Hiệu suất cao từ mô hình sản xuất mạ khay máy cấy

Theo ông Lê Lưu Cầu, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hà Nội, Hà Nội có diện tích gieo trồng lúa hàng năm khoảng 160.000 ha, là một trong những tỉnh thành có diện tích đất trồng lúa lớn ở miền Bắc. 

Trong những năm gần đây nhờ áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật về giống như: Đưa các giống lúa mới vừa có năng suất cao, chất lượng ngon vừa thích ứng với biến đổi khí hậu vào sản xuất; áp dụng đồng bộ các biện pháp kỹ thuật trong canh tác, đưa cơ giới hóa đồng bộ trong sản xuất lúa đã hình thành nhiều vùng sản xuất lúa hàng  hóa chất lượng, quy mô tập trung. Điều này góp phần nâng cao hiệu quả trong sản xuất lúa, nâng cao đời sống cho người nông dân và đảm bảo an ninh lương thực, là cơ sở vững chắc thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố.

Mặc dù hiệu quả từ mô hình ứng dụng mạ khay cấy máy và đưa các giống lúa mới có năng suất cao, chất lượng ngon thích ứng với biến đổi khí hậu vào sản xuất là rất lớn, song việc mở rộng vẫn còn hạn chế.

Việc áp dụng cơ giới hóa trong sản xuất lúa của Hà Nội hiện nay mới tập trung chủ yếu ở khâu làm đất, chiếm gần 100% diện tích và khâu thu hoạch chiếm trên 85% diện tích; khâu gieo, cấy tỷ lệ áp dụng cơ giới hóa  vẫn còn thấp, mới đạt trên 3% diện tích. Trong khi đó, lực lượng lao động chính trong nông nghiệp đang chuyển dịch mạnh mẽ sang các ngành nghề khác nên vào thời vụ gieo cấy lúa thường thiếu hụt lực lượng lao động, giá thuê nhân công cao, gấp 1,5 - 2 lần so với lúc nông nhàn. 

Vì vậy, hiệu quả trong sản xuất lúa vẫn còn thấp, nhiều nơi nông dân không mặn mà với nghề trồng lúa, bỏ ruộng hoang để đi làm việc khác đem lại thu nhập cao hơn.

Bên cạnh đó, do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp nên đã gây khó khăn trong công tác triển khai thực hiện cũng như theo dõi, chỉ đạo và hoàn thiện hồ sơ các mô hình. Trong thời kỳ từ làm đòng đến trỗ thường xuyên gặp các đợt không khí lạnh, giai đoạn lúa trỗ bị ảnh hưởng của đợt mưa dông kéo dài, diện rộng từ ngày 21-24/5 làm một số diện tích lúa bị ngập, ảnh hưởng đến khả năng phơi màu, thụ phấn, làm ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả mô hình. Đặc biệt là điểm mô hình tại Cát Quế - Hoài Đức. Ngoài ra, giá cả vật tư phân bón luôn biến động và tăng cao do ảnh hưởng của giá xăng dầu và dịch COVID-19 đã ảnh hưởng đến tâm lý của các hộ dân tham gia mô hình.

Việc sản xuất mạ khay đòi hỏi đầu tư lớn cả về cơ sở vật chất và kinh phí (như kho bãi, nhà xưởng để máy móc, diện tích đất để dải khay mạ), đây là khó khăn lớn nhất ở các cơ sở sản xuất mạ khay. Mặc dù đã được dồn ô đổi thửa, song một số địa phương đồng ruộng vẫn còn manh mún, không bằng phẳng, khó điều tiết nước dẫn đến đưa cơ giới hóa khâu gieo cấy gặp khó khăn.

Cần nhân rộng mô hình

Vì vậy, để khắc phục tình trạng trên, Thành phố đang tập trung hỗ trợ, khuyến khích phát triển áp dụng cơ giới hóa đồng bộ trong sản xuất lúa, trong đó ưu tiên cơ giới hóa khâu gieo, cấy. Cùng với việc hỗ trợ đưa các giống lúa mới có năng suất cao, chất lượng ngon, thích ứng với biến đổi khí hậu vào sản xuất, nâng cao tỷ lệ lúa chất lượng cao, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng Thủ đô và hướng tới xuất khẩu, nâng cao hiệu quả trong sản xuất lúa.

Theo ông Lê Lưu Cầu, từ năm 2019 đến năm 2021, Trung tâm đã hỗ trợ xây dựng 22 điểm mô hình sản xuất mạ khay để mở rộng diện tích lúa cấy bằng máy đạt 1.570 ha/2 vụ. Năm 2022, Trung tâm Khuyến nông tiếp tục hỗ trợ xây dựng mô hình ứng dụng mạ khay, cấy máy quy mô tập trung (trên 10 ha/1 điểm mô hình trở lên) tại 7 xã của 4 huyện: Hoài Đức, Quốc Oai, Thạch Thất, Đông Anh, với quy mô 270 ha. Các giống lúa mới tham gia mô hình gồm: TBR225 có gen kháng bạc lá, BC15 có gen kháng đạo ôn, Bắc thơm số 7 có gen bạc lá và Nếp 97.

Qua triển khai trên cùng giống lúa TBR225 có gen kháng bạc lá, song giữa cấy máy và cấy tay có sự khác biệt: Cấy máy cây cao hơn, nhiều bông hơn, bông lúa to và dài hơn, tỷ lệ hạt chắc cao hơn và cho năng suất cao hơn so với cấy tay 8,5 tạ/ ha (30,6 kg/ sào). Điển hình có mô hình tại xã Liên Hà (huyện Đông Anh), thực hiện áp dụng mạ khay cấy máy trên giống lúa TBR225 có gen kháng bạc lá, năng suất đạt 74,5 tạ/ha, cho hiệu quả kinh tế cao đạt hơn so với phương pháp cấy truyền thống 16,4 triệu đồng/ha. Như vậy áp dụng mạ khay cấy máy cho hiệu quả cao hơn so với gieo mạ dược cấy tay là gần 12.700.000 đồng/ha (các điểm mô hình khác cũng cho kết quả tương tự).

Theo ông Nguyễn Văn Hà, trưởng phòng Khuyến nông Trồng trọt (Trung tâm Khuyến nông Hà Nội), khi tham gia mô hình, nông dân được hỗ trợ chi phí mạ khay, máy cấy, phân bón, phun thuốc bảo vệ thực vật bằng thiết bị bay không người lái. Đồng thời được tập huấn, hướng dẫn về quy trình sản xuất mạ khay phục vụ máy cấy, kỹ thuật chăm sóc lúa cấy bằng máy cấy. Thực hiện mô hình mạ khay, cấy máy rất thuận tiện cho việc chăm sóc; lúa ít bị sâu bệnh. 

Các cơ sở tham gia mô hình được Trung tâm cấp hỗ trợ 50% khay nhựa gieo mạ theo định mức 250 khay/ha; hỗ trợ 50% thuốc bảo vệ thực vật sinh học (do đối tượng sâu bệnh hại ở mỗi điểm mô hình khác nhau, không cùng thời điểm nên Trung tâm giao Các Trạm Khuyến nông huyện mua, cấp hỗ trợ cho các cơ sở thực hiện mô hình, trên cơ sở thống nhất với đơn vị thực hiện, nhân viên bảo vệ thực vật xã và cán bộ chỉ đạo mô hình).

Có thể thấy, mô hình ứng dụng mạ khay cấy máy quy mô tập trung thực hiện trong vụ Xuân năm 2022 tại Hà Nội cơ bản đạt được kết quả theo mục tiêu và yêu cầu đề ra. Các hộ tham gia mô hình đã được nhận hỗ trợ và mua đối ứng đủ 100% lượng giống, vật tư, phân bón bảo đảm quy cách, chất lượng và thực hiện gieo cấy, bón phân, chăm sóc theo đúng quy trình kỹ thuật. Các giống lúa mới sinh trưởng phát triển tốt, cho năng suất và hiệu quả kinh tế cao.

Ngoài ra, áp dụng mạ khay cấy máy còn góp phần làm giảm thiểu ô nhiễm môi trường, nâng cao sức khỏe cho người sản xuất lúa, giải phóng sức lao động. Đây chính là cơ sở để mở rộng diện tích lúa cấy máy, đưa cơ giới hóa đồng bộ trong sản xuất lúa. Từng bước tạo vùng sản xuất lúa tập trung cùng giống, cùng thời vụ, khắc phục được tình trạng thiếu nhân lực trong lúc thời vụ.

Để mở rộng diện tích lúa áp dụng cơ giới hóa khâu gieo cấy, theo ông Lê Lưu Cầu, Trung tâm Khuyến nông Hà Nội rất cần được Thành phố cũng như ngành nông nghiệp tiếp tục hỗ trợ giống, vật tư, máy cấy, dây truyền gieo mạ khay để khuyến khích mở rộng diện tích lúa cấy bằng máy. Đồng thời hỗ trợ hình thành mỗi huyện từ 1 - 2 trung tâm sản xuất mạ khay, là điểm tham quan học tập cho các địa phương lân cận.

UBND các huyện chỉ đạo các xã tạo điều kiện bố trí mặt bằng cho các Hợp tác xã nông nghiệp phát triển sản xuất mạ khay, có cơ chế chính sách riêng của từng huyện khuyến khích các tổ chức, cá nhân phát triển sản xuất mạ khay để mở rộng diện tích lúa cấy bằng máy.

Thiện Tâm