Phát triển nhà ở xã hội ở Hà Nội: Cần chính sách đặc thù, đột phá để tháo gỡ điểm nghẽn

Thực trạng và yêu cầu đổi mới chính sách

Là trung tâm chính trị, hành chính và kinh tế của cả nước, Hà Nội hiện đang phải đối mặt với áp lực rất lớn về nhu cầu nhà ở, đặc biệt là phân khúc nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp, công nhân và gia đình trẻ.

Đai diện Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, từ đầu 2025 đến nay Hà Nội có 1 dự án đã hoàn thành với khoảng 1.340 căn hộ; 5 dự án đủ điều kiện cung ứng ra thị trường với khoảng 4.635 căn hộ. Như vậy, với khoảng 11.334 căn giai đoạn 2021 - 2024 thì lũy kế giai đoạn 2021 - 2025, số lượng căn đủ điều kiện cung ứng ra thị trường là 16 dự án với khoảng 17.309 căn hộ.

Bên cạnh đó, có 6 dự án đã khởi công xây dựng, đang triển khai đầu tư xây dựng, với khoảng 4.463 căn hộ; 2 dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội được UBND TP. Hà Nội quyết định giao chủ đầu tư với tổng quy mô sử dụng đất khoảng 5,75ha, khoảng 2.166 căn hộ...

Ngoài ra, một số hồ sơ đang đề nghị chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư xây dựng nhà ở xã hội theo quy định. Trong đó, đã báo cáo thẩm định 29 dự án với tổng quy mô sử dụng đất khoảng 69,85ha, khoảng 28.300 căn hộ.

Trong khi đó, theo kế hoạch phát triển nhà ở quốc gia, Hà Nội được giao mục tiêu đến năm 2030 phải hoàn thành khoảng 56.200 căn hộ nhà ở xã hội, riêng giai đoạn 2026-2030 là 37.500 căn.

Thực tế cho thấy, nguyên nhân chủ yếu khiến nhà ở xã hội chưa phát triển tương xứng với nhu cầu là do thiếu quỹ đất, công tác giải phóng mặt bằng còn nhiều vướng mắc, quy trình thủ tục đầu tư kéo dài và lợi nhuận thấp khiến doanh nghiệp không mặn mà tham gia. Trong khi đó, giá nhà thương mại không ngừng tăng, vượt xa khả năng chi trả của người dân thu nhập trung bình, khiến bài toán an cư ngày càng trở nên nan giải. Những yếu tố này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có chính sách đặc thù, đủ mạnh và linh hoạt để tháo gỡ khó khăn, tạo cú hích mới cho thị trường nhà ở xã hội của Thủ đô.

Chính sách đặc thù – "chìa khóa" mở đường cho nhà ở xã hội

Trước những thách thức đó, Hà Nội đang khẩn trương xây dựng Nghị quyết về chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội, dựa trên nền tảng Luật Thủ đô (sửa đổi) năm 2024 và Luật Nhà ở (sửa đổi). Dự thảo nghị quyết được đánh giá là bước chuyển đột phá, mở ra cơ chế mới giúp huy động nguồn lực xã hội cho phân khúc đặc biệt quan trọng này.

Theo đó, thành phố sẽ hỗ trợ tối đa 50% chi phí hạ tầng kỹ thuật bên ngoài hàng rào dự án đối với dự án nhà ở xã hội độc lập; riêng các dự án chỉ cho thuê hoặc thuê mua sẽ được hỗ trợ đến 100% chi phí hạ tầng. Chủ đầu tư còn được miễn toàn bộ lệ phí và thủ tục hành chính từ khâu chuẩn bị đầu tư đến khi đủ điều kiện khởi công, góp phần rút ngắn thời gian và giảm chi phí triển khai dự án.

Về tín dụng, Hà Nội đề xuất cho phép chủ đầu tư được vay tối đa 80% tổng mức đầu tư từ nguồn ngân sách ủy thác qua Quỹ Đầu tư phát triển Thành phố, với thời hạn vay lên tới 25 năm và lãi suất thấp hơn từ 2-5% so với ngân hàng thương mại. Đối với người mua, thuê hoặc thuê mua nhà ở xã hội, các gói vay ưu đãi từ ngân hàng chính sách xã hội vẫn được duy trì, bảo đảm khả năng tiếp cận vốn.

Đáng chú ý, dự thảo nghị quyết cũng làm rõ vai trò của chính quyền cấp xã trong mô hình chính quyền hai cấp của Hà Nội, giúp việc quản lý, giám sát và tổ chức thực hiện được cụ thể và gần dân hơn. Đây được xem là bước điều chỉnh cần thiết để chính sách phát triển nhà ở xã hội thực sự đi vào đời sống, gắn với nhu cầu của từng khu vực dân cư.

Những giải pháp trên nếu được triển khai đồng bộ sẽ góp phần tháo gỡ các "nút thắt" lớn nhất hiện nay: từ quỹ đất, thủ tục hành chính đến nguồn vốn. Quan trọng hơn, chúng thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của chính quyền Thủ đô trong việc lấy an sinh xã hội làm trọng tâm của phát triển đô thị bền vững.

"Chìa khóa" để chính sách đặc thù của Hà Nội mang lại hiệu quả cao

Theo PGS.TS Bùi Thị An, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội, điều cốt lõi của mọi chính sách hỗ trợ là phải minh bạch và đúng đối tượng. Bà nêu rõ: "Cần quy định rõ các khoản hỗ trợ không được tính vào giá bán, giá thuê mua hoặc giá thuê nhà ở xã hội. Như vậy, các hỗ trợ từ ngân sách mới thực sự góp phần giảm giá thành, đem lại lợi ích thực chất cho người dân".

Bà An nhấn mạnh, nhà ở xã hội không chỉ là chỗ ở mà còn là môi trường sống. Nếu các dự án không được quy hoạch đồng bộ với hạ tầng giao thông, trường học, y tế, thương mại… thì dù giá rẻ cũng khó thu hút người dân. "Không thể xây nhà ở xã hội ở nơi xa trung tâm mà thiếu phương tiện đi lại, thiếu dịch vụ cơ bản, như vậy là chưa công bằng với người thu nhập thấp", bà nói thêm.

Cùng quan điểm đó, ông Đào Duy Phong, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội khẳng định, việc làm rõ vai trò của chính quyền cấp xã trong mô hình quản lý hai cấp sẽ giúp khâu thực hiện chính sách được chặt chẽ và hiệu quả hơn. Chính quyền cơ sở là nơi nắm rõ nhu cầu thực tế của người dân, nên việc họ được tham gia vào quá trình giám sát, xét duyệt và hỗ trợ người thụ hưởng là hết sức quan trọng.

Những ý kiến này cho thấy, bên cạnh ưu đãi về tài chính, thủ tục và hạ tầng, yếu tố thực thi và giám sát minh bạch chính là "chìa khóa" để chính sách đặc thù của Hà Nội mang lại hiệu quả thật sự.

Cơ hội mới và những thách thức cần vượt qua

Với cơ chế mới, Hà Nội có cơ hội tạo "cú hích" cho thị trường nhà ở xã hội, nhất là trong bối cảnh giá nhà thương mại ngày càng cao. Gần đây, một dự án nhà ở xã hội tại xã Đông Anh đã công bố giá bán dự kiến khoảng 20,6 triệu đồng/m², tương đương 800 triệu – 1,5 tỷ đồng/căn, cho thấy tín hiệu tích cực từ thị trường.

Tuy nhiên, để chính sách đặc thù đi vào cuộc sống, Thủ đô vẫn phải giải quyết hàng loạt thách thức. Trước hết là quỹ đất, khi nhiều khu vực nội đô gần như không còn diện tích phù hợp. Kế đến là công tác giải phóng mặt bằng, vốn thường kéo dài, ảnh hưởng tiến độ. Ngoài ra, cơ chế giám sát giá bán và chất lượng công trình cần được tăng cường để tránh tình trạng nhà ở xã hội bị "đội giá" hoặc xuống cấp nhanh.

Một điểm quan trọng khác là cần tạo động lực cho doanh nghiệp. Dù có chính sách hỗ trợ, nhưng nếu lợi nhuận quá thấp hoặc quy trình phức tạp, các nhà đầu tư vẫn khó mặn mà. Do đó, việc hoàn thiện quy định về chia sẻ lợi ích, thủ tục minh bạch và rút ngắn thời gian thẩm định là rất cần thiết.

Chính sách đặc thù phải đi cùng hành động thực tế

Những nỗ lực của Hà Nội trong việc xây dựng chính sách đặc thù cho nhà ở xã hội thể hiện rõ cam kết của chính quyền trong việc đặt người dân vào trung tâm của phát triển đô thị. Tuy nhiên, hiệu quả cuối cùng không chỉ phụ thuộc vào mức độ ưu đãi mà còn ở cách thức triển khai, giám sát và sự phối hợp của các cấp, các ngành.

Muốn chính sách thực sự đi vào cuộc sống, cần ba yếu tố: thực thi nghiêm túc – minh bạch thông tin – đồng bộ hạ tầng. Khi đó, mỗi dự án nhà ở xã hội sẽ không chỉ là những khối bê tông khô cứng mà là nơi người dân có thể an cư, lập nghiệp, góp phần hình thành những cộng đồng sống bền vững và hạnh phúc.

Nếu Hà Nội làm được điều này, chính sách đặc thù sẽ không chỉ là một văn bản hành chính, mà sẽ trở thành bước ngoặt quan trọng trong hành trình xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại và nhân văn, nơi mọi người dân đều có cơ hội được sống trong những ngôi nhà đáng mơ ước.

Thùy Chi