Hoàn thiện bộ máy: Bước đột phá để Hà Nội thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù

Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị định hướng phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 là xây dựng Thủ đô Hà Nội trở thành đô thị thông minh, hiện đại. Một trong số những nhiệm vụ, giải pháp nhằm thực hiện định hướng xây dựng Thủ đô là hoàn thiện tổ chức, bộ máy chính quyền Thủ đô theo hướng tinh gọn, hiện đại, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với vai trò, vị trí và yêu cầu quản trị Thủ đô trong giai đoạn phát triển mới; phù hợp với đặc điểm đô thị, nông thôn của Thủ đô.

Ngoài ra, tăng cường phân cấp, phân quyền cho Thủ đô trên một số lĩnh vực nhằm tạo sự chủ động, tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc thực hiện nhiệm vụ.

Chủ động về biên chế để bảo đảm nguồn nhân lực

Theo TP. Hà Nội, trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), về cơ bản, việc đẩy mạnh phân quyền cho chính quyền Thành phố trong quyết định một số nội dung thuộc lĩnh vực tổ chức bộ máy, biên chế là bước đột phá quan trọng, tạo tiền đề cho Thành phố thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù.

Trong dự thảo, việc phân quyền cho HĐND Thành phố được quyết định thành lập, tổ chức lại và giải thể cơ quan chuyên môn đặc thù, tổ chức hành chính đặc thù thuộc UBND Thành phố, quận, huyện, thị xã sẽ tạo ra được sự chủ động, linh hoạt, đáp ứng kịp thời yêu cầu quản lý Nhà nước. Tuy nhiên, cũng có thể nghiên cứu quy định thêm một số điều kiện đặt ra để đảm bảo sự cần thiết, thận trọng và chặt chẽ hơn đối với việc thành lập các cơ quan mới này.

Theo TP. Hà Nội, việc có cơ chế để Thành phố được chủ động quyết định biên chế, bảo đảm khả năng hoàn thành các nhiệm vụ, quyền hạn được giao cũng là cần thiết. Theo quy định hiện nay, việc quản lý biên chế hành chính do Chính phủ quyết định; biên chế sự nghiệp do chính quyền địa phương quyết định sau khi trình xin ý kiến cơ quan có thẩm quyền. Việc xác định số lượng biên chế căn cứ trên cơ sở Đề án vị trí việc làm đã được phê duyệt.

Tuy nhiên, việc giao biên chế chưa thực sự hợp lý vì chưa đáp ứng được nhu cầu cần thiết về biên chế của Thành phố.

Theo số liệu mà Tờ trình số 512, Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) đã cung cấp, thì so với tổng biên chế được giao năm 2015, tổng số biên chế hành chính được giao năm 2021 đã giảm 15,65%; biên chế viên chức (hưởng lương ngân sách nhà nước) được giao năm 2021 giảm 10% so với năm 2015.

Biên chế giảm nhưng số lượng công việc không giảm mà còn có xu hướng gia tăng dẫn đến áp lực thực hiện nhiệm vụ đối với công chức, viên chức Thành phố rất lớn, đặc biệt đối với công chức. Nếu tính theo số dân/biên chế công chức thì hiện nay ở Hà Nội là: 1.016 người dân/01 công chức (trong khi trung bình tại 63 tỉnh, thành phố hiện nay (tính đến tháng 6/2021) là 686 người dân/01 công chức.

Chính vì vậy, quy định việc phân quyền cho Thành phố được chủ động trong việc quyết định số biên chế tăng thêm sẽ tạo được cơ sở pháp lý cần thiết giúp bảo đảm nguồn nhân lực công vụ đáp ứng yêu cầu thực tiễn của Thủ đô. Tuy nhiên, nên nghiên cứu quy định theo hướng giao cho HĐND Thành phố chủ động quyết định biên chế cán bộ, công chức, viên chức căn cứ vào khung danh mục vị trí việc làm đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và đáp ứng được yêu cầu thực hiện nhiệm vụ của chính quyền Thành phố.

Quy định như vậy sẽ giúp Thành phố có thể chủ động hơn về nguồn biên chế, có thể tăng hoặc giảm biên chế trong từng thời kỳ tùy vào nhu cầu thực tiễn của địa phương.

Nâng cao năng lực, tính chuyên nghiệp và hiệu quả hoạt động của HĐND

Về số lượng đại biểu HĐND TP. Hà Nội, dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) quy định tăng số lượng đại biểu HĐND Thành phố từ 95 lên 125 đại biểu; tăng tỷ lệ đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách lên ít nhất là 25%.

Theo TP. Hà Nội, đây là một giải pháp cần thiết nhằm nâng cao năng lực, tính chuyên nghiệp và hiệu quả hoạt động của HĐND. Ngoài 38 nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương thì nếu được phân quyền mạnh mẽ như trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), số lượng nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND thành phố Hà Nội dự kiến sẽ tăng lên khoảng 110 nhiệm vụ, quyền hạn.

Nếu xét về tỷ lệ, hiện nay tỷ lệ đại biểu HDND Thành phố trên dân số Thủ đô đang ở mức gần 90.000 người dân/1 đại biểu, trong khi bình quân chung của cả nước vào khoảng 26.500 người dân/1 đại biểu. Mặt khác, với việc không tổ chức HĐND phường, số lượng đại biểu HĐND các cấp của Thành phố đã giảm đi đáng kể và tới đây sẽ tiếp tục giảm khi một số huyện của Thành phổ phát triển thành quận.

Do đó, yêu cầu đặt ra là tổ chức, cơ cấu bộ máy của HĐND Thành phố, nhất là đội ngũ đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách cũng phải đủ mạnh để không ngừng nâng cao hiệu lực, hiệu quả, chất lượng hoạt động, nhất là chất lượng giám sát, bảo đảm thực chất và đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ mới.

Tuy nhiên, cũng có thể nghiên cứu thêm việc đổi mới phương thức làm việc của HĐND Thành phố để nâng cao hơn tính chuyên nghiệp và chất lượng, hiệu quả hoạt động của thiết chế này.

TS. Đoàn Thị Tố Uyên và ThS. Nguyễn Mai Thuyên, Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng, quy mô đô thị của Hà Nội ngày càng mở rộng cùng với tính thống nhất, liên thông, tạo thành những mạng lưới, hệ thống đồng bộ, xuyên suốt địa bàn, không thể chia cắt theo địa giới hành chính, đòi hỏi sự quản lý tập trung, thống nhất.

Do đó, mô hình quản lý, cơ chế quản lý Nhà nước của Hà Nội phải có những đặc trưng phù hợp với tính chất của đô thị để bảo đảm sự phát triển tương xứng với tiềm năng, lợi thế của Thủ đô.

Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) đã quy định phù hợp hơn về cơ cấu tổ chức của HĐND thành phố theo hướng tăng số lượng đại biểu HĐND thành phố, tăng số lượng đại biểu hoạt động chuyên trách.

Số lượng Phó chủ tịch HĐND thành phố tăng lên, thành phần thường trực HĐND thành phố cũng được mở rộng so với quy định của Luật Tổ chức CQĐP và Nghị quyết số 160/2021/QH145. Cụ thể, thường trực HĐND thành phố Hà Nội gồm Chủ tịch HĐND, không quá 3 phó chủ tịch HĐND và các uỷ viên là Chánh Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND Hà Nội, trưởng ban của HĐND Hà Nội.

Như vậy, quy định của Dự thảo hiện nay là phù hợp với yêu cầu về tổ chức và hoạt động của HĐND thành phố, nhất là việc tăng số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách là cần thiết trong điều kiện không tổ chức HĐND ở phường. Khi không tổ chức HĐND phường, chức năng đại diện, chức năng giám sát của HĐND các cấp trên, nhất là cấp Thành phố cần phải tăng cường hơn.

TS. Đoàn Thị Tố Uyên và ThS. Nguyễn Mai Thuyên cũng cho rằng, dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) đã "luật hóa" mô hình tổ chức chính quyền trong Nghị quyết 97. So với việc quy định trong một Nghị quyết của Quốc hội, lại là Nghị quyết thí điểm thì việc quy định rõ ràng trong Luật đã tăng tính "chính danh" cho mô hình tổ chức chính quyền ở Thủ đô.

Với mô hình này, tổ chức chính quyền ở thành phố Hà Nội bước đầu đã có sự phân biệt giữa đô thị và nông thôn. Như vậy, quy định của Dự thảo đã mở ra tổ chức chính quyền linh hoạt, phù hợp với tính chất, mức độ, đặc điểm phát triển đa dạng của các đơn vị hành chính của  Hà Nội; khắc phục tình trạng cứng nhắc, rập khuôn trong tổ chức chính quyền đô thị. Cùng với đó, bộ máy chính quyền gọn nhẹ hơn thì chất lượng dịch vụ công, chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp đồng thời cũng được nâng cao hơn nữa.

Gia Huy