Đánh thức làng nghề truyền thống bằng du lịch và sản phẩm OCOP

Việt Nam hiện có hơn 5.000 làng nghề và làng có nghề, trong đó Hà Nội chiếm hơn 1.300 làng nghề – con số lớn nhất cả nước. Tuy nhiên, nhiều làng nghề vẫn gặp khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm, thiếu đổi mới thiết kế, công nghệ, hoặc chưa gắn kết hiệu quả với thị trường và du lịch.

Để giải quyết bài toán đó, các địa phương đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó nổi bật là việc gắn kết làng nghề với chương trình OCOP và phát triển du lịch trải nghiệm.

OCOP - bệ phóng cho sản phẩm làng nghề

Chương trình OCOP được triển khai tại Hà Nội từ năm 2019 đã nhanh chóng trở thành "đòn bẩy" để nâng cao giá trị sản phẩm làng nghề. Với hệ thống đánh giá từ 3 đến 5 sao, các sản phẩm OCOP phải đáp ứng tiêu chí khắt khe về chất lượng, bao bì, truy xuất nguồn gốc, khả năng thương mại hóa.

Tính đến hết năm 2024, Hà Nội đã có 3.317 sản phẩm được chứng nhận (chiếm 22,1% sản phẩm OCOP cả nước). Nhiều sản phẩm sau khi đạt chuẩn OCOP đã được đưa vào hệ thống siêu thị lớn, sàn thương mại điện tử và xuất khẩu ra thị trường quốc tế.

Có thể kể tới những làng nghề giàu tiềm năng như Làng Vạn Phúc (quận Hà Đông) với sản phẩm như dệt lụa; làng gốm Bát Tràng với những sản phẩm gốm độc đáo; làng cổ Đường Lâm (thị xã Sơn Tây) với những nếp nhà cổ được lưu giữ qua nhiều thế hệ, cùng đặc sản gà Mía, bánh tẻ Phú Nhi; hay Hồng Vân - ngôi làng ven sông Hồng thuộc huyện Thường Tín, với trà thảo mộc 4 sao OCOP…

Hằng năm, thành phố Hà Nội đã quan tâm, tổ chức các sự kiện, hội chợ, hội thảo, tuần hàng nhằm thúc đẩy phục hồi, phát triển sản phẩm để tạo điều kiện cho các sản phẩm OCOP của Hà Nội.

Ngoài ra, Thành phố đã xây dựng được 16 trung tâm sáng tạo, thiết kế, quảng bá, giới thiệu sản phẩm OCOP, làng nghề; phát triển được 110 điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP, tạo điều kiện để người tiêu dùng Thủ đô nhận diện vào tiêu thụ sản phẩm.

Lãnh đạo Sở Công Thương Hà Nội cho hay, việc thành lập các Trung tâm thiết kế, sáng tạo, giới thiệu quảng bá và bán sản phẩm OCOP, làng nghề gắn với du lịch sẽ giúp kiến tạo môi trường triển khai các hoạt động hỗ trợ các cơ sở công nghiệp nông thôn, chủ thể sản xuất kinh doanh làng nghề hình thành và phát triển hoạt động thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá và bán sản phẩm OCOP, làng nghề gắn với phát triển các hình thức du lịch trải nghiệm góp phần tái cơ cấu kinh tế khu vực nông thôn trên địa bàn Thành phố.

Đồng thời, nâng cao giá trị sản phẩm thủ công mỹ nghệ, OCOP, làng nghề, xây dựng chuỗi liên kết từ thiết kế sáng tạo, sản xuất - chế biến, tiêu thụ sản phẩm trên nền tảng bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các làng nghề gắn với hoạt động du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp, nông thôn trong kinh tế tuần hoàn, góp phần xây dựng thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia Xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025.

Du lịch làng nghề-Cánh cửa đưa sản phẩm đến gần du khách

Phát triển du lịch làng nghề không chỉ giúp tăng doanh thu, mà còn là cách để quảng bá văn hóa địa phương hiệu quả. Nhiều mô hình du lịch cộng đồng kết hợp trải nghiệm nghề thủ công đã ghi dấu ấn mạnh mẽ.

Từ năm 2020, làng nghề sơn mài Hạ Thái được UBND TP. Hà Nội công nhận là điểm du lịch làng nghề. Phát huy danh hiệu, chính quyền địa phương đã dành sự quan tâm về cơ sở hạ tầng của làng nghề, khu trưng bày sản phẩm, vận động các gia đình, xưởng sản xuất trang bị cơ sở sản xuất, xây dựng các khu vực trải nghiệm một số công đoạn về quy trình sản xuất sản phẩm sơn mài.

Đặc biệt, Hà Nội hiện có 2 điểm du lịch được đánh giá OCOP 4 sao thuộc nhóm sản phẩm "Dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch" là điểm du lịch dịch vụ làng quê Hồng Vân (Thường Tín) và khu sinh thái Phù Đổng Green Park (Gia Lâm). Đáng nói, cả hai điểm đến này đều mang đến trải nghiệm du lịch sinh thái, với các hoạt động vui chơi, giải trí gần gũi với thiên nhiên.

Theo đại diện quản lý khu sinh thái Phù Đổng Green Park, mỗi năm nơi đây đón khoảng 70.000 lượt khách, trong đó có khoảng 50.000 lượt học sinh, 15.000 lượt khách đi theo cơ quan, doanh nghiệp và khách lẻ. Đặc biệt, Phù Đổng Green Park đã tổ chức nhiều sự kiện lớn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn…

Năm 2022, điểm du lịch làng quê Hồng Vân được UBND TP. Hà Nội công nhận sản phẩm OCOP 4 sao thuộc nhóm sản phẩm "Dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch". Trải nghiệm du lịch làng quê Hồng Vân đã tạo sức hút đối với đông đảo du khách, trung bình hằng năm xã đón 3,5 vạn lượt khách, giá trị thu được từ du lịch đạt trên 10 tỷ đồng.

Từ khi được công nhận sản phẩm OCOP 4 sao, nhiều người đã biết đến điểm dịch vụ du lịch và du lịch lưu trú tại đây nhiều hơn, lượng khách tăng cao hơn so với cùng kỳ năm trước, đồng thời doanh thu cũng tăng theo. Lực lượng lao động tham gia hoạt động thương mại, dịch vụ và du lịch tăng cao đáng kể.

Xã Hồng Vân còn sở hữu hệ thống di tích (gồm 16 di tích, trong đó có 1 di tích lịch sử cấp quốc gia, 2 di tích lịch sử cấp thành phố) và kho tàng văn hóa dân gian phong phú. Nhờ đó, ngày 24/9/2024, UBND TP. Hà Nội ra quyết định 4992/QĐ-UBND công nhận khu du lịch cấp Thành phố với khu du lịch Hồng Vân, xã Hồng Vân.

Đây được xem là động lực để Hà Nội phát huy tiềm năng, thế mạnh của địa phương, từng bước nâng cao giá trị các sản phẩm OCOP nói riêng và sản phẩm du lịch cộng đồng nói chung của Thủ đô.

Trong số du khách đến xã thời gian qua, chủ yếu đi du lịch trong ngày, chưa nhiều khách lưu trú qua đêm tại các điểm du lịch nông nghiệp, sinh thái của xã nên chưa mang lại hiệu quả kinh tế cao. Do đó, xã kiến nghị với Thành phố và huyện cho phép khai thác điểm dịch vụ du lịch lưu trú thuộc vùng lõi quy hoạch, rồi từng bước tiếp tục đầu tư hạ tầng.

Có thể thấy, việc phát triển kinh tế làng nghề gắn với du lịch và sản phẩm OCOP là một bước chuyển quan trọng trong xây dựng nông thôn mới theo hướng hiện đại, văn minh, giàu bản sắc. Nếu được đầu tư đúng hướng và đồng bộ, đây sẽ là mô hình kinh tế nông thôn kiểu mẫu, góp phần giữ gìn "hồn cốt" văn hóa Việt trong quá trình hội nhập.

Diệu Anh