Giao thông ‘xanh’ giữ vai trò chủ đạo trong triển khai vùng phát thải thấp

70% nguyên nhân ô nhiễm không khí từ phương tiện giao thông

Theo Sở Giao thông vận tải Hà Nội, Thành phố hiện có tới hơn 8 triệu phương tiện giao thông, trong đó khoảng 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy. Ngoài ra, còn có trên 1 triệu phương tiện từ các tỉnh, thành phố khác thường xuyên lưu thông trên địa bàn Thủ đô. Tỷ lệ gia tăng phương tiện giao thông bình quân 5%/năm. Do đó, tình trạng ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường nhiều năm qua vẫn diễn biến rất phức tạp.

Lãnh đạo Sở Giao thông vận tải Hà Nội cho biết, khí thải từ phương tiện giao thông hiện chiếm 70% nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khí.

Ở các đô thị, giao thông vận tải là nguồn gây ô nhiễm không khí lớn nhất, đặc biệt là sự phát thải vào khí quyển như bụi, các khí CO, VOC và NO2 từ ô tô, xe máy và các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch để hoạt động.

Khi các phương tiện này sử dụng nhiên liệu để vận hành, động cơ sẽ phát thải một lượng lớn các chất khí có thành phần độc hại gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe người tham gia giao thông và những người dân sinh sống dọc các tuyến đường giao thông.

Đặc biệt, khi xảy ra tình trạng ùn ứ giao thông, mức độ ô nhiễm hơi xăng dầu có thể tăng lên 4-5 lần so với lúc bình thường. Ô nhiễm khí CO và hơi xăng dầu (HC) thường xảy ra ở các nút giao thông lớn. Do đó, nguồn khí thải từ giao thông vận tải đang trở thành một nguồn gây ô nhiễm chính đối với môi trường không khí ở đô thị.

Đẩy nhanh "xanh hóa" hệ thống giao thông

Hiện, HĐND thành phố Hà Nội đã thông qua quy định thực hiện vùng phát thải thấp có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025. Trước mắt, từ nay đến năm 2030, Thành phố thí điểm lập vùng phát thải thấp ở một số khu vực trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, Ba Đình; đánh giá hiệu quả và đề xuất nhân rộng mô hình ở các địa phương.

Các biện pháp áp dụng trong vùng phát thải thấp gồm: Cho phép các phương tiện giao thông không phát sinh khí thải, xe cơ giới thân thiện môi trường, sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh; cấm lưu thông các xe tải hạng nặng chạy bằng dầu diesel. Hà Nội cũng sẽ xem xét cơ chế hỗ trợ những cá nhân sinh sống và làm việc trong vùng phát thải thấp, các tổ chức, doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng sạch, phương tiện giao thông không phát thải...

Để cải thiện chất lượng không khí một cách bền vững, cùng với xây dựng vùng phát thải thấp, Hà Nội cũng sẽ đẩy nhanh "xanh hóa" hệ thống giao thông, nhằm hạn chế thải khí CO2 và các loại khí độc hại khác ra môi trường.

Mới đây nhất, UBND thành phố Hà Nội đã phê duyệt "Đề án phát triển hệ thống giao thông vận tải công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh trên địa bàn Thành phố". Đề án nhằm đưa ra kế hoạch, lộ trình chuyển đổi và phát triển xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh trên địa bàn thành phố theo lộ trình đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 876/QĐ-TTg ngày 22/7/2022; đồng thời, đề xuất các giải pháp chuyển đổi, phát triển và đạt được tỷ lệ 100% phương tiện sử dụng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh vào năm 2035.

Theo đó, ngay trong năm 2025, Hà Nội sẽ chuyển đổi các phương tiện buýt lớn sử dụng diesel hết hạn khấu hao và hết hạn thầu sang xe buýt lớn chạy bằng điện. Tổng số phương tiện dự kiến chuyển đổi trong năm 2025 là 103 xe, đạt 5% tổng số phương tiện chuyển đổi.

Từ năm 2026, dự kiến, Thành phố ban hành định mức kinh tế kỹ thuật, đơn giá đầy đủ cho các chủng loại xe buýt điện. Tổng số phương tiện dự kiến chuyển đổi trong giai đoạn 2026-2030 là 1.813 xe. Tỷ lệ chuyển đổi phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh đến năm 2030 dự kiến đạt 93,4% tổng số phương tiện được chuyển đổi. Tổng số phương tiện dự kiến chuyển đổi trong giai đoạn 2031-2035 là 238 xe.

Dự kiến đến năm 2035, tỷ lệ chuyển đổi phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh đạt 100% tổng số phương tiện được chuyển đổi.

Tuy nhiên, ngoài biện pháp "xanh hóa" xe buýt thì các chuyên gia cho rằng, thành phố Hà Nội cũng cần rà soát, điều chỉnh để hợp lý hóa mạng lưới xe buýt, gia tăng tần suất cũng như số lượng tuyến để nâng cao năng lực phục vụ người dân, đặc biệt khi ra vào những vùng phát thải thấp. Hình thành những vùng đệm chuyển tiếp từ bên ngoài vào khu vực hạn chế xe cá nhân với hạ tầng tương xứng nhu cầu.

Bên trong vùng phát thải thấp, không chỉ vận tải hành khách công cộng mà phương tiện cá nhân cũng cần được thúc đẩy chuyển đổi sang xe điện. Thành phố có thể áp dụng biện pháp kinh tế như: Thu phí ra vào, hay cấm từng phần, tiến tới cấm tuyệt đối xe xăng, dầu lưu thông.

Có thể khẳng định, các nhóm giải pháp như phát triển vận tải hành khách công cộng sử dụng nhiên liệu sạch, khuyến khích người dân chuyển đổi sang phương tiện xanh phải đi trước, phát huy tác dụng rõ rệt để làm tiền đề cho Hà Nội xây dựng những vùng phát thải thấp.

Thùy Linh