Siết chặt an toàn thực phẩm trước nhu cầu tiêu dùng ngày càng lớn

Sự phụ thuộc vào nguồn thực phẩm bên ngoài khiến bài toán kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc và bảo đảm an toàn thực phẩm (ATTP) trở thành nhiệm vụ mang tính sống còn. Không chỉ liên quan trực tiếp đến sức khỏe gần 10 triệu dân, công tác này còn quyết định niềm tin của người tiêu dùng, ảnh hưởng đến sự phát triển của thị trường cũng như hình ảnh một đô thị văn minh, hiện đại.

Thực tế thời gian qua cho thấy công tác quản lý ATTP tại Hà Nội vẫn còn không ít hạn chế. Một trong những vấn đề nổi bật là việc tồn tại nhiều cơ sở giết mổ nhỏ lẻ, nằm xen kẽ trong khu dân cư. Các điểm giết mổ này thường có quy mô nhỏ, thiếu trang thiết bị, điều kiện vệ sinh không đảm bảo, gây khó khăn cho công tác thanh tra, giám sát. Mặc dù thành phố đã có chủ trương di dời, sắp xếp lại hệ thống giết mổ, song việc triển khai còn gặp nhiều vướng mắc như quỹ đất hạn chế, chi phí đầu tư lớn và thói quen sản xuất nhỏ lẻ của người dân.

Hệ thống chợ truyền thống – nơi cung cấp phần lớn thực phẩm tươi sống cho người dân – cũng tồn tại nhiều vấn đề đáng lo ngại. Đa phần chợ có quy mô nhỏ, hoạt động theo phiên, tiểu thương di chuyển giữa nhiều điểm buôn bán khác nhau. Việc này khiến cơ quan chức năng khó khăn trong cấp giấy phép, theo dõi hồ sơ kinh doanh và kiểm soát nguồn gốc hàng hóa. Đặc biệt, trái cây và rau củ tại các chợ đầu mối thường được thu gom từ nhiều nguồn khác nhau, qua nhiều khâu trung chuyển nhưng thiếu chứng từ rõ ràng, dẫn đến việc truy xuất nguồn gốc gần như không thể thực hiện đầy đủ.

Một nguyên nhân khác là lực lượng làm công tác kiểm tra ATTP còn mỏng. Tại tuyến cơ sở, cán bộ phụ trách ATTP kiêm nhiệm nhiều lĩnh vực, thiếu trang thiết bị và kinh nghiệm xử lý các tình huống phức tạp. Điều này khiến hoạt động giám sát không được thường xuyên, khó tạo ra sức răn đe mạnh đối với các hành vi vi phạm.

Dù các cơ quan chức năng đã tăng cường tuyên truyền, kiểm tra, nhưng thời gian gần đây vẫn xuất hiện một số vụ việc đáng quan ngại. Tại huyện Thường Tín, lực lượng chức năng phát hiện cơ sở thu gom, phân loại mỡ động vật không đảm bảo vệ sinh, không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc. Đáng lo ngại, sản phẩm từ cơ sở này chuẩn bị được phân phối tới nhiều điểm bán hàng ăn nhỏ lẻ trên địa bàn.

Trong khi đó, tại huyện Phúc Thọ và Đan Phượng, người dân phản ánh tình trạng rối loạn tiêu hóa sau khi sử dụng dưa muối, củ cải muối nghi không đảm bảo chất lượng. Qua kiểm tra, cơ quan chức năng xác định nhiều hộ sản xuất còn làm theo kinh nghiệm, không đăng ký kinh doanh, quy trình chế biến thiếu vệ sinh, tiềm ẩn nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm.

Những vụ việc này cho thấy tình trạng sản xuất manh mún, tự phát và thiếu kiến thức ATTP vẫn còn phổ biến trong cộng đồng, tạo ra những khoảng trống lớn trong quản lý. Đồng thời, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra, siết chặt quản lý trong mọi mắt xích của chuỗi cung ứng.

Không chỉ ở khâu sản xuất – kinh doanh, chính thói quen lựa chọn thực phẩm của người tiêu dùng cũng góp phần khiến tình hình ATTP trở nên phức tạp. Một bộ phận người dân vẫn ưu tiên giá rẻ, sẵn sàng chấp nhận thực phẩm không rõ nguồn gốc. Điều này vô tình tạo điều kiện cho hàng hóa kém chất lượng có cơ hội len lỏi vào thị trường. Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, xu hướng lựa chọn thực phẩm giá thấp gia tăng, càng đòi hỏi cơ quan chức năng phải làm tốt hơn việc tuyên truyền và cung cấp thông tin để người dân thay đổi thói quen tiêu dùng theo hướng an toàn, bền vững.

Thúc đẩy mô hình sản xuất an toàn, bền vững

Trước thực trạng trên, Hà Nội đang nỗ lực đổi mới phương thức sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, ứng dụng công nghệ cao và hình thành các chuỗi liên kết khép kín. Nhiều địa phương đã chủ động chuyển đổi mô hình, hình thành vùng sản xuất tập trung, có chứng nhận VietGAP, GlobalGAP hoặc hữu cơ, hướng tới các thị trường yêu cầu chất lượng cao.

Một trong những ví dụ tiêu biểu là xã Thanh Trì, nơi đã hình thành các vùng sản xuất quy mô lớn, cung ứng thực phẩm cho hệ thống trường học, bệnh viện, khách sạn, nhà hàng. Người dân được tập huấn bài bản về kỹ thuật chăm sóc, bón phân, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng quy định, từng bước chuyển đổi từ tư duy sản xuất nhỏ lẻ sang liên kết chuỗi giá trị. Cách làm này không chỉ nâng cao thu nhập mà còn tạo ra nguồn cung thực phẩm an toàn, ổn định và có thể truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Tạ Văn Tường, nhu cầu tiêu thụ thực phẩm trên địa bàn sẽ tiếp tục tăng mạnh trong năm 2025 và các năm tiếp theo. Vì vậy, thành phố đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra đột xuất, giám sát chất lượng thực phẩm tại tất cả các khâu từ sản xuất, vận chuyển đến kinh doanh. Đối với những cơ sở vi phạm, thành phố sẽ xử phạt nghiêm minh, công khai thông tin trên các phương tiện truyền thông để tăng tính răn đe.

Xây dựng thị trường thực phẩm an toàn không chỉ là nhiệm vụ của lực lượng quản lý mà cần sự chung tay của doanh nghiệp, nông dân và người tiêu dùng. Khi mỗi mắt xích đều nâng cao ý thức và trách nhiệm, Hà Nội sẽ từng bước hình thành được chuỗi cung ứng nông sản thực phẩm an toàn, bền vững, đáp ứng nhu cầu lớn của gần 10 triệu dân Thủ đô.

Mục tiêu đặt ra là 100% cơ sở sản xuất – kinh doanh nông, lâm, thủy sản phải được cấp chứng nhận đủ điều kiện ATTP. Thành phố cũng sẽ tăng cường hậu kiểm, đảm bảo các cơ sở đã đạt chuẩn phải duy trì liên tục, tránh tình trạng "đạt chuẩn để đối phó" rồi buông lỏng sau đó.

Song song với đó, Hà Nội khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư công nghệ hiện đại, hệ thống bảo quản – chế biến tiên tiến, xây dựng vùng nguyên liệu an toàn và phát triển các chuỗi liên kết khép kín từ sản xuất đến bàn ăn. Thành phố cũng kiến nghị các bộ, ngành sớm hoàn thiện danh mục hóa chất, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng để thống nhất trong quản lý.

Có thể khẳng định rằng xây dựng một thị trường thực phẩm an toàn không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước. Đây là trách nhiệm chung của doanh nghiệp, nông dân, tiểu thương và người tiêu dùng. Khi mỗi mắt xích trong chuỗi cung ứng đều nâng cao ý thức, tuân thủ quy định và hành động vì sức khỏe cộng đồng, Hà Nội sẽ từng bước hình thành hệ thống cung ứng thực phẩm minh bạch, an toàn, đáp ứng nhu cầu lớn và ngày càng đa dạng của người dân Thủ đô.

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, dân số gia tăng và áp lực lên thị trường thực phẩm ngày càng lớn, việc bảo đảm ATTP không chỉ mang ý nghĩa trước mắt mà còn là chiến lược lâu dài để xây dựng một Thủ đô phát triển bền vững, văn minh và đáng sống. Hà Nội đang đi đúng hướng khi vừa siết chặt quản lý, vừa thúc đẩy sản xuất an toàn, vừa nâng cao nhận thức cộng đồng. Đây sẽ là nền tảng quan trọng để người dân yên tâm hơn mỗi khi lựa chọn thực phẩm cho bữa ăn hằng ngày, đồng thời tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, hiệu quả cho các doanh nghiệp và nhà sản xuất.

Thiện Tâm