Độc đáo các hành trình du lịch di sản Hà Nội bằng công nghệ số

Công nghệ dẫn lối vào "bản đồ ký ức" Thăng Long

Ngày 3/12 tại Đền Quán Thánh, dự án "Các hành trình du lịch di sản trong TP. Hà Nội" được giới thiệu chính thức đến công chúng, đánh dấu bước tiến mới trong hợp tác văn hóa Việt - Pháp cũng như trong cách Hà Nội đưa di sản đến gần đời sống hiện đại.

Đây là hoạt động thuộc khuôn khổ dự án FEF-R Patrimoine, do Bộ Châu Âu và Ngoại giao Pháp tài trợ, được triển khai bởi Đại sứ quán Pháp và Viện Pháp tại Việt Nam - IFV phối hợp cùng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐHQGHN (USSH - VNU), Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp (EFEO) và Tổ chức Đại học Pháp ngữ (AUF).

Thông qua 4 hành trình di sản thử nghiệm, hệ thống bản đồ tương tác, ứng dụng H-Heritage và hệ thống mã QR đặt tại nhiều điểm di tích ở trung tâm Hà Nội, dự án mong muốn đưa tri thức di sản đến với du khách và người dân theo cách dễ tiếp cận nhất. Thay vì tìm kiếm thông tin rời rạc, chỉ cần quét mã QR, người xem có thể mở ngay hồ sơ khoa học của từng di tích, bao gồm dữ liệu khảo cứu, ảnh quá khứ - hiện tại, văn bản tư liệu và video minh họa.

Phát biểu tại lễ ra mắt, Đại sứ Pháp tại Việt Nam Olivier Brochet nhấn mạnh Hà Nội là kho tàng di sản phong phú, nhưng nhiều di tích vẫn ẩn mình trong "vi mô đô thị", khiến việc tiếp cận chưa thuận tiện.

Đại sứ cho rằng, công nghệ số tạo nên một cuộc chuyển mình đáng kể khi giúp mọi người dễ dàng tìm hiểu lịch sử ngay trên phố: "Người dân hay giới trẻ sẽ có cơ hội hiểu và cảm được thành phố của mình khi bước đi trên từng tuyến phố, khi gặp một ngôi chùa cổ hay một biệt thự Pháp. Ứng dụng giống như bách khoa toàn thư bỏ túi, luôn sẵn trong điện thoại của mỗi người".

Đại sứ cũng đánh giá Hà Nội đang trở thành một trong những đô thị tiên phong tại châu Á trong số hóa dữ liệu di sản, mở rộng cơ hội tiếp cận theo cách sống động và gần gũi hơn.

Ở góc nhìn học thuật, GS.TS Hoàng Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường ĐHKHXH&NV cho biết, dự án là dấu mốc quan trọng trong hành trình mà nhà trường hợp tác với phía Pháp nhiều năm qua.

GS.TS Hoàng Anh Tuấn khẳng định, việc USSH được lựa chọn là đơn vị chủ trì thực hiện dự án thể hiện sự tin tưởng của đối tác quốc tế, đồng thời gắn đào tạo sinh viên với bảo tồn và phát huy di sản Thăng Long - Hà Nội. Từ hơn một trăm di tích được khảo sát, nhóm nghiên cứu đã xây dựng hồ sơ khoa học thống nhất, tạo nền tảng để hình thành các tuyến du lịch di sản dựa trên khảo sát thực địa, tư liệu Hán - Nôm, nguồn tiếng Pháp và tiếng Việt trong các trung tâm lưu trữ, bản đồ kiến trúc và dữ liệu lịch sử được giải mã cẩn trọng.

Chạm vào chiều sâu văn hóa Thăng Long - Hà Nội

Là người điều phối khoa học của dự án, TS. Nguyễn Thị Hiệp - Chuyên gia kỹ thuật quốc tế - Cơ quan Hợp tác Kỹ thuật quốc tế cho biết từ động lực tình yêu di sản, nhóm gần 40 chuyên gia và khoảng 100 sinh viên đã làm việc liên tục suốt một năm để khảo sát hơn 100 di tích cổ trên địa bàn Hà Nội. Một kho tư liệu bằng tiếng Pháp, Hán - Nôm và tiếng Việt được "đánh thức", trở thành nền tảng của hồ sơ khoa học chi tiết cho từng di tích.

Từ nguồn dữ liệu ấy, dự án lựa chọn 28 di tích tiêu biểu, cấu trúc thành bốn hành trình di sản gắn với bốn dòng tín ngưỡng cổ truyền của người Việt. Hành trình Thăng Long Tứ Trấn tái hiện sự bảo hộ tâm linh của kinh thành; hệ thống đền Mẫu khắc họa sức sống của tín ngưỡng thờ Mẫu; đình thờ Tổ nghề lưu giữ ký ức phường hội; và chùa Hà Nội phản ánh quá trình phát triển của Phật giáo đô thị. TS. Nguyễn Thị Hiệp gọi đây là "mạng lưới di sản giống như hệ thống tàu điện, nơi mỗi di tích trở thành một trạm dừng chân kết nối con người với lịch sử và văn hóa Thăng Long".

PGS. TS Đặng Vũ Khắc, thành viên nhóm dự án nhấn mạnh vai trò của bản đồ số. Việc tích hợp dữ liệu vào hệ thống định vị GIS cho phép mỗi di tích được đặt vào bối cảnh không gian liên kết, không tách rời. Người dùng có thể theo dõi sự biến đổi địa tầng lịch sử qua thời gian, tiếp cận nội dung khoa học, hình ảnh và video của từng địa điểm ngay tại chỗ. Ông coi đây là bước chuyển từ nghiên cứu lý luận sang thực hành số hóa, mở ra một nền tảng có khả năng cập nhật và mở rộng cho Hà Nội trong tương lai.

Đại diện địa phương, bà Phạm Thị Diễm - Chủ tịch UBND phường Ba Đình đánh giá cao dự án vì giúp giới thiệu hệ thống di sản đặc sắc trên địa bàn, đồng thời tạo công cụ thực tiễn cho quản lý và giáo dục cộng đồng. Với những di tích như Đền Quán Thánh, nơi diễn ra lễ ra mắt, ứng dụng mã QR và hồ sơ khoa học số góp phần tăng giá trị trải nghiệm, từ đó nâng cao trách nhiệm bảo tồn của người dân địa phương.

Đại diện AUF, bà Phạm Thị Bích Liên nhìn nhận dự án là ví dụ điển hình của hợp tác học thuật bền vững, giúp đào tạo thế hệ trẻ tiếp cận phương pháp nghiên cứu hiện đại. AUF đồng hành từ khâu hỗ trợ học thuật đến kết nối các đơn vị trong mạng lưới các trường đại học, nhằm phát huy tối đa giá trị của hệ thống dữ liệu được tạo ra.

Dự án "Các hành trình du lịch di sản trong TP. Hà Nội" được xây dựng hàm chứa dữ liệu đầy đủ về lịch sử, kiến trúc và văn hóa của 28 di tích. Tất cả được tích hợp vào ứng dụng H-Heritage, kết nối trực tiếp bằng mã QR tại từng điểm đến. Hệ thống công nghệ này phục vụ đồng thời ba nhóm chức năng: du lịch trải nghiệm, nghiên cứu khoa học và giáo dục phổ thông, đại học. Nhờ vậy, tri thức di sản được đưa vào đời sống theo cách tự nhiên, hấp dẫn và dễ lan tỏa hơn với giới trẻ.

Từ hợp tác văn hóa tới động lực mới cho du lịch Hà Nội

Tại sự kiện, Đại sứ Olivier Brochet đánh giá, dự án phản ánh tinh thần hợp tác Pháp - Việt: tin cậy, trao đổi tri thức, đổi mới sáng tạo và gìn giữ di sản. Ông khẳng định: "Cách chúng ta gìn giữ di sản hôm nay thể hiện rõ chúng ta mong muốn trở thành ai trong tương lai" và cam kết Pháp sẽ tiếp tục đồng hành cùng Hà Nội trong việc biến tri thức di sản thành động lực phát triển bền vững và là đòn bẩy thu hút du lịch.

Về phía các nhà quản lý Việt Nam, dự án không chỉ tạo bộ công cụ hiện đại để khám phá Thăng Long - Hà Nội mà còn tạo tiền đề nhân rộng mô hình sang các quận, huyện khác. GS.TS Hoàng Anh Tuấn chia sẻ kỳ vọng đây sẽ là nền tảng để Thủ đô phát triển nhiều hành trình mới, cùng lúc thúc đẩy du lịch, giáo dục và nghiên cứu, đồng thời lan tỏa mạnh mẽ hơn di sản, bản sắc của thành phố.

Nhìn rộng ra, dự án "Các hành trình du lịch di sản trong TP. Hà Nội" là bước khởi đầu cho một hướng tiếp cận mới: số hóa di sản gắn với phát triển du lịch bền vững. Trong dòng chảy đô thị hóa nhanh chóng, việc sử dụng công nghệ để bảo tồn, tôn vinh và kể lại những câu chuyện lịch sử là cách Hà Nội chủ động gìn giữ ký ức đô thị mà vẫn hòa nhịp với thời đại.

Khi những dữ liệu quý giá được mở ra trên bản đồ số, những lối thiêng của Thăng Long xưa trở nên rõ ràng hơn với người trẻ hôm nay. Và khi mỗi người dân, mỗi du khách có thể "chạm tay vào lịch sử" bằng một cú chạm điện thoại, hành trình tìm về ký ức Hà Nội sẽ sống động hơn bao giờ hết, đúng như mong muốn của những người làm dự án: gieo vào lòng cộng đồng niềm tự hào về một Thủ đô nghìn năm văn hiến, đang điềm tĩnh nhưng mạnh mẽ bước vào kỷ nguyên số.

Minh Anh