Lan tỏa nét đẹp văn hóa Chăm đến du khách Thủ đô

Nghệ thuật múa Chăm gắn với đời sống văn hóa người Chăm

Trong sân khấu nhỏ giữa khu làng Chăm được tái hiện tại Làng Văn hóa các dân tộc Việt Nam, đoàn múa Chăm chậm rãi bước ra. Chị Kaya Mưh (nghệ nhân, đại diện đoàn múa Chăm) cho biết, khi múa, người Chăm không chỉ nhảy mà còn nói chuyện với tổ tiên, với thần linh, mỗi động tác đều có ý nghĩa riêng. Múa Chăm không chỉ đơn thuần là một điệu nhảy, mà còn là cả một thế giới huyền bí, nơi từng cử động hòa quyện cùng âm nhạc để kể về lịch sử, tín ngưỡng và tâm hồn của một dân tộc đã sống hàng nghìn năm trên dải đất miền Trung của đất nước.

Nghệ thuật múa Chăm có lịch sử hàng nghìn năm, gắn liền với đời sống văn hóa tín ngưỡng của người Chăm. Trong những đền tháp cổ kính ở Ninh Thuận, Bình Thuận hay Tây Nguyên, tượng các vũ nữ Apsara đã được chạm khắc trên đá từ hàng thế kỷ trước, minh chứng cho sự trường tồn của loại hình nghệ thuật này.

Trong số những vũ điệu cổ xưa, múa Apsara là điệu múa nổi tiếng nhất, tái hiện hình ảnh các tiên nữ giáng trần. Những động tác uyển chuyển, chậm rãi mang đậm nét huyền bí, tựa như sóng nước vỗ về bờ cát.

Bên cạnh đó, múa đội nước là biểu tượng của người phụ nữ Chăm duyên dáng, kiên cường, vừa uyển chuyển nhưng vẫn giữ được sự chắc chắn khi giữ thăng bằng chiếc chum nước trên đầu. Để tập được điệu múa này, các vũ công phải rèn luyện trong nhiều năm để có thể di chuyển nhịp nhàng mà không làm rơi vật dụng.

Một điệu múa khác đầy cuốn hút là múa quạt, nơi từng chuyển động của chiếc quạt giấy tạo ra hình ảnh sống động, như chim công xòe cánh giữa không gian lễ hội. Nhưng ấn tượng nhất có lẽ là múa trống - sự kết hợp giữa múa và đánh trống Paranưng.

"Người múa vừa là vũ công, vừa là nhạc công, phải giữ được nhịp điệu nhưng vẫn thể hiện được cái hồn của điệu múa", nghệ nhân Kaya Mưh giải thích.

Tiếng trống vang vọng và hơi thở của Saranai

Khi các vũ công bắt đầu chuyển động, cũng là lúc tiếng trống Ghinăng, Paranưng và tiếng kèn Saranai ngân lên, mở ra một thế giới khác, nơi âm nhạc hòa cùng vũ điệu để tạo nên linh hồn của nghệ thuật Chăm.

Nghệ nhân Đàng Chí Quyết nâng kèn Saranai lên môi, thổi những âm thanh đầu tiên. Tiếng kèn réo rắt, khi da diết, khi rộn ràng, như một sợi dây vô hình kết nối con người với thần linh.

"Saranai không giống các loại kèn khác, âm thanh của nó không chỉ để nghe mà còn để cảm nhận. Mỗi giai điệu đều mang theo tâm tình của người thổi. Loại kèn này có hình dáng nhỏ nhắn nhưng đòi hỏi kỹ thuật phức tạp, đặc biệt là khả năng giữ hơi để tạo ra những âm thanh liền mạch, ngân dài không dứt. Trong các nghi lễ quan trọng của người Chăm như lễ hội Katê, Rija Nưgar, tiếng Saranai là phần không thể thiếu. ", nghệ nhân Đàng Chí Quyết chia sẻ.

Nếu Saranai là giọng hát thì trống Ghinăng và Paranưng chính là nhịp tim của âm nhạc Chăm. Trống Ghinăng có thân dài, hai mặt trống được bịt bằng da bò hoặc da dê, tạo ra âm thanh mạnh mẽ, dồn dập. Trong khi đó, trống Paranưng nhỏ hơn, được đệm bằng tay, tạo ra những giai điệu trầm ấm, vang vọng.

Nghệ nhân Đàng Chí Quyết gõ nhẹ lên mặt trống Paranưng, từng tiếng trống vang lên theo nhịp chân của các vũ công. Bởi lẽ, Người Chăm không chỉ đánh trống để tạo nhịp điệu, mà còn kể chuyện bằng tiếng trống. Khi chậm, khi nhanh, lúc trầm, lúc bổng, mỗi tiết tấu đều có ý nghĩa riêng.

Điều đặc biệt là bộ ba nhạc cụ này không thể tách rời, kèn Saranai dẫn dắt giai điệu, trống Ghinăng tạo nền, trống Paranưng điểm nhấn, tất cả hòa quyện để tạo nên một không gian âm nhạc đầy mê hoặc.

Tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, những màn trình diễn múa Chăm và nhạc cụ truyền thống đã trở thành điểm nhấn thu hút đông đảo du khách. Giữa những mái nhà sàn, đền tháp và đồng cỏ rộng lớn, không khó để bắt gặp hình ảnh những vũ công Chăm khoác lên mình trang phục truyền thống, uyển chuyển trong từng bước nhảy. Tiếng kèn Saranai vang vọng trong không gian, hòa cùng nhịp trống sôi động, khiến du khách không thể rời mắt.

Anh Nguyễn Vũ Quốc Trung, một du khách đến từ tỉnh Nam Định thích thú nhận xét: "Tôi đã từng nghe về nghệ thuật Chăm nhưng hôm nay mới thực sự cảm nhận được vẻ đẹp của âm hưởng đó. Họ múa quá đẹp, nhạc quá hay!".

Nghệ thuật múa và âm nhạc Chăm không chỉ là di sản, mà còn là sợi dây kết nối thế hệ trẻ với nguồn cội. Dù cuộc sống hiện đại có nhiều thay đổi, nhưng những nghệ nhân như Kaya Mưh và Đàng Chí Quyết vẫn ngày ngày cống hiến để gìn giữ và lan tỏa nét đẹp văn hóa Chăm.

Đối với nghệ nhân Kaya Mưh, việc học múa, học đánh trống không chỉ để biểu diễn mà còn để hiểu hơn về bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Nghệ nhân Kaya Mưh mong muốn được truyền tải đến bạn bè trong nước và quốc tế về nét đẹp văn hóa riêng của người Chăm.

Còn với nghệ nhân Đàng Chí Quyết, mỗi lần tiếng kèn Saranai cất lên là một lần anh được sống trọn vẹn với đam mê. Âm nhạc Chăm không bao giờ cũ, chỉ cần còn người nghe và cảm nhận, nó sẽ luôn sống mãi. Múa Chăm và nhạc cụ truyền thống không chỉ là nghệ thuật, mà còn là linh hồn của một nền văn hóa cổ xưa.

Minh Thúy