Làng nghề mộc Vạn Điểm tăng sức hút cho du lịch Thủ đô

Từ trung tâm chế tác gỗ tới điểm đến độc đáo của Thủ đô

Về làng Vạn Điểm, xã Phú Xuyên, du khách bắt gặp âm thanh rộn ràng của những chiếc đục, chiếc cưa vang lên từ sáng đến chiều. Làng nghề mộc Vạn Điểm hiện lên như một công xưởng mở, nơi mỗi hộ dân đều gắn bó với nghề truyền thống có tuổi đời hơn một thế kỷ.

Bí thư Đảng ủy xã Phú Xuyên Nguyễn Xuân Thanh khi đi thăm các cơ sở sản xuất thường nhấn mạnh rằng nét văn hóa lao động bền bỉ tại đây tạo nên sức sống riêng biệt cho địa phương, đồng thời là nền tảng để phát triển du lịch làng nghề.

Vạn Điểm vốn là làng cổ có niên đại từ thời vua Hùng. Nghề mộc xuất hiện từ rất lâu, ăn sâu vào nếp sống và trở thành di sản được nhiều thế hệ bảo tồn. Khoảng 40 năm trước, nghề chỉ gói gọn ở vài xưởng sửa đồ cũ, rồi lan dần sang các thôn lân cận.

Bước ngoặt đến vào đầu thập niên 1990 khi người dân chuyển sang làm hàng mỹ nghệ cao cấp, tạo chất lượng và thương hiệu mới cho sản phẩm. Năm 2001, UBND tỉnh Hà Tây (cũ), nay là Hà Nội, cấp bằng công nhận Vạn Điểm là làng nghề mộc cao cấp.

Trong ký ức của ông Nguyễn Văn Thọ - Chủ doanh nghiệp tư nhân Đức Tín (sinh năm 1944) là người có công lớn trong việc khởi dựng và thúc đẩy nghề. Xuất phát từ thợ buôn bán đồ cổ và sửa chữa đồ gỗ, ông mở xưởng sản xuất nhỏ với số vốn ít ỏi. Từ năm 1992, ông thành lập doanh nghiệp chuyên sản xuất đồ gỗ xuất khẩu. Nhờ đầu tư máy móc, sáng tạo mẫu mã, doanh nghiệp mở rộng nhanh, đưa sản phẩm của làng nghề đến nhiều quốc gia như Trung Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Campuchia, Tiệp Khắc, Hungari, Hàn Quốc.

Không dừng ở sản xuất, ông Thọ tích cực tham gia hoạt động cộng đồng, từng giữ vai trò Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Vạn Điểm, Phó Chủ tịch Hiệp hội thủ công mỹ nghệ tỉnh Hà Tây (cũ) và Phó Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Việt Nam. Những đóng góp này giúp Vạn Điểm định hình hướng đi bài bản, liên kết sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Ngày nay, 90% hộ dân trong xã làm nghề mộc với hơn 800 cơ sở và hơn 30 doanh nghiệp. Làng nghề thu hút hàng nghìn lao động vệ tinh từ các huyện khác. Các sản phẩm đặc trưng gồm bàn ghế chạm khắc, khảm trai, đồ thờ sơn son thếp vàng, giường, tủ, sập gụ, tủ chè… được đánh giá cao nhờ chất liệu gỗ quý và kỹ thuật chế tác công phu.

Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Vạn Điểm Nguyễn Cảnh Hưng cho biết, nguyên liệu chủ yếu nhập từ Nam Phi và châu Âu với các loại gỗ lim, gụ, hương, trắc, mun, gõ đỏ. Thị trường tiêu thụ trong nước chiếm phần lớn sản lượng, nhưng giá trị văn hóa của nghề đang mở ra hướng phát triển du lịch giàu tiềm năng.

Giải bài toán hạ tầng và cơ hội từ du lịch làng nghề

Sự phát triển mạnh của nghề mộc khiến các xưởng mọc lên ngay trong khu dân cư. Ông Hoàng Kỳ Tài - Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề xã Vạn Điểm lý giải rằng, các hộ sản xuất thường liên kết theo nhóm gia đình, mỗi nhóm phụ trách một công đoạn trong chuỗi cung ứng từ xẻ gỗ đến hoàn thiện sản phẩm. Nhu cầu mở rộng xưởng tăng cao, trong khi địa phương chưa có cụm công nghiệp tập trung, khiến nhiều hộ phải tận dụng nhà ở làm nơi sản xuất và trưng bày.

Ông Tài kỳ vọng dự án mở rộng cụm công nghiệp làng nghề được sớm triển khai để các hộ có mặt bằng phù hợp, giúp giảm tiếng ồn, bụi và nâng cao an toàn lao động. Bên cạnh đó, ông nhấn mạnh vai trò của hội chợ và triển lãm trong việc thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm. Các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất tham gia nhiều sự kiện lớn tại Hoàng Thành Thăng Long, các nhà bát giác của Sở Công thương, qua đó ký kết nhiều hợp đồng giá trị. Điều này góp phần giữ nghề, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.

Hiện Hà Nội đang triển khai Quyết định số 4298/QĐ-UBND năm 2021 nhằm hỗ trợ xây dựng thương hiệu và xác lập quyền sở hữu nhãn hiệu tập thể cho các làng nghề. Giám đốc HTXNN Nguyễn Cảnh Hưng đánh giá đây là yếu tố quan trọng giúp các sản phẩm Vạn Điểm có chứng chỉ uy tín, thuận lợi hơn khi đưa vào hệ thống phân phối và xuất khẩu.

Cùng với đó, sự hình thành điểm du lịch rộng 70ha cho thấy chuyển biến rõ rệt trong phát triển kinh tế văn hóa. Khu vực này tập trung các xưởng sản xuất, không gian trưng bày, khu dịch vụ ăn uống và các điểm di sản như giếng đá cổ, nhà cổ, cây đa di sản, đình, chùa, đền thờ Tổ nghề được xếp hạng di tích quốc gia. UBND TP. Hà Nội công nhận và trao quyết định công nhận điểm du lịch làng nghề đầu năm 2023, mở đường thu hút hàng nghìn lượt khách mỗi năm.

Bí thư Đảng ủy xã Nguyễn Xuân Thanh nhìn nhận rằng, du lịch là hướng đi gia tăng giá trị bền vững cho Vạn Điểm vì du khách trải nghiệm tận mắt quá trình chế tác, hiểu câu chuyện nghề và có xu hướng mua sản phẩm ngay tại xưởng. Điều này tạo động lực để địa phương phát triển mô hình du lịch trải nghiệm kết hợp lưu trú và văn hóa tâm linh.

Đưa Vạn Điểm tỏa sáng trên bản đồ du lịch Hà Nội

Từ ngày 27 đến 30/11/2025, xã Phú Xuyên phối hợp Trung tâm Khuyến nông (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) tổ chức "Lễ hội vinh danh làng nghề và Tuần văn hóa, du lịch, thương mại làng nghề năm 2025" tại sân vận động Vạn Điểm. Sự kiện có hơn 130 gian hàng của doanh nghiệp và chủ thể OCOP từ Hà Nội và nhiều tỉnh thành.

Chủ tịch UBND xã Phú Xuyên Bùi Công Thản nhấn mạnh, lễ hội tạo cơ hội quảng bá sản phẩm đặc trưng, kết nối cung - cầu và thu hút đầu tư vào làng nghề. Ông cho rằng việc giới thiệu tinh hoa thủ công mỹ nghệ đến bạn bè trong nước và quốc tế góp phần khẳng định vị thế Phú Xuyên trên bản đồ văn hóa, du lịch Thủ đô.

Lễ hội mang đến không gian trưng bày sản phẩm OCOP, đặc sản vùng miền, thủ công mỹ nghệ, cơ khí, may mặc và sản phẩm xanh. Du khách còn tham gia các tour làng nghề, tâm linh đi qua nhiều điểm như Phù Đổng Thiên Vương, Mộc Phúc Trạch, Mộc An Định, Cước lưới Trần Phú, Dệt lưới Văn Lãng, Mộc Chanh Thôn.

Chương trình khai mạc diễn ra lúc 19h30 ngày 27/11 với nghi lễ tế tổ nghề, rước kiệu từ sáu thôn truyền thống và màn đấu giá sản phẩm gây quỹ phúc lợi xã. Những ngày tiếp theo có thi tay nghề, sáng tạo sản phẩm, giao lưu văn nghệ, livestream quảng bá, biểu diễn thời trang áo dài và các hoạt động dành cho thanh thiếu nhi.

Các chuyên gia nhận định, lễ hội là công cụ kích hoạt du lịch hiệu quả, giúp sản phẩm làng nghề tiếp cận thị trường mới và tạo sức lan tỏa văn hóa mạnh mẽ. Với hệ thống sản xuất quy mô lớn, lịch sử phong phú và chiến lược phát triển rõ ràng, Vạn Điểm đang trở thành điểm đến tiêu biểu của du lịch làng nghề Hà Nội.

Với sự cộng hưởng giữa truyền thống và đổi mới, giữa sản xuất và du lịch, làng nghề mộc cao cấp Vạn Điểm tiếp tục khẳng định vị thế là biểu tượng thủ công tinh xảo của Thủ đô, đồng thời mở ra hướng phát triển kinh tế bền vững cho cộng đồng Phú Xuyên.

Minh Anh