Cơ hội cho sản phẩm thiết kế sáng tạo khẳng định vị thế trên trường quốc tế

Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt với hàng công nghiệp giá rẻ từ Trung Quốc, Ấn Độ hay Indonesia, lợi thế cốt lõi của thủ công mỹ nghệ Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng nằm ở giá trị thủ công và bản sắc văn hóa. Tuy nhiên, nếu không được chuyển hóa thành ngôn ngữ thiết kế hiện đại, phù hợp thị hiếu quốc tế, lợi thế này rất dễ bị lu mờ.

Thiết kế sáng tạo chính là cầu nối giữa truyền thống và thị trường. Việc kết hợp kỹ thuật thủ công tinh xảo với tư duy thiết kế đương đại giúp sản phẩm vừa giữ được hồn cốt văn hóa, vừa đáp ứng yêu cầu về công năng, thẩm mỹ và xu hướng tiêu dùng xanh.

Theo ông Trịnh Quốc Đạt, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, các làng nghề Hà Nội không chỉ đóng vai trò bảo tồn di sản mà còn là hạt nhân của hệ sinh thái sáng tạo Thủ đô. Việc làng nghề Bát Tràng và Vạn Phúc được Hội đồng Thủ công thế giới công nhận là thành viên Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo toàn cầu đã mở ra cơ hội để sản phẩm làng nghề Hà Nội tham gia sâu hơn vào mạng lưới sáng tạo quốc tế. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội này, bản sắc văn hóa cần được thể hiện thông qua tư duy thiết kế hiện đại, phù hợp với nhu cầu và thị hiếu của thị trường toàn cầu.

Tại nhiều thị trường lớn như châu Âu, Bắc Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc, người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng những sản phẩm mang yếu tố văn hóa bản địa, giàu câu chuyện và thân thiện với môi trường. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, sản phẩm làng nghề được "làm mới" bằng thiết kế hiện đại không chỉ đáp ứng nhu cầu sử dụng mà còn mang giá trị tinh thần và thẩm mỹ cao. Những sản phẩm có khả năng "kể câu chuyện" về nguồn gốc, con người và vùng đất nơi sản sinh ra chúng thường có sức hút mạnh mẽ và giá trị gia tăng lớn.

Đối với Hà Nội, câu chuyện làng nghề, câu chuyện về người thợ thủ công và lịch sử hình thành nghề chính là lợi thế cạnh tranh quan trọng khi tiếp cận thị trường quốc tế. Đây cũng là động lực để các làng nghề chuyển từ tư duy sản xuất truyền thống sang tư duy sáng tạo dựa trên bản sắc, cạnh tranh bằng giá trị văn hóa và tính độc bản thay vì chỉ dựa vào giá thành.

Tuy nhiên, để chinh phục thị trường quốc tế, các sản phẩm thiết kế sáng tạo của Hà Nội cũng phải đối mặt với nhiều thách thức. Ngoài yếu tố bản sắc, sản phẩm cần đáp ứng những tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, thẩm mỹ, công năng, môi trường và các yêu cầu pháp lý của từng thị trường. Điều này đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn giá trị truyền thống và đổi mới sáng tạo, giữa tay nghề của nghệ nhân và tư duy thị trường của doanh nghiệp, cũng như vai trò kết nối của các nhà thiết kế chuyên nghiệp.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh, làng mây tre đan Phú Vinh (Chương Mỹ) chia sẻ, khách hàng quốc tế hiện rất quan tâm đến sản phẩm thân thiện môi trường, có tính thủ công cao. Đây là lợi thế lớn của nghề mây tre đan. Nhưng để tiếp cận các đơn hàng lớn, lâu dài, sản phẩm cần được chuẩn hóa về kích thước, mẫu mã và chất lượng theo yêu cầu từng thị trường.

Thực tế cho thấy, một trong những xu thế nổi bật của thị trường trong và ngoài nước hiện nay là sự kết hợp hài hòa giữa giá trị thủ công truyền thống và tư duy thiết kế sáng tạo. Thiết kế không chỉ làm đẹp sản phẩm mà còn giúp tối ưu công năng, nâng cao trải nghiệm sử dụng và gia tăng giá trị kinh tế. Nhiều cơ sở sản xuất tại các làng nghề Hà Nội sau khi hợp tác với nhà thiết kế, doanh nghiệp xuất khẩu đã xây dựng được các dòng sản phẩm mới, đáp ứng tốt hơn thị hiếu của thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ của thành phố Hà Nội trong phát triển làng nghề, xúc tiến thương mại, xây dựng sản phẩm OCOP và quảng bá thương hiệu thủ công mỹ nghệ đang tạo điều kiện thuận lợi để sản phẩm làng nghề mở rộng thị trường.

Trong bối cảnh Hà Nội từng bước khẳng định vai trò là trung tâm sáng tạo của cả nước và tham gia Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, việc đưa sản phẩm thiết kế sáng tạo, đặc biệt là sản phẩm làng nghề, ra thị trường quốc tế cần được xác định là chiến lược lâu dài. Trước hết, cần nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, nghệ nhân và nhà thiết kế về giá trị của bản sắc văn hóa trong phát triển sản phẩm.

Đồng thời, tăng cường kết nối giữa làng nghề – nhà thiết kế – doanh nghiệp – thị trường thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại, hội chợ, triển lãm, lễ hội và tuần lễ thiết kế sáng tạo.

DA