Hà Nội tháo gỡ vướng mắc thủ tục đất đai trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Nhiều "nút thắt" nảy sinh khi chuyển giao nhiệm vụ

Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 1/7/2025 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến trình cải cách hành chính của Hà Nội, mở ra cơ hội lớn để phân quyền sâu rộng và đưa chính quyền đến gần hơn với người dân. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi cũng đặt ra không ít thách thức, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai – lĩnh vực vốn nhạy cảm, phức tạp và tác động trực tiếp đến quyền lợi của người dân, doanh nghiệp cũng như tiến độ các dự án phát triển đô thị. Để mô hình mới phát huy hiệu quả, Hà Nội đang triển khai hàng loạt giải pháp đồng bộ nhằm tháo gỡ các "điểm nghẽn" về thủ tục, hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao năng lực quản lý tại cơ sở.

Ngay sau khi mô hình chính quyền hai cấp đi vào hoạt động, các xã, phường tại Hà Nội đã tiếp nhận khối lượng lớn công việc liên quan đến quản lý đất đai vốn trước đây do cấp quận, huyện đảm nhận. Điều này đồng nghĩa với việc cơ sở phải xử lý trực tiếp các thủ tục hành chính phức tạp như thu hồi đất, phê duyệt phương án bồi thường – hỗ trợ tái định cư, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hay giải quyết khiếu nại liên quan đến đất đai.

Việc chuyển giao đột ngột khối lượng nhiệm vụ lớn khiến nhiều địa phương lúng túng, đặc biệt khi xử lý các hồ sơ "nửa chừng" từ mô hình cũ. Không ít trường hợp hồ sơ đang ở giai đoạn phê duyệt phương án bồi thường nhưng chưa có quyết định thu hồi đất, hoặc đã xác định giá đất nhưng chưa hoàn thiện thủ tục để giao đất cho nhà đầu tư. Tình trạng này gây gián đoạn dự án, ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân và làm phát sinh chi phí cho doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Xuân Đại, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho rằng, việc phân quyền mạnh mẽ xuống cấp xã, phường là chủ trương đúng đắn nhằm đưa chính quyền gần dân hơn. Tuy nhiên, nhiều đơn vị cơ sở còn thiếu kinh nghiệm, đặc biệt khi xử lý hồ sơ chuyển tiếp. "Sở đã chỉ đạo các phòng chuyên môn tăng cường hỗ trợ, hướng dẫn trực tiếp tại cơ sở và tổ chức tập huấn nghiệp vụ để cán bộ địa chính cấp xã chủ động hơn trong công việc," ông Đại nhấn mạnh.

Ngoài ra, hệ thống hồ sơ địa chính ở nhiều nơi chưa hoàn thiện, dữ liệu đất đai chưa số hóa đồng bộ khiến việc tiếp nhận, xử lý hồ sơ kéo dài. Một số xã, phường còn gặp khó khi người dân không có giấy tờ hợp pháp chứng minh quyền sử dụng đất hoặc chỉ có giấy viết tay, gây khó khăn trong việc cấp giấy chứng nhận lần đầu.

Những vướng mắc cần sớm tháo gỡ

Theo ông Dương Tuấn Anh, Chủ tịch UBND xã Hòa Xá, trước đây xã chỉ phối hợp với huyện trong công tác giải phóng mặt bằng, nay phải trực tiếp đảm nhận toàn bộ quy trình nên gặp nhiều lúng túng, nhất là với hồ sơ dở dang. "Chúng tôi mong sớm có hướng dẫn cụ thể để xử lý các hồ sơ chuyển tiếp, tránh phát sinh khiếu kiện kéo dài," ông nói.

Tương tự, ông Bùi Công Thản, Chủ tịch UBND xã Phú Xuyên chia sẻ, nhiều dự án đầu tư như mở rộng đường, xây trường học hay trạm y tế đang bị chậm tiến độ do vướng mắc về thủ tục. "Cần có hướng dẫn chi tiết về cách xử lý các trường hợp đã phê duyệt một phần nhưng chưa hoàn tất thủ tục, để địa phương có căn cứ triển khai mà không bị lệch giữa luật mới và hồ sơ cũ," ông Thản kiến nghị.

Để tháo gỡ khó khăn, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 151/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực đất đai. Theo đó, Chủ tịch UBND cấp xã có thẩm quyền thu hồi đất, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư và quyết định các chính sách hỗ trợ khác. UBND thành phố Hà Nội cũng cụ thể hóa cơ chế phối hợp giữa xã, phường, doanh nghiệp và các đơn vị liên quan để bảo đảm công tác giải phóng mặt bằng thông suốt.

Ông Nguyễn Trọng Vĩnh, Chủ tịch UBND xã Phượng Dực nhận định, khi quyền hạn được phân cấp rõ ràng, xã có thể chủ động giải quyết nhanh hơn. Tuy nhiên, cần tập huấn kỹ về quy trình, biểu mẫu và cơ chế phối hợp để công việc trôi chảy.

Theo ông Đoàn Thanh Mỹ, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ NN&MT), các quy định chuyển tiếp đã được nêu tại Điều 256 Luật Đất đai 2024 và Điều 22 Nghị định 151/2025/NĐ-CP. Nếu gặp vướng mắc, UBND xã cần báo cáo Sở Nông nghiệp và Môi trường để được hướng dẫn. Bộ cũng đã phát hành "Sổ tay hướng dẫn công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp" để hỗ trợ cơ sở.

Thực tế, nhiều tồn đọng lịch sử vẫn cản trở tiến độ: đất giao trái thẩm quyền, đất đổi công trình trái quy định, hay khái niệm "ranh giới khu dân cư" chưa rõ ràng. Theo Điều 140 Luật Đất đai 2024, đất giao trái thẩm quyền có thể được công nhận nếu sử dụng ổn định, không tranh chấp – một hướng tháo gỡ quan trọng nhưng đòi hỏi địa phương phải xác minh kỹ và ứng dụng dữ liệu địa chính số hóa.

Bà Phạm Thị Thịnh, Trưởng phòng Đo đạc và Đăng ký đất đai cho biết, các quy định mới đã bãi bỏ 3/30 thủ tục trong lĩnh vực đất đai, rút ngắn 44 ngày trong tổng thời gian xử lý hồ sơ. Người dân không còn phải nộp một số giấy tờ như xác nhận tình trạng tranh chấp hay quy hoạch sử dụng đất. Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu nay chỉ còn 3 bước, do cấp xã chủ trì kiểm tra thực địa và xác định hình thức sử dụng đất. Các hợp đồng ký trước ngày 1/7/2025 vẫn giữ hiệu lực, bảo đảm quyền lợi người dân và doanh nghiệp.

Đẩy mạnh cải cách thủ tục, hỗ trợ cơ sở

Để giải quyết tận gốc những vướng mắc, Hà Nội cùng các cơ quan trung ương đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Điển hình, từ 3/9/2025, Hà Nội đã tiếp nhận 100% hồ sơ thủ tục đất đai trực tuyến toàn trình, không phụ thuộc địa giới hành chính. Người dân và doanh nghiệp có thể nộp hồ sơ ở bất kỳ đâu trong thành phố và nhận kết quả qua mạng hoặc bưu chính. Điều này không chỉ rút ngắn thời gian, chi phí mà còn tăng tính minh bạch, giúp theo dõi tiến độ xử lý hồ sơ dễ dàng.

Bên cạnh đó, hỗ trợ cơ sở xử lý kiến nghị và đào tạo nhân lực. Tính đến giữa tháng 9/2025, Cục Quản lý đất đai đã tiếp nhận hơn 240 kiến nghị từ các địa phương, khoảng 1/3 trong số đó đã được xử lý. Các đoàn công tác của Bộ đã xuống tận cơ sở hướng dẫn chuyên môn, tháo gỡ khó khăn tại chỗ.

Ông Đào Trung Chính, Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ NN&MT) cho biết, phần lớn vướng mắc của địa phương nằm ở khâu kỹ thuật, từ vận hành phần mềm quản lý đất đai đến hiểu biết về quy định mới. Bộ sẽ tiếp tục cử đoàn hỗ trợ và phối hợp tập huấn để cán bộ địa phương xử lý hồ sơ chủ động hơn.

Ngoài ra, hoàn thiện pháp lý và chính sách chuyển tiếp. Ngày 29/9/2025, Bộ Tư pháp công bố dự thảo nghị quyết tháo gỡ khó khăn trong thi hành Luật Đất đai 2024, với nhiều đề xuất như rút ngắn thời gian đấu giá đất, mở rộng các trường hợp giao, cho thuê đất không đấu giá, điều chỉnh thời hạn sử dụng đất khi dự án thay đổi chủ đầu tư và bổ sung 13 quy định chuyển tiếp để xử lý tồn đọng.

Đặc biệt, Chính phủ đã có những chỉ đạo rất mạnh mẽ. Ngày 4/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết 268/NQ-CP, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương khẩn trương rà soát, hoàn thiện văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai, đồng thời xử lý dứt điểm hồ sơ tồn đọng và các dự án "treo" do vướng thủ tục, tạo điều kiện cho dòng vốn đầu tư sớm đi vào nền kinh tế.

Hướng tới nền hành chính gần dân, minh bạch và hiệu quả

Để mô hình chính quyền hai cấp trở thành công cụ quản lý đất đai hiệu quả, các chuyên gia cho rằng, Hà Nội cần triển khai nhiều giải pháp chiến lược:

Thứ nhất, hoàn thiện cơ chế chuyển tiếp và hướng dẫn chi tiết, đặc biệt với các hồ sơ dở dang, nghĩa vụ tài chính chưa hoàn tất hay thiếu giấy tờ pháp lý, để bảo đảm quyền lợi người dân và doanh nghiệp, tránh khiếu kiện phát sinh.

Thứ hai, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở, nhất là về chuyên môn địa chính và pháp luật đất đai, thông qua các lớp đào tạo chuyên sâu và cập nhật kiến thức thường xuyên.

Thứ ba, đồng bộ hóa quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất phù hợp mô hình hành chính mới, rút ngắn quy trình lập và điều chỉnh quy hoạch, tránh chồng chéo.

Thứ tư, đẩy mạnh số hóa và liên thông dữ liệu đất đai từ thành phố đến xã, phường, xây dựng cơ sở dữ liệu hiện đại giúp giảm sai sót, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ và tăng minh bạch.

Thứ năm, hoàn thiện cơ chế giá đất và chính sách bồi thường theo hướng minh bạch, sát thị trường để tạo đồng thuận xã hội và giảm nguy cơ khiếu kiện.

Quá trình chuyển đổi sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã tạo động lực mạnh mẽ để Hà Nội cải cách sâu rộng thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai. Dù còn không ít khó khăn, đặc biệt ở giai đoạn đầu, nhưng với sự vào cuộc quyết liệt của thành phố, sự đồng hành của các bộ, ngành trung ương và đóng góp của giới chuyên gia, những điểm nghẽn đang dần được tháo gỡ.

Như ông Nguyễn Xuân Đại khẳng định: "Khi chính quyền gần dân hơn, việc giải quyết thủ tục đất đai sẽ nhanh chóng và sát thực tế hơn." Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Đính nhấn mạnh: "Hoàn thiện pháp luật đất đai chính là chìa khóa để mô hình hai cấp phát huy hiệu quả." Những quan điểm này phản ánh rõ định hướng đúng đắn của Hà Nội trong quá trình chuyển đổi mô hình quản trị đô thị".

Nếu các giải pháp hiện nay tiếp tục được triển khai quyết liệt, đồng bộ và có giám sát chặt chẽ, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu về quản lý đất đai theo mô hình chính quyền hai cấp, một nền hành chính gần dân, minh bạch, hiệu quả, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển kinh tế xã hội và đô thị bền vững.

Thùy Chi