Trình diễn Nghi lễ và trò chơi Kéo co của các cộng đồng kéo co của Việt Nam và quốc tế

Ngày 18/11, sự kiện Liên hoan trình diễn nghi lễ và trò chơi kéo co Việt Nam - Hàn Quốc đã diễn ra tại Di tích Quốc gia Đền Trấn Vũ, phường Thạch Bàn, quận Long Biên, Hà Nội, với sự tham gia của gần 500 nghệ nhân, người thực hành nghi lễ và trò chơi kéo co đến từ các tỉnh Bắc Ninh, Lào Cai, Vĩnh Phúc, thành phố Hà Nội và thành phố Dangjin (Hàn Quốc).

Đây là lần đầu tiên Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Hà Nội phối hợp với Hội Di sản Văn hóa Việt Nam và quận Long Biên tổ chức sự kiện này nhằm tăng cường kết nối và trao đổi giữa các cộng đồng thực hành Di sản nghi lễ và trò chơi kéo co tại Việt Nam và các quốc gia có di sản được UNESCO ghi danh.

Dù mỗi cộng đồng, đất nước có tên gọi, cách thực hành khác nhau về nghi lễ và trò chơi kéo co, nhưng đều hướng tới mục tiêu cầu sức khỏe cho nhân dân, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Điểm chung của nghi lễ và trò chơi kéo co của Việt Nam với các nước trên thế giới là chung một sợi dây. Sợi dây là biểu tượng của sự gắn kết cộng đồng, là sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, là sự nối dài của những cánh tay, sự tiếp sức từ cộng đồng này đến cộng đồng khác.

Theo các nhà nghiên cứu, trò kéo co ngồi là di sản đặc sắc diễn ra tại Lễ hội đền Trấn Vũ vào ngày 3/3 Âm lịch hằng năm. Nghi lễ nâng song tế thánh của đội kéo co đền Trấn Vũ (phường Thạch Bàn, quận Long Biên, TP Hà Nội). Dây song dài 30m được nhân dân cuộn tròn lại cất trong đền, mỗi dịp lễ hội mới mang ra dùng.

Trong khi đó, Trò kéo mỏ của thôn Ngải Khê, xã Tân Dân, huyện Phú Xuyên, TP Hà Nội sẽ có vật dụng kéo mỏ là hai cây tre dài từ 6-7m, số đốt được tính từ gốc lên ngọn là Sinh-lão-bệnh-tử, đốt cuối cùng phải đúng chữ sinh. Sau đó, dân làng sẽ mang nung hai đầu ngọn tre, uốn mềm thành mỏ và móc vào nhau, rồi dùng lạt mềm buộc thật chặt làm vật dụng kéo.

Trò kéo co của cộng đồng người Tày (huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai). Trước khi các đội tranh tài, người dân trong thôn phải chuẩn bị lễ vật và chọn thầy cúng làm lễ xin thần linh chứng giám, phù hộ cho dân bản có sức khỏe, hạnh phúc, vụ mùa bội thu và xin phép được kéo co đua tài. Đội hình kéo co được chia thành hai bên nam, nữ sao cho âm dương hòa hợp.

Trò kéo song ở thị trấn Hương Canh (huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc) cũng sử dụng dây song dài luồn qua trụ gỗ. Người chơi để chân xuống hố, rồi ngồi trên mặt đất theo từng cặp ra sức kéo. Ở phía đầu trụ, mọi người có thể dùng chân đạp vào trụ nhằm gia tăng sức mạnh cho toàn đội.

Trò kéo co ở thôn Hữu Chấp (TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh) sử dụng hai cây tre to, vót phần vỏ làm dụng cụ kéo. Mỗi lần tổ chức có 3 đợt kéo. Trong hai đợt đầu tiên, đội đằng Tây và đằng Đông đều giành chiến thắng. Ở loạt kéo cuối cùng, người dân và du khách có thể tham gia kéo cho đội mình yêu thích để phân định thắng thua.

Trò kéo song ở thị trấn Hương Canh (huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc) rất tốn thể lực khi mỗi lần kéo có thể dài tới 15 phút. Không chỉ dùng chân, tay, các vận động viên còn đu cả người để níu dây song.

Tại lễ hội kéo co ở Hàn Quốc, dây kéo có thể dài tới 200m, nặng tới 40 tấn và tất cả mọi người có mặt đều có thể tham gia kéo co, tạo sự gắn kết cộng đồng.

Dù tên gọi và cách thức tổ chức ra sao thì trong các cộng đồng kéo co của Việt Nam và quốc tế đều không bao giờ thiếu được trống. Tiếng trống hội thúc giục tinh thần giúp người chơi tham gia quyết liệt và phấn khởi hơn.

Trong phần trình diễn của Hội Kéo co Gijisi (thành phố Dangjin, Hàn Quốc) với dây kéo được bện bằng rơm. Đại diện lãnh đạo UBND quận Long Biên, Hội Di sản Văn hóa Việt Nam, nhân dân và du khách cùng tham gia kéo co. Sau phần trình diễn tại Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội năm 2023, Hội Kéo co Gijisi đã tặng lại dây kéo co cho đền Trấn Vũ như một món quà giao lưu văn hóa độc đáo.

Theo Tiến sĩ Lê Thị Minh Lý, Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Việt Nam, "Chung một sợi dây" là thông điệp tuyệt vời mà tất cả các cộng đồng kéo co đều cảm nhận được ý nghĩa sâu sắc của nó. Sợi dây là biểu tượng của sự gắn kết cộng đồng, là sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, là sự nối dài của những cánh tay, sự tiếp sức từ cộng đồng này đến cộng đồng khác. Chúng ta có thể ở cách xa nhau về địa lý song chúng ta có những điểm tương đồng làm nổi bật giá trị văn hóa đại diện của nhân loại. Tiến sĩ Lê Thị Minh Lý hy vọng, sự kiện này sẽ mở ra cơ hội mới để kết nối các cộng đồng kéo co, để mở rộng hồ sơ ghi danh vào danh mục di sản văn hóa đại diện nhân loại.

Đại diện hai đội kéo co của Việt Nam và Hàn Quốc cùng tham gia thực hành di sản và kéo co, qua đây chính là sợi dây kết nối văn hóa độc đáo đồng thời thể hiện tình đoàn kết của hai quốc gia. Đây là một chương trình có ý nghĩa hết sức quan trọng, góp phần bảo tồn các nghi thức, phát huy giá trị di tích, di sản văn hóa của phường Thạch Bàn, quận Long Biên, thành phố Hà nội nói riêng và của Việt Nam, quốc tế nói chung.

Minh Anh