Chuyển đổi số để phát triển Thủ đô theo hướng thông minh, hiện đại

Vừa qua Thành ủy Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TU về chuyển đổi số, xây dựng thành phố Hà Nội thông minh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Nghị quyết đề ra mục tiêu tổng quát "Đến năm 2025 thực hiện chuyển đổi số phát triển Thủ đô theo hướng thông minh, hiện đại; tạo điều kiện cho kinh tế tăng trưởng nhanh, hiệu quả và bền vững. Hà Nội phấn đấu thuộc nhóm các địa phương dẫn đầu cả nước về chuyển đổi số". 

Phóng viên Báo Điện tử Chính phủ đã có cuộc trao đổi với TS Đặng Đức Mai, Chủ tịch Hội Tin học Viễn thông Hà Nội, nguyên Cục trưởng Cục Tin học và Thống kê tài chính - Bộ Tài chính, chuyên gia lĩnh vực chuyển đổi số về việc hiện thực hóa các mục tiêu nêu trên cũng như 3 trụ cột chuyển đổi số.

Thưa ông, Nghị quyết số 18-NQ/TU ngày 30/12/2022 về chuyển đổi số, xây dựng thành phố Hà Nội thông minh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển của Hà Nội?

Tiến sĩ Đặng Đức Mai: Trước tiên, phải khẳng định rằng Nghị quyết số 18-NQ/TU ngày 30/12/2022 về chuyển đổi số, xây dựng thành phố Hà Nội thông minh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (sau đây gọi là Nghị quyết số 18-NQ/TU) là Nghị quyết rất quan trọng, thể hiện sự quyết tâm cao của Thành ủy, UBND và nhân dân Thủ đô trong thực hiện chuyển đổi số, xây dựng Thủ đô văn minh - văn hiến - hiện đại theo tinh thần Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 15/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Hà Nội đã cụ thể hóa thực hiện Nghị quyết bằng Chương trình chuyển đổi số thành phố Hà Nội đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 theo Quyết định 4098/QĐ-UBND ngày 06/9/2021 (sau đây gọi là Quyết định 4098/QĐ-UBND), đáp ứng Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã được ban hành kèm theo Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ.

Để hiện thực hóa các các mục tiêu đặt ra tại Nghị quyết số 18-NQ/TU và Quyết định 4098/QĐ-UBND, TP. Hà Nội đang chú trọng thực hiện một số giải pháp có tính "đột phá" trong thực hiện chuyển đổi số của Thủ đô như về quan điểm triển khai thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TU. Do Nghị quyết ban hành cuối năm 2022, năm 2023 là năm cơ bản chạy đà, khởi động ngay các dự án, nhiệm vụ chưa được khởi công, cần đảm bảo các dự án chạy và hoàn thành cán đích thành công vào năm 2025.  

Thưa ông, với góc nhìn của chuyên gia về chuyển đổi số, Hà Nội có thể đạt được mục tiêu chuyển đổi số theo Nghị quyết 18 của Thành ủy Hà Nội hay không?

Tiến sĩ Đặng Đức Mai: Theo tôi, trong các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Hà Nội là một trong các địa phương có rất nhiều thuận lợi trong quá trình thực hiện chuyển đổi số. Trong đó, một số thuận lợi chính của Hà Nội có thể chỉ ra đó là với vai trò Thủ đô của cả nước, Hà Nội có lợi thế lớn là được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Đảng và Chính phủ, cụ thể Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 15/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Hà Nội cũng đã có đủ cơ sở vững chắc, sự nhận thức đầy đủ của các cấp lãnh đạo và quyết tâm cao của toàn thành phố trong triển khai chuyển đổi số. Nghị quyết số 18-NQ/TU đã thể hiện rõ tầm nhìn, sự quan tâm chỉ đạo của cơ quan lãnh đạo cao nhất Thủ đô trong công tác Chuyển đổi số của Thủ đô.

Hà Nội với vai trò là Thủ đô của cả nước, với sự tập trung của nhiều trường đại học lớn, viện nghiên cứu trên địa bàn Thủ đô với "hạt nhân" là Khu công nghệ cao Hoà Lạc, tập trung nguồn nhân lực có chất lượng cao của cả nước về công nghệ - kỹ thuật. Có thể nói Hà Nội là nơi tập trung tầng lớp "tinh hoa" trong lĩnh vực khoa học - công nghệ - thông tin, đây là điều kiện hết sức thuận lợi để Hà Nội thực hiện chuyển đổi số.

Hà Nội cũng là nôi của đổi mới sáng tạo, nôi của FINTECH, nôi của các hệ sinh thái công nghệ số với rất nhiều trung tâm, viện nghiên cứu, vườn ươm về đổi mới sáng tạo với nguồn nhân lực cao. Hà Nội tập trung nhiều doanh nghiệp công nghệ cao, đứng đầu cả nước về tiềm lực thiết kế và triển khai các công nghệ số.

Hà Nội đã sẵn sàng với hạ tầng viễn thông, mạng lưới internet và mạng di động phủ rộng trên toàn địa bàn tất cả các quận huyện, giúp cho các doanh nghiệp và người dân có thể dễ dàng truy cập vào các dịch vụ và ứng dụng kỹ thuật số.

Tuy nhiên, tôi cho rằng bên cạnh các thuận lợi nêu trên, Hà Nội cũng gặp một số khó khăn trong triển khai Chuyển đổi số đó là: Vốn đầu tư vào các hệ thống nền tảng của Công nghệ số  còn hạn chế; hệ thống chính sách, hướng dẫn của bộ chủ quản về chuyển đổi số còn chưa đầy đủ, hoặc chưa phù hợp với một đô thị lớn như Hà Nội; dân số lớn và địa bàn Hà Nội rộng là một thách thức cho việc triển khai các hệ thống nền tảng làm độ khó, độ phức tạp hệ thống cao hơn nhiều so với các địa phương khác. Các dự án triển khai chuyển đổi số tại Hà Nội là các dự án lớn cần có phương pháp quản lý dự án khoa học mới đảm bảo thành công.

Thưa ông, trước những khó khăn đặt ra, Hà Nội cần làm gì để giữ vai trò dẫn đầu về chuyển đổi số?

TS Đặng Đức Mai: Để đạt các mục tiêu năm 2025 thời gian không còn nhiều, Hà Nội cần tập trung nguồn lực (nhân lực, tài lực) cao độ để đẩy nhanh các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm đã đề ra trong Nghị quyết số 18-NQ/TU và Quyết định 4098/QĐ-UBND. 

Bên cạnh đó, cần xác lập một cơ chế giám sát chặt chẽ để việc triển khai các nhiệm vụ đảm bảo đúng tiến độ. Sau năm 2023, các nhiệm vụ, dự án sẽ tiếp tục được hoàn thiện nâng cấp đáp ứng các mục tiêu giai đoạn đến 2030.

Theo số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông đối với các cơ quan nhà nước cấp bộ, cấp tỉnh, tỷ lệ chi cho chuyển đổi số nên ở mức 1% tổng chi ngân sách nhà nước hằng năm so với mức trung bình của thế giới vào khoảng 2%-3% (một số nước như Singapore, tỷ lệ này có thể lên đến 4%-5%). Do đó, để thực hiện thành công các mục đặt ra tại Nghị quyết số 18-NQ/TU và Quyết định 4098/QĐ-UBND thì việc xây dựng phương án cân đối, bố trí nguồn kinh phí cho thực hiện chuyển đổi số của Hà Nội cần được nghiên cứu, xây dựng, phê duyệt theo từng lộ trình cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai chuyển đổi số của Thủ đô. 

Trong đó, cần nghiên cứu các phương án điều hòa, kết hợp giữa nguồn kinh phí từ Trung ương (theo các đề án, dự án chuyển đổi số của các bộ, ngành mà Thủ đô là đơn vị được thụ hưởng) với nguồn kinh phí được bố trí từ ngân sách Thủ đô; thí điểm thực hiện các dự án/nhiệm vụ công nghệ thông tin, chuyển đổi số theo hình thức PPP. Đặc biệt, trong Luật Thủ đô cần trình Quốc hội cho Thủ đô có chính sách riêng về huy động nguồn lực tài chính, phấn đấu mức chi cho Chuyển đổi số Hà Nội đạt 2% từ Ngân sách. tôi nghĩ cần sự vào cuộc quyết liệt của các cấp lãnh đạo, đặc biệt các lãnh đạo cao nhất của UBND Thành phố. Mặc dù đã có Nghị quyết và Chương trình Chuyển đổi số được phê duyệt, nhưng trong việc triển khai rất dễ bị sa lầy, chậm tiến độ do nhiều nguyên nhân. Cần tập trung trước mặt vào các dự án có thể mang lại nguồn thu tăng thêm cho ngân sách Thủ đô, trong đó bài học rất đáng quan tâm là đầu tư vào Hệ thống Dữ liệu mở. Đưa các phương pháp khoa học vào quản lý triển khai. Rất cần lãnh đạo chỉ đạo sát sao và có tầm nhìn, cơ chế mở đường, dám nghĩ, dám làm, tránh trì trệ, tránh đùn đẩy trách nhiệm của cấp thi hành. Lãnh đạo tập trung quan tâm vào kết quả đầu ra, quản lý công việc theo KPI. Thực hiện chuyển đổi mới số là quá trình liên tục và không có điểm dừng, cần liên tục đánh giá và cập nhật các công nghệ mới, đồng thời đào tạo nhân lực và tạo điều kiện thuận lợi cho đổi mới, sáng tạo. Cần kêu gọi, khuyến khích các doanh nghiệp có nguồn lực và kinh nghiệm chung tay, chung sức với Thủ đô, vì Thủ đô của cả nước.

Chúng ta cũng biết là Chính phủ Singapore đã đầu tư và tạo dựng chỗ đứng trên bốn mũi nhọn: Trí thông minh nhân tạo (AI), An ninh mạng, Thực tế ảo và Internet vạn vật. Chính phủ đảo quốc sư tử đã tiến hành chiến dịch "AI Singapore", đầu tư 150 triệu USD để phát triển và ứng dụng trí thông minh nhân tạo trên cả nước.

Thủ đô Bangkok của Thái Lan đã ban hành chiến lược phát triển thành phố thông minh trên cơ sở 06 "trụ cột" chính gồm: Kinh tế thông minh (Smart Economy); di chuyển thông minh (Smart Mobility); môi trường và năng lượng thông minh (Smart Energy & Environment); quản trị thông minh (Smart Governance); con người thông minh (Smart People) và cuộc sống thông minh (Smart Living).

Thủ đô Seoul của Hàn Quốc cũng là một trong những thành phố tiên tiến và thành công trong việc chuyển đổi số. Seoul đã đầu tư mạnh vào việc cải cách hành chính và cung cấp các dịch vụ công qua mạng. Điều này giúp cho người dân và doanh nghiệp có thể tiết kiệm được thời gian và chi phí thực hiện các thủ tục hành chính. Seoul cũng áp dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, blockchain và Internet of Things (IoT) để cải thiện độ tin cậy và tính tiện lợi của các dịch vụ công.

Đặc biệt, Thủ đô Seoul đã sử dụng dữ liệu mở để tăng cường khả năng quản lý và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Thủ đô Seoul đã cung cấp cho các doanh nghiệp và công dân một bộ sưu tập dữ liệu mở để họ có thể sử dụng trong việc phát triển các ứng dụng và dịch vụ mới. Seoul còn được gọi là thành phố thông minh đầu tiên trên thế giới, dữ liệu là trọng tâm của các dự án thành phố thông minh của Seoul (Hàn Quốc). Thông qua việc tích lũy và phân tích các mô hình đô thị như lưu lượng giao thông, tốc độ và chất lượng không khí được đo bằng cảm biến và camera quan sát trên toàn thành phố, điều này tạo cơ sở vững chắc cho cơ sở hạ tầng và dịch vụ thông minh. Seoul đã tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển của các startup công nghệ thông qua việc cung cấp các khoản tài trợ, hỗ trợ định hướng và đào tạo kỹ năng. Các startup này thường được tài trợ bởi chính phủ và các tổ chức phi chính phủ, giúp tăng cường sự đổi mới và tạo nên một môi trường kinh doanh sáng tạo.

Tóm lại, thủ đô Seoul đã đạt được thành công lớn trong việc chuyển đổi số nhờ tập trung vào cải cách hành chính, sự phát triển của các startup công nghệ, sử dụng dữ liệu mở và thúc đẩy sự phát triển của thị trường kinh tế số.

Hà Nội có thể kế thừa hay học hỏi được gì từ những kinh nghiệm chuyển đổi số ở các nước trên thế giới, thưa ông?

Tiến sĩ Đặng Đức Mai: Theo tôi, trên cơ sở kinh nghiệm của một số nước có điều kiện tương đồng trong khu vực, một số điểm Hà Nội cần lưu ý trong quá trình thực hiện chuyển đổi số như cần xây dựng một bản kế hoạch chi tiết của Hà Nội để làm cơ sở triển khai thực hiện chuyển đổi số (Hà Nội Digital Government Blueprint), kế hoạch được điều chỉnh, cập nhật để phù hợp với điều kiện thực tế hàng năm. Cơ quan/đơn vị quản trị Bản Kế hoạch này là Ban Chỉ đạo Cải cách hành chính, chuyển đổi số thành phố Hà Nội.

Bên cạnh đó, Thành phố cũng cần xác định rõ thành phần "cốt lõi" trọng tâm cần thực hiện chuyển đổi số trước trong mỗi lĩnh vực (kinh tế số, chính phủ số, xã hội số) để nghiên cứu, đầu tư thực hiện một số dự án/nhiệm vụ. Các dự án/nhiệm vụ này đóng vai trò thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong toàn bộ lĩnh vực được đầu tư.

Tôi tin tưởng rằng với quyết tâm trên Đảng, Chính quyền và Nhân dân Thủ đô chắc chắn sẽ hoàn thành được các mục tiêu về chuyển đổi số, xây dựng thủ đô "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại", là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trái tim của cả nước; trung tâm lớn về kinh tế, văn hoá, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ và hội nhập quốc tế. Chúc sự nghiệp Chuyển đổi số của Thủ đô Hà Nội chuyển mình mạnh mẽ và đạt nhiều kết quả tốt trong thời gian tới, hoàn thành các mục tiêu của Nghị quyết số 18-NQ/TU và Quyết định 4098/QĐ-UBND chuyển đổi số Thủ đô thành công tốt đẹp!

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Minh Anh (thực hiện)