Bứt phá kinh tế số Thủ đô từ chính quyền số linh hoạt

Chính quyền đô thị - trụ cột của chuyển đổi số Thủ đô

Tại diễn đàn do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức ngày 21/11, TS Nguyễn Đức Kiên - nguyên Phó Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng đánh giá, Hà Nội đang sở hữu nhiều điều kiện thuận lợi để bứt phá kinh tế số, từ hạ tầng công nghệ tương đối hoàn thiện đến lực lượng nhân sự chất lượng cao và tốc độ đô thị hóa mạnh mẽ. Tuy nhiên, để chuyển đổi số trở thành động lực tăng trưởng thực sự, chính quyền đô thị phải đóng vai trò dẫn dắt.

Ông phân tích rằng rào cản lớn nhất hiện nay đến từ tư duy quản lý truyền thống và sự thiếu liên thông dữ liệu giữa các cơ quan. Nhiều quy trình vẫn dựa nặng vào văn bản giấy, khiến doanh nghiệp và người dân tốn thêm chi phí, thời gian, từ đó làm giảm hiệu quả phát triển kinh tế số và tạo khoảng cách trong tiếp cận dịch vụ công giữa các nhóm dân cư.

Theo ông Kiên, "chính quyền đô thị phải là xương sống của mọi nỗ lực chuyển đổi số". Điều này thể hiện ở việc đẩy mạnh dịch vụ công trực tuyến, hình thành mô hình quản trị dựa trên dữ liệu và tăng tính minh bạch. Khi bộ máy quản lý vận hành linh hoạt, doanh nghiệp mới có điều kiện đổi mới sáng tạo; đô thị thông minh chỉ được định hình khi thay đổi bắt đầu từ chính sự chuyển động của chính quyền.

Tại diễn đàn, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế và Đô thị nhấn mạnh, kinh tế số đã trở thành "hệ điều hành mới" của đời sống hiện đại. Với mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GRDP vào năm 2030, Hà Nội cần đồng bộ từ chính sách, hạ tầng đến nhân lực. Báo chí, theo ông Lợi, là "hạ tầng mềm" quan trọng, giúp lan tỏa tri thức số và hỗ trợ quản trị công trong quá trình chuyển đổi.

Từ hạ tầng công nghệ đến thương mại điện tử: Nền tảng cho bứt phá

Ở góc độ vĩ mô, ông Nguyễn Phú Tiến - Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Khoa học & Công nghệ) cho biết, kinh tế số Việt Nam đang tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á, tốc độ khoảng 20%/năm, gấp ba lần tăng trưởng GDP. Hạ tầng Internet đứng trong nhóm dẫn đầu thế giới, 5G mở rộng, hệ thống trung tâm dữ liệu tăng nhanh.

Khoảng 80.000 doanh nghiệp công nghệ số đang dịch chuyển từ gia công sang tự chủ công nghệ theo định hướng "Make in Vietnam". Chính phủ triển khai kinh tế số dựa trên ba trụ cột: Chính phủ số, Kinh tế số và Xã hội số, với trọng tâm là chuẩn hóa dữ liệu, nâng cao an toàn thông tin và thúc đẩy ứng dụng AI, Big Data trong sản xuất - dịch vụ công.

Trong khi đó, thương mại điện tử đang dẫn dắt tốc độ tăng trưởng của toàn bộ kinh tế số. Ông Nguyễn Hữu Tuấn - Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (Bộ Công Thương) cho biết, doanh thu thương mại điện tử Việt Nam năm 2024 đạt khoảng 25 tỷ USD và dự kiến vượt 30 tỷ USD vào năm 2025. Người trẻ, thói quen thanh toán số và hệ sinh thái nền tảng phong phú đang tạo lợi thế cạnh tranh cho Việt Nam.

Thị trường cũng đối mặt thách thức về logistics, hàng hóa không minh bạch, chi tiêu trực tuyến còn thấp. Bộ Công Thương đang hoàn tất dự thảo Luật Thương mại điện tử, lần đầu điều chỉnh các mô hình mới như livestream bán hàng hay tiếp thị liên kết, đồng thời nâng trách nhiệm của nền tảng trong xác thực người bán và giám sát giao dịch. Hướng tiếp cận "thương mại điện tử xanh" cũng được khuyến nghị, với yêu cầu giảm phát thải trong đóng gói và vận chuyển.

Ở góc nhìn hội nhập, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng (ĐH Kinh tế Quốc dân) cho rằng kinh tế số mở ra "không gian phát triển mới", khi dữ liệu và trí tuệ nhân tạo giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian triển khai dự án và tối ưu chi phí. Ông dự báo đến năm 2045, tỷ trọng kinh tế số có thể đạt 50% nếu Việt Nam hoàn thiện hạ tầng dữ liệu quốc gia và pháp lý số.

Doanh nghiệp và người dân: Trung tâm của chiến lược kinh tế số Thủ đô

TS Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội nhấn mạnh rằng, doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm 97% tổng số doanh nghiệp của Thủ đô, do đó họ chính là lực lượng then chốt của tăng trưởng kinh tế số. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp còn hạn chế về nhân lực công nghệ, thiếu dữ liệu chuẩn hóa và chịu chi phí tuân thủ lớn. Ông cho rằng Hà Nội cần sớm hoàn thiện thể chế theo hướng mở, minh bạch, triển khai sandbox cho AI và Fintech, mở rộng dữ liệu công và đơn giản hóa thủ tục hành chính.

Theo ông Quốc Anh, một hệ sinh thái số mang tầm khu vực phải đi cùng hạ tầng 5G, trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế, mạng lưới đổi mới sáng tạo và quỹ đầu tư mạo hiểm. Hiệp hội sẽ tiếp tục đóng vai trò "cầu nối" trong đào tạo nhân lực số và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới.

Nguồn nhân lực là yếu tố then chốt, được ông Nguyễn Bình Minh - Trưởng ban Phát triển nguồn nhân lực (Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam) thẳng thắn chỉ ra: thiếu hụt nhân lực trình độ cao đang là điểm nghẽn lớn nhất. Doanh nghiệp cần phối hợp chặt với trường đại học, hiệp hội để đào tạo công nghệ, quản trị dữ liệu, marketing số, logistics thông minh và kỹ năng mềm.

TS. Nguyễn Đức Kiên đề xuất ba nhóm nhiệm vụ cấp bách để Thủ đô bứt phá: xây dựng thành phố thông minh lấy người dân làm trung tâm, đồng hành pháp lý cùng hộ kinh doanh và kiến tạo chính quyền số đủ sức giải bài toán đa mục tiêu. Theo ông, chuyển đổi số chỉ thành công khi cả chính quyền và người dân đều có tư duy số. Việc thúc đẩy thanh toán số, hóa đơn điện tử, dữ liệu mở và hỗ trợ các nhóm dễ bị tổn thương như người cao tuổi cần được đặt đúng vị trí trong chiến lược chung.

Ông nhấn mạnh Hà Nội có đủ điều kiện tiên phong trong mô hình chính quyền đô thị số dựa trên nền tảng pháp lý như Luật Thủ đô sửa đổi. Thành phố sẽ chỉ thực sự tăng tốc khi chính quyền đi trước, doanh nghiệp đồng hành và người dân hưởng lợi từ dịch vụ số minh bạch, thuận tiện và an toàn.

Diễn đàn khép lại với đồng thuận chung: kinh tế số không chỉ là xu thế tất yếu, mà là cơ hội vàng để Hà Nội củng cố vị thế đầu tàu, thu hẹp khoảng cách phát triển và bứt phá trong kỷ nguyên mới. Đây chính là con đường để Thủ đô hướng tới một đô thị thông minh, đáng sống, nơi chất lượng sống và hiệu quả quản trị được nâng lên bằng sức mạnh của công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Minh Anh