Hà Nội đầu tư trọng điểm cho đường sắt đô thị

Quy hoạch dài hạn cho mạng lưới xương sống giao thông

Chiến lược đầu tư trọng điểm vào đường sắt đô thị được xem như một quyết định mang tính bước ngoặt, đặt nền tảng cho sự thay đổi căn bản trong tổ chức giao thông Thủ đô. Hiện Hà Nội mới đưa vào vận hành hai đoạn tuyến với tổng chiều dài 21,5km gồm tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông và đoạn trên cao tuyến 3.1 Nhổn - Ga Hà Nội. Con số này mới đạt khoảng 3,5% so với quy hoạch 14 tuyến với tổng chiều dài 619km.

Đại diện Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội cho biết thành phố đã hoàn thiện Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị, chia thành ba giai đoạn. Đến năm 2030, Hà Nội phấn đấu hoàn thành thi công 96,8km với các tuyến số 2, số 3.1 và số 5. Song song với đó, thành phố chuẩn bị đầu tư 301km cho các tuyến số 1, số 2A kéo dài đến Xuân Mai, số 4, số 6, số 7, số 8 và tuyến vệ tinh Sơn Tây - Hòa Lạc - Xuân Mai. Giai đoạn 2030-2035 sẽ hoàn thiện 301km tiếp theo, còn giai đoạn 2036-2045 hướng tới hoàn thành 200,7km.

Tham vọng này được hiện thực hóa bằng những bước đi cụ thể. Ngày 9/10/2025, thành phố đã khởi công tuyến đường sắt đô thị số 2 đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo với tổng mức đầu tư 35.679 tỷ đồng. Tuyến có gần 11km chiều dài, gồm 1,94km đi trên cao và 9km đi ngầm với 10 ga, đồng thời mở đầu cho mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông tại depot Xuân Đỉnh.

Ngày 19/12/2025, Hà Nội dự kiến khởi công tuyến đường sắt đô thị số 5 Văn Cao - Hồ Tây dài 39,6km, đầu nối trọng yếu giữa trung tâm thành phố, Khu công nghệ cao Hòa Lạc và các đô thị vệ tinh phía Tây. Dự án có tổng vốn dự kiến 61.900 tỷ đồng, trong đó hơn 30km đi bằng, 6,5km đi ngầm và 2km đi trên cao.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP. Hà Nội Dương Đức Tuấn, năm 2026 sẽ là năm bản lề để Hà Nội tăng tốc phát triển với mục tiêu tăng trưởng trên 10%. Trong tiến trình này, hạ tầng giao thông được xác định là nhân tố quyết định, nhất là hệ thống đường sắt đô thị với khoảng 15 tuyến đã có kế hoạch triển khai ngay từ đầu năm 2026. Thành phố cũng đang nghiên cứu điều chỉnh quy hoạch hướng tới mạng lưới khoảng 20 tuyến với tổng chiều dài hơn 1.000km.

Hướng tới đô thị hiện đại với trục giao thông công cộng làm động lực

Trong Đề án tổng thể giảm ùn tắc giai đoạn 2025-2030 và những năm tiếp theo, Hà Nội dự kiến dành gần 1,4 triệu tỷ đồng, tương đương 53 tỷ USD, để giải bài toán giao thông đang ngày càng phức tạp. Trọng tâm của chiến lược này là ưu tiên vốn cho đường sắt đô thị để hình thành trục giao thông công cộng khối lượng lớn, giảm áp lực cho hạ tầng hiện hữu và gia tăng hiệu quả vận tải đô thị.

Phó Giám đốc Sở Tài chính Hà Nội Lê Trung Hiếu nhận định việc đầu tư vào đường sắt đô thị là quyết định mang tính chiến lược dài hạn. Chi phí ban đầu lớn, nhưng hiệu quả mang lại bền vững, từ giảm thiệt hại kinh tế do ùn tắc trị giá hàng tỷ USD mỗi năm tới tăng năng suất lao động nhờ thời gian di chuyển được rút ngắn. Ông nhấn mạnh yếu tố quan trọng hơn là môi trường đầu tư sẽ được cải thiện rõ rệt, góp phần tăng sức cạnh tranh của Hà Nội trong khu vực.

Ông Lê Trung Hiếu kiến nghị thành phố sớm lựa chọn các đơn vị tư vấn quốc tế cho giai đoạn 2026-2030, thực hiện quy hoạch hướng tuyến, thiết kế nhà ga và các nút giao lớn. Việc nghiên cứu các khu vực phù hợp phát triển TOD cũng cần được triển khai ngay để tạo giá trị thặng dư từ đất, qua đó tái đầu tư cho đường sắt đô thị. Về mặt quy hoạch, Hà Nội phải tính toán phát triển đô thị đa trung tâm dựa trên các nhà ga lớn, đồng thời chủ động chuẩn bị quỹ đất tái định cư, xây dựng trước các khu tái định cư để phục vụ giải phóng mặt bằng.

Cùng với nguồn lực tài chính lớn, Hà Nội thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ qua việc thành lập Ban Chỉ đạo các dự án đường sắt trên địa bàn vào ngày 20/10/2025. Ban Chỉ đạo có nhiệm vụ điều phối thống nhất, tháo gỡ vướng mắc và bảo đảm tiến độ các dự án. Đây là cơ chế quan trọng để Hà Nội phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành trung ương, đồng thời huy động tối đa nguồn lực từ các đối tác quốc tế.

Trong bối cảnh nhiều nhà đầu tư Hàn Quốc gia tăng quan tâm đến thị trường Hà Nội, hợp tác quốc tế trở thành một trụ cột của chiến lược phát triển đường sắt đô thị. Chiều 26/11, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP. Hà Nội Dương Đức Tuấn đã tiếp ông Kim Yong-seog - Chủ tịch Ủy ban Giao thông đô thị Hàn Quốc. 

Tại buổi làm việc, ông Dương Đức Tuấn đánh giá cao kinh nghiệm của Hàn Quốc trong phát triển hệ thống đường sắt dài khoảng 1.400km với 24 tuyến, đồng thời bày tỏ mong muốn tiếp nhận hỗ trợ từ phía Hàn Quốc trong xây dựng chính sách giao thông, phát triển phương tiện xanh và triển khai đường sắt đô thị.

Ông Kim Yong-seog chia sẻ, Hàn Quốc phát triển mạng lưới đường sắt dựa trên quá trình nghiên cứu và quản lý nghiêm ngặt nhằm bảo đảm đồng bộ công nghệ. Ông khẳng định sẽ phối hợp chặt chẽ để hỗ trợ Hà Nội xây dựng kế hoạch tổng thể, vận hành hệ thống đường sắt đô thị hiệu quả và từng bước ứng dụng các công nghệ thế mạnh của Hàn Quốc vào các dự án hạ tầng của Thủ đô.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP. Hà Nội Dương Đức Tuấn hoan nghênh đề xuất hợp tác này và giao Sở Xây dựng, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội cùng Công ty Đường sắt đô thị Hà Nội làm đầu mối nghiên cứu, đề xuất hướng hợp tác cụ thể. Ông nhấn mạnh yêu cầu hợp tác phải mang lại tiến triển thực chất, hiệu quả rõ ràng và đóng góp trực tiếp vào mục tiêu phát triển hạ tầng giao thông của Hà Nội.

Giới chuyên gia nhận định đầu tư mạnh vào đường sắt đô thị sẽ tạo ra diện mạo mới cho Thủ đô, từ việc giảm áp lực lên đường bộ đến việc hình thành các cực tăng trưởng mới dọc các hành lang giao thông công cộng. Các tuyến đường sắt đô thị không chỉ vận chuyển hành khách mà còn tạo tác động lan tỏa mạnh mẽ đến phát triển kinh tế đô thị, thu hút đầu tư và nâng cao chất lượng sống.

Trong bối cảnh Hà Nội đặt mục tiêu phát triển đô thị đa trung tâm, đường sắt đô thị sẽ đóng vai trò trục xương sống liên kết các trung tâm hiện hữu với các khu đô thị mới, các đô thị vệ tinh và các khu công nghệ cao. Sự thay đổi này dự báo sẽ góp phần quan trọng trong xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại, giàu tính kết nối, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển xanh và bền vững trong dài hạn.

Với tầm nhìn chiến lược cùng quyết tâm chính trị và nguồn lực lớn, Hà Nội đang từng bước thể hiện vai trò tiên phong trong phát triển hạ tầng giao thông đô thị. Đầu tư trọng điểm cho đường sắt đô thị không chỉ là bước đi phù hợp xu thế mà còn là nhân tố tạo đà bứt phá cho Thủ đô trong giai đoạn phát triển mới.

Minh Anh