Văn hóa xếp hàng thưởng thức ẩm thực ở Hà Nội

Những quán ăn "không thể vội" và giá trị của sự chờ đợi

Giữa lòng Hà Nội, quán phở gia truyền 49 Bát Đàn là minh chứng sống động cho một nét văn hóa rất riêng của Thủ đô - văn hóa xếp hàng để thưởng thức món ngon. Quán phở nhỏ, thấp, với vài bộ bàn ghế gỗ cũ kỹ đã tồn tại hơn nửa thế kỷ, sáng nào cũng tấp nập khách. Mùi nước dùng ngọt thanh, thịt bò thái mỏng, gầu giòn và những bát phở nóng hổi được chan nhanh tay trong không khí rộn ràng khiến người ta sẵn sàng chờ 15 phút, thậm chí cả gần tiếng đồng hồ để được thưởng thức.

Phở Bát Đàn không chỉ hấp dẫn bởi hương vị đúng chất Hà thành, mà còn vì cái "thú chờ phở" của dân sành ăn. Người Hà Nội coi việc xếp hàng, trả tiền trước, tự bê bát phở nóng bỏng tìm chỗ ngồi là một phần của trải nghiệm, như cách họ tận hưởng nhịp sống trật tự, thanh lịch.

Không có cảnh chen lấn, chỉ có sự kiên nhẫn và niềm háo hức chờ đợi. Với nhiều người, đó là khoảnh khắc hoài niệm về thời tem phiếu, khi xếp hàng mua thực phẩm đã trở thành nếp sống của Hà Nội xưa.

Từ thói quen ấy, hình thành nên một phong thái ẩm thực độc đáo: ăn không chỉ để no mà để thưởng thức, để cảm nhận giá trị tinh thần trong từng món ăn. Những thực khách nước ngoài cũng xếp hàng cùng người Hà Nội, rồi ngạc nhiên vì hương vị giản dị mà tinh tế.

Phở 49 Bát Đàn ngày càng nổi tiếng, được CNN và nhiều kênh quốc tế ca ngợi như biểu tượng ẩm thực của Hà Nội. Người ta có thể ăn phở ở bất cứ đâu, nhưng chỉ ở Bát Đàn, sự chờ đợi mới trở thành hương vị riêng, thứ gia vị đặc biệt làm nên linh hồn phở Hà Nội. Bởi trong cái nóng hổi của bát phở và cái thong thả của hàng người xếp hàng, là cả tinh thần thanh lịch, kiên nhẫn và tình yêu ẩm thực của người Tràng An.

Ông Lukas Meier, một du khách đến từ Đức chia sẻ: "Tôi đã xếp hàng hơn 30 phút trên con phố Bát Đàn với hương nước dùng thơm phức lan tỏa. Khi được cầm trên tay bát phở nóng hổi, tôi hiểu vì sao mọi người kiên nhẫn đến vậy. Nước dùng trong, vị ngọt tự nhiên, thịt bò mềm và thơm đến khó quên. Không gian giản dị, tự phục vụ nhưng rất đặc biệt, nó mang cảm giác gần gũi và chân thật. Với tôi, bát phở ấy là cả một lát cắt văn hóa của Hà Nội, vừa bình dị vừa sâu sắc".

Trên phố Hàng Cá, tiệm bánh mì 25 nổi tiếng vì luôn tấp nập khách. Du khách nước ngoài và người Hà Nội cùng kiên nhẫn chờ tới lượt, mua chiếc bánh mì kẹp bò phô mai hay bánh mì chảo nóng hổi. Không gian nhỏ, người bán thoăn thoắt nướng, gói, phục vụ, tất cả diễn ra trong sự trật tự lạ lùng giữa phố cổ đông đúc.

Ở ngõ 242 Lạc Long Quân, hàng bánh rán không biển hiệu đã tồn tại hơn 30 năm vẫn khiến khách phải xếp hàng dài. Những chiếc bánh rán vỏ vàng ruộm, nhân mặn ngọt đủ vị, nước chấm sền sệt tạo nên hương vị khiến ai một lần thử cũng khó quên. Vào giờ tan tầm, dòng người nối dài cả chục mét trên vỉa hè, đủ thấy sức hút của món ăn dân dã ấy.

Còn trong con ngõ nhỏ Trung Yên, bún ngan Nhàn từ lâu đã là "tọa độ" của giới sành ăn. Quán nhỏ, chật chội, nhưng trưa nào cũng đông nghịt khách. Người ta xếp hàng từ đầu ngõ, chờ để được thưởng thức bát bún ngan nóng hổi, nước dùng ngọt dịu, thịt ngan mềm thơm. Những tiếng cười, những câu chuyện nhỏ vang lên trong lúc chờ đợi, đó là một phần không thể thiếu của hương vị Hà Nội.

Và còn ở phố Hàng Khay, quán bún đậu cô Tuyến cũng là minh chứng cho sức hút bền bỉ của ẩm thực truyền thống. Dù chỉ là quán nhỏ với bàn ghế nhựa, khay inox giản dị, nhưng thực khách vẫn kiên nhẫn chờ để được thưởng thức mẹt bún đậu vàng ươm, mắm tôm đánh bông thơm phức. Ở đó, không khí chen lấn không tồn tại, chỉ có sự thong thả, trật tự, đúng chất "ăn chậm, thưởng thức kỹ" của người Hà Nội.

Chờ đợi cũng là một cách thưởng thức

Theo PGS.TS Phạm Hồng Long, chuyên gia du lịch, việc xếp hàng chờ ăn những món ăn quen thuộc như phở, bún chả hay bánh mì không phải là biểu hiện của sự "chịu khổ", mà là nét đẹp văn hóa. "Đó là hành vi văn minh, thể hiện sự tôn trọng lẫn nhau và trân trọng với món ăn. Những quán ăn khiến người ta sẵn sàng xếp hàng nhiều năm là những thương hiệu được cộng đồng ghi nhận, được truyền miệng như một di sản sống", ông nói.

PGS.TS Phạm Hồng Long cho rằng khi vật chất đủ đầy, con người tìm kiếm giá trị tinh thần qua ẩm thực. Những quán ăn truyền thống tồn tại lâu năm chính là không gian văn hóa, nơi thực khách vừa thưởng thức món ngon vừa trải nghiệm giá trị tinh thần. Xếp hàng, chờ đợi trở thành một phần của hành trình ấy.

Tháng 9/2025, tạp chí Time Out (Anh) xếp Hà Nội vào top 2 thành phố có ẩm thực đường phố ngon nhất châu Á, chỉ sau Penang (Malaysia). Những địa chỉ như phở Bát Đàn, bánh mì 25, bún chả 74 Hàng Quạt… được du khách quốc tế gọi là "món ngon phải chờ". Họ coi đó là trải nghiệm đáng giá nhất trong hành trình khám phá Việt Nam.

Thông tin về việc đưa ẩm thực đường phố trở thành tour du lịch đặc trưng của Hà Nội, Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Đặng Hương Giang cho biết, nhằm khai thác lợi thế ẩm thực để thu hút du khách, trong định hướng phát triển du lịch Hà Nội đến năm 2030, TP. Hà Nội xác định mở rộng hệ thống các nhà hàng để đáp ứng nhu cầu của Nhân dân và khách du lịch.

Bên cạnh đó, ngành du lịch Thủ đô sẽ phát triển sản phẩm dịch vụ ẩm thực đường phố theo hướng tập trung vào các loại hình mang tính chất độc đáo như: phố ẩm thực đêm, làng nghề ẩm thực... Ngoài ra, với mục tiêu trở thành "Bếp ăn của Thế giới", du lịch Hà Nội còn đẩy mạnh quảng bá du lịch ẩm thực Thủ Đô, thông qua việc xây dựng bản đồ Food Tour để du khách có thể tự mình khám phá, trải nghiệm ẩm thực Hà Nội.

TP. Hà Nội cũng đã tổ chức các hoạt động khai thác, quảng bá các giá trị văn hóa ẩm thực đến với đông đảo du khách trong và ngoài nước. "Hà Nội sẽ kết hợp với các làng nghề truyền thống, các nghệ nhân ẩm thực để xây dựng các chương trình xúc tiến, quảng bá giới thiệu về ẩm thực Hà Nội trên các kênh truyền thông lớn của Việt Nam và thế giới", bà Đặng Hương Giang cho biết.

Giữa nhịp sống hối hả, việc người Hà Nội sẵn sàng xếp hàng chờ một bát phở hay ổ bánh mì tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại chứa đựng chiều sâu văn hóa. Ẩm thực không chỉ là món ăn, mà là cách người ta gìn giữ ký ức và thể hiện bản lĩnh thanh lịch của Thủ đô. Bởi ở Hà Nội, ăn cũng là một hành trình. Và trong hành trình ấy, chờ đợi chính là một phần của niềm vui, là gia vị khiến hương vị trở nên trọn vẹn hơn.

Hạnh Phúc - Minh Anh