Di sản thăng hoa trong không gian sáng tạo phố cổ Hà Nội

Di sản sống giữa không gian sáng tạo

Những ngày tháng 11, khu phố cổ Hà Nội như sống trong một lớp ký ức lung linh, nơi những giá trị cổ xưa được đánh thức bằng các hình thức nghệ thuật mới. Từ 15 đến 23/11 và kéo dài đến 15/12, chuỗi hoạt động chào mừng 20 năm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam mang đến cho du khách một góc nhìn tươi mới về cách Hà Nội vận dụng di sản như nguồn lực sáng tạo trong phát triển văn hóa và du lịch đô thị.

Mở đầu là đêm trình diễn áo dài "Hành trình 30 năm tôn vinh di sản áo dài Việt Nam" của nhà thiết kế David Minh Đức tại di tích số 40 Lãn Ông. Một không gian vốn gắn với kiến trúc cổ và tín ngưỡng thờ Thiên Thượng Thánh Mẫu bỗng trở thành sân khấu thị giác rực rỡ, kết hợp thời trang, ánh sáng, múa và nghệ thuật sắp đặt.

Theo nhà thiết kế David Minh Đức, những bộ trang phục được trình diễn là sự kết tinh của hơn ba thập kỷ nghiên cứu và sáng tạo từ di sản áo dài Hà Nội. Ông chia sẻ mong muốn "gửi gắm tình cảm và năng lượng đến cộng đồng, kêu gọi gìn giữ và phát triển những giá trị văn hóa - nguồn tài nguyên vô tận cho sáng tạo".

Không khí lễ hội ấy kéo theo bước chân du khách. Bà Sophie Keller, du khách người Đức, khi bất ngờ gặp buổi trình diễn trên phố Lãn Ông, đã thốt lên rằng đó là "một không gian nghệ thuật tuyệt vời, khiến tôi hiểu thêm về văn hóa nơi đây". Cảm xúc tự nhiên ấy chính là minh chứng cho sức hút khi di sản được kể lại bằng hình thức mới.

Theo Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội, Tuần lễ di sản kỷ niệm 20 năm chào mừng Ngày Di sản văn hóa Việt Nam năm nay có mục tiêu làm nổi bật di sản như một nguồn lực thúc đẩy sáng tạo, kết nối cộng đồng và lan tỏa hình ảnh Hà Nội - Thành phố sáng tạo trên bản đồ quốc tế. Sự kiện tại di tích 40 Lãn Ông còn giới thiệu danh y Hải Thượng Lãn Ông, nghề đông y truyền thống và không gian trải nghiệm dược trà, mở ra cách tiếp cận di sản nghề nghiệp bằng hoạt động thực hành đầy cảm hứng.

Tại đình Kim Ngân (số 42 - 44 Hàng Bạc), dự án "Không gian kể chuyện đình Kim Ngân" tái hiện hội đồng phường nghề, trưng bày sản phẩm kim hoàn, đồ sừng cùng hệ thống nhận diện thiết kế từ hoa văn cổ. Du khách có thể tự tay in họa tiết bằng mộc bản Thanh Liễu, làm sản phẩm lưu niệm từ lụa, gỗ, giấy dó. Không gian này gợi mở cách các di sản thủ công bước vào đời sống đương đại bằng nghiên cứu, mỹ thuật ứng dụng và sáng tạo thiết kế.

Khi đêm xuống, đình Kim Ngân trở thành sân khấu của "Chuyện nhạc phố cổ", một chương trình âm nhạc di sản do nhóm Đông Kinh Cổ Nhạc biểu diễn. Những thanh âm cổ nhạc vang vọng giữa mái đình gỗ khiến du khách cảm nhận rõ hơn mạch nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa nghệ thuật truyền thống và trải nghiệm đô thị. Những hoạt động này giúp di sản không đứng yên trong trưng bày, mà chuyển động như một thực thể sống, tiếp xúc trực tiếp với cộng đồng và du khách quốc tế.

Phố cổ Hà Nội - không gian kiến tạo động lực công nghiệp văn hóa

Là "36 phố phường" gắn với quá trình hình thành Thăng Long - Hà Nội, khu phố cổ chứa đựng kho tàng di sản phong phú của làng nghề, phố nghề Kẻ Chợ. Hệ thống di tích dày đặc, gồm 121 di tích trong tổng số gần 200 di tích của toàn quận Hoàn Kiếm, tạo nên nguồn tài nguyên quý hiếm cho sự phát triển công nghiệp văn hóa và du lịch. Những địa điểm như đền Bạch Mã, ngôi nhà di sản 87 Mã Mây, đình Kim Ngân hay Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ tại 50 Đào Duy Từ từ lâu đã trở thành nơi tổ chức các hoạt động sáng tạo, trưng bày và trình diễn nghệ thuật theo từng chủ đề.

Ông Trịnh Hoàng Tùng - Chủ tịch UBND phường Hoàn Kiếm, khẳng định công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản được địa phương xem là nhiệm vụ trọng tâm để phát triển công nghiệp văn hóa và thu hút du khách. Theo ông, phường Hoàn Kiếm coi di sản văn hóa là nguồn lực cốt lõi cho du lịch văn hóa và các ngành sáng tạo. Những hoạt động được tổ chức hằng năm tại các di tích chính là nỗ lực biến không gian phố cổ thành hệ sinh thái sáng tạo giàu bản sắc, nhằm lan tỏa tinh thần Thành phố sáng tạo của Hà Nội.

Trưởng Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội Ngô Thị Thùy Dương nhấn mạnh, chuỗi hoạt động dịp kỷ niệm 20 năm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam vừa tôn vinh giá trị di sản vừa hướng tới phát huy truyền thống sáng tạo của người Thăng Long - Hà Nội. Bà cho biết, Ban Quản lý sẽ tạo điều kiện mạnh mẽ hơn nữa cho các hoạt động văn hóa sáng tạo gắn với bảo tồn di sản và tăng cường kết nối giữa các điểm đến trong khu phố cổ. Mục tiêu là đưa phố cổ trở thành không gian văn hóa, sáng tạo có sức sống bền vững, tạo tác động rõ rệt lên công nghiệp văn hóa và du lịch của Thủ đô.

Các hoạt động trưng bày, trình diễn và thực hành thủ công năm nay cho thấy hướng tiếp cận mới: di sản không chỉ được bảo tồn theo cách truyền thống, mà được chuyển hóa thông qua nghệ thuật đương đại, thiết kế sáng tạo và công nghệ trình diễn. Mỗi điểm đến trở thành một "phòng thí nghiệm" sáng tạo, trong đó nghệ nhân, nghệ sĩ, nhà thiết kế và cộng đồng cùng tạo ra giá trị mới trên nền di sản xưa.

Tinh thần ấy cũng lan tỏa qua góc nhìn của nghệ sĩ Đông Kinh Cổ Nhạc. Các nghệ sĩ cho rằng không gian biểu diễn tại đình Kim Ngân tạo ra cảm xúc đặc biệt, nơi cổ nhạc bước ra khỏi sân khấu đóng kín để tiếp cận gần hơn với công chúng, mở rộng khả năng tiếp nhận nghệ thuật truyền thống trong bối cảnh đô thị hiện đại. Đây là cách phố cổ tự làm mới mình trên nền tảng văn hóa gốc.

Với du khách quốc tế, mỗi hoạt động là lời mời khám phá sâu hơn đời sống văn hóa Thăng Long - Hà Nội. Họ đến, trải nghiệm và cảm nhận di sản như một phần của không gian sáng tạo chứ không chỉ là nơi trưng bày lịch sử. Chính cách kể chuyện mới mẻ ấy tạo nên sức cạnh tranh của điểm đến Hà Nội trên bản đồ du lịch toàn cầu.

Kéo dài đến giữa tháng 12, chuỗi hoạt động di sản tại phố cổ Hà Nội tiếp tục lan tỏa thông điệp kết nối truyền thống với hiện đại, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng vào công cuộc bảo tồn và phát huy di sản. Đây cũng là minh chứng rõ nét cho chiến lược đưa Hà Nội trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực, trong đó phố cổ đóng vai trò hạt nhân bằng hệ thống di sản sống động và độ mở với sáng tạo.

Giữa dòng chảy đô thị, phố cổ hôm nay không chỉ lưu giữ ký ức nghìn năm của Thăng Long mà còn trở thành không gian sáng tạo năng động, nơi những giá trị cũ và mới gặp nhau để tạo nên bản sắc đô thị đặc sắc. Di sản, khi được trao một đời sống mới, sẽ tiếp tục là nguồn lực quan trọng để Hà Nội phát triển du lịch văn hóa và khẳng định vị thế thành phố sáng tạo trên trường quốc tế.

Minh Anh