận trực tiếp giữa đơn vị với chuyên gia; không còn sự phân biệt giữa chuyên gia trong nước và quốc tế. Đơn vị có nhu cầu được quyền lựa chọn chuyên gia mà không phải qua đấu thầu, qua đó giảm bớt thủ tục, tăng tính linh hoạt

Các mức thù lao được đề xuất phù hợp với mặt bằng quốc tế, có thể lên tới 80–105 triệu đồng/tháng cho chuyên gia chủ chốt. Đây là bước đi mạnh mẽ, nhằm cạnh tranh trong việc thu hút nhà khoa học giỏi về làm việc tại Hà Nội

Cùng với đó, Thành phố quy định định mức chi riêng cho hoạt động của các Ban chỉ đạo, Hội đồng tư vấn, các chương trình đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; đồng thời có chính sách hỗ trợ đặc thù để tổ chức hội thảo khoa học cấp Thành phố. Những chính sách này vừa bảo đảm sự chuyên nghiệp trong quản lý, vừa tạo môi trường thuận lợi cho các hoạt động KH&CN phát triển

Để hoàn thiện nghị quyết, UBND Thành phố đã phối hợp chặt chẽ với Sở KH&CN, Sở Tư pháp, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, các viện nghiên cứu, trường đại học và cộng đồng doanh nghiệp. Dự thảo được đăng tải công khai, tổ chức nhiều hội thảo lấy ý kiến, phản biện xã hội. Sau khi tiếp thu, giải trình đầy đủ, dự thảo được chỉnh sửa và hoàn thiện

Đây là quá trình thể hiện sự cầu thị, minh bạch và khoa học, bảo đảm nghị quyết khi ban hành sẽ có tính khả thi cao, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và nguyện vọng của cộng đồng khoa học, doanh nghiệp.

Theo tính toán, để thực hiện nghị quyết, Thành phố cần khoảng 392 tỷ đồng/năm từ ngân sách, tương đương 3% tổng chi ngân sách hằng năm cho KH&CN. Đây là con số lớn nhưng khả thi, phù hợp với định hướng của Bộ Chính trị tại Nghị quyết 57-NQ/TW

Ngoài nguồn ngân sách, Hà Nội cũng hướng tới huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội, từ các doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu, hợp tác quốc tế. Chính sách công nhận nhiệm vụ KH&CN trọng điểm không dùng ngân sách sẽ là kênh quan trọng để khơi thông nguồn lực này.

Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, Hà Nội đã và đang xây dựng hệ thống chính sách đặc thù, vượt trội để phát triển KH&CN, đổi mới sáng tạo. Đây không chỉ là giải pháp trước mắt nhằm khắc phục các điểm nghẽn, mà còn là chiến lược lâu dài, góp phần đưa Thủ đô trở thành trung tâm KH&CN của cả nước, vươn tầm quốc tế.

Những mục tiêu, định hướng lớn đến năm 2030 và tầm nhìn 2045 thể hiện khát vọng vươn lên mạnh mẽ, khẳng định vị thế của Hà Nội trong kỷ nguyên số và hội nhập toàn cầu.

Gia Huy