Xây dựng Hà Nội thành đô thị xanh: Giải pháp chiến lược cho hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa

Phát triển không gian xanh là xu thế tất yếu và cấp bách

Trên thực tế, nhiều nghiên cứu cho thấy cây xanh và không gian công cộng có tác động trực tiếp đến sức khỏe thể chất và tinh thần của cộng đồng. Cây xanh giúp điều hòa khí hậu, giảm thiểu ô nhiễm, đồng thời tạo cảnh quan và định hình bản sắc riêng của đô thị. Vì vậy, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, cũng như khi nhu cầu về một không gian sống chất lượng của người dân ngày càng cao, phát triển không gian xanh được xem là xu thế tất yếu và cấp bách.

Theo Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn 2050, Hà Nội xác định rõ định hướng trở thành đô thị "xanh – văn hiến – văn minh – hiện đại". Thế nhưng, thực trạng hiện nay cho thấy diện tích cây xanh, công viên, vườn hoa trong nội đô vẫn chưa đáp ứng được kỳ vọng.

Một mặt, Hà Nội có những công viên lớn như Công viên Thống Nhất, Công viên Hòa Bình, Công viên Yên Sở…, vốn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp không gian công cộng. Song mặt khác, nhiều khu vực nội thành lại thiếu trầm trọng các mảng xanh, dẫn đến tình trạng "khát" không gian công cộng. Hiện tại, diện tích cây xanh bình quân đầu người của Hà Nội chỉ đạt khoảng 2m², trong khi tiêu chuẩn Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị là 6–7m²/người. Điều này cho thấy Hà Nội đang thiếu hụt đáng kể so với yêu cầu phát triển bền vững. Trong khi nhu cầu về không gian xanh ngày càng cao thì khả năng đáp ứng của hệ thống hiện nay vẫn còn nhiều bất cập.

Trước những thách thức nêu trên, Hà Nội đã xác định phát triển hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa là nhiệm vụ trọng tâm. Thành phố đang tiến hành đồng bộ nhiều giải pháp chiến lược, vừa để khắc phục những hạn chế, vừa để tạo ra bước đột phá trong quản lý và quy hoạch không gian xanh.

Trước hết, Hà Nội tập trung rà soát và điều chỉnh các quy hoạch cây xanh, công viên, vườn hoa, nhằm bảo đảm tính khả thi và phù hợp với nhu cầu thực tế. Đồng thời, thành phố ưu tiên đầu tư xây dựng mới, cải tạo và nâng cấp công viên hiện có. Không chỉ vậy, chính quyền cũng chủ trương khuyến khích xã hội hóa, huy động nguồn lực từ các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân để cùng tham gia đầu tư, nhằm giảm áp lực cho ngân sách.

Song song với việc đầu tư mới, thành phố còn chú trọng kết nối hệ thống cây xanh trên các tuyến phố, trục đường lớn. Khi đó, cây xanh không chỉ tạo bóng mát mà còn đóng vai trò giảm thiểu ô nhiễm không khí và tiếng ồn, đồng thời làm đẹp cảnh quan đô thị.

Bên cạnh đó, Hà Nội cũng định hướng phát triển các công viên chuyên đề, công viên sinh thái gắn liền với hồ điều hòa, để vừa tăng diện tích mặt nước, vừa cải thiện vi khí hậu.

Ngoài ra, phong trào trồng cây xanh trong khuôn viên trường học, bệnh viện, cơ quan, doanh nghiệp cũng được đẩy mạnh. Cách làm này không chỉ góp phần mở rộng diện tích cây xanh đô thị, mà còn tạo nên ý thức cộng đồng, giúp lan tỏa thông điệp về một Hà Nội xanh đến từng người dân.

Phát triển không gian xanh là chiến lược gắn liền với bản sắc đô thị

Để có thêm cơ sở khoa học và thực tiễn, Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật thành phố Hà Nội vừa phối hợp với Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng và Hiệp hội Công viên cây xanh Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học về phát triển hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa trên địa bàn thành phố Hà Nội. Tại hội thảo, các ý kiến đều nhấn mạnh rằng phát triển hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa không chỉ là nhiệm vụ kỹ thuật, mà còn là chiến lược gắn liền với bản sắc đô thị.

PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến, nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật (Bộ Xây dựng), nhận định: "Việc phát triển hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa ở Hà Nội không chỉ nhằm nâng cao chất lượng môi trường sống, mà còn góp phần định hình bản sắc đô thị. Để làm được điều này, cần có sự vào cuộc đồng bộ của các cấp chính quyền, cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Quan trọng nhất là phải bảo đảm quỹ đất dành cho không gian xanh, không để bị lấn chiếm bởi các mục đích khác.

Trong khi đó, TS. Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, nguyên Kiến trúc sư trưởng TP Hà Nội, nhấn mạnh: Hà Nội có hệ thống sông, hồ rất đặc biệt, nếu biết khai thác hợp lý, kết hợp với việc quy hoạch cây xanh, công viên ven hồ, sẽ tạo nên những không gian công cộng độc đáo, góp phần nâng cao giá trị cảnh quan và cải thiện vi khí hậu. Thành phố cần chú trọng kết nối không gian xanh với hệ thống giao thông, không gian văn hóa, di tích lịch sử để hình thành mạng lưới xanh đồng bộ.

Đồng quan điểm, KTS Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, cho rằng: Quy hoạch phát triển cây xanh, công viên, vườn hoa phải được lồng ghép trong tổng thể quy hoạch đô thị. Cần coi cây xanh là hạ tầng thiết yếu, giống như điện, nước, giao thông. Khi đã xác định là hạ tầng thiết yếu, Nhà nước phải có chính sách ưu tiên, dành nguồn lực thích đáng cho phát triển hệ thống này.

Bổ sung thêm một góc nhìn khác, KTS Nguyễn Tú Anh, Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội đề xuất: Để Hà Nội trở thành đô thị đáng sống, hệ thống cây xanh cần được phát triển theo hướng đa dạng hóa. Không chỉ dừng lại ở công viên lớn, mà phải có cả những vườn hoa nhỏ, vườn cộng đồng xen kẽ trong các khu dân cư, để mỗi người dân đều có thể tiếp cận không gian xanh trong bán kính đi bộ hợp lý.

Không chỉ các chuyên gia trong nước, nhiều chuyên gia quốc tế cũng đánh giá cao tiềm năng phát triển không gian xanh của Hà Nội. Theo họ, lợi thế tự nhiên với hệ thống sông hồ dày đặc là điều kiện thuận lợi để Hà Nội kiến tạo các công viên sinh thái, khu vực cây xanh ven hồ, từ đó tạo nên nét đặc trưng riêng biệt so với các đô thị khác trong khu vực.

Lợi ích và kỳ vọng khi mở rộng không gian xanh

Từ những phân tích ở trên có thể thấy, phát triển hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa mang lại nhiều lợi ích đa chiều. Trước hết, không gian xanh giúp cải thiện môi trường, giảm bụi mịn, hấp thụ khí độc hại và hạn chế tiếng ồn. Tiếp đó, cây xanh và mặt nước góp phần điều hòa vi khí hậu, giảm hiệu ứng "đảo nhiệt đô thị", nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt.

Không chỉ dừng ở lợi ích môi trường, không gian xanh còn mang ý nghĩa xã hội sâu sắc. Đây là nơi diễn ra các hoạt động thể dục thể thao, vui chơi giải trí, gắn kết cộng đồng. Khi có nhiều công viên, vườn hoa, người dân có cơ hội thư giãn, cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần. Đồng thời, trẻ em có không gian an toàn để vui chơi, người cao tuổi có nơi dạo bộ, tập luyện, còn thanh niên có địa điểm tổ chức sinh hoạt cộng đồng.

Hơn nữa, một Hà Nội xanh, sạch, đẹp cũng sẽ trở thành điểm nhấn trong quảng bá hình ảnh Thủ đô ra thế giới. Khi đó, không gian xanh không chỉ phục vụ người dân địa phương mà còn góp phần thu hút khách du lịch, nhà đầu tư, nâng cao vị thế của thành phố.

Tất nhiên, để hiện thực hóa những kỳ vọng ấy, Hà Nội cần sự đồng hành của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và mỗi người dân. Chỉ khi tất cả cùng chung tay, từ việc quy hoạch đến bảo vệ, gìn giữ cây xanh, thành phố mới có thể xây dựng được không gian sống xanh đúng nghĩa.

Phát triển hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa chính là chìa khóa để Hà Nội tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành đô thị "xanh – văn hiến – văn minh – hiện đại". Thực trạng hiện nay cho thấy còn nhiều thách thức, song với quyết tâm của chính quyền, sự ủng hộ của chuyên gia và sự tham gia của người dân, Hà Nội hoàn toàn có thể kiến tạo một diện mạo đô thị xanh, thân thiện và đáng sống.

Một đô thị xanh không chỉ mang lại lợi ích cho thế hệ hôm nay, mà còn là món quà quý giá cho các thế hệ mai sau. Bởi vậy, phát triển không gian xanh không phải là khẩu hiệu, mà cần được cụ thể hóa bằng những hành động thiết thực, kiên trì và đồng bộ. Khi từng con đường được phủ bóng cây xanh, từng khu dân cư có vườn hoa, từng hồ nước được cải tạo và bảo vệ, thì khi ấy, Hà Nội sẽ thực sự trở thành Thủ đô xanh – biểu tượng của phát triển bền vững và văn minh.

Thùy Chi