'GOm Show' - Thêm sản phẩm du lịch đêm độc đáo ở Hà Nội

Khi nghệ sĩ "đi tìm tiếng" của gốm

Trên sân khấu, không có lời dẫn, chỉ có chuỗi âm thanh trầm, vang, ngân - tiếng của đất, tiếng của men sành, tiếng gõ của niêu và tiếng thở nhẹ của bàn xoay gốm. Đó là trải nghiệm mà khán giả sẽ gặp gỡ trong "GOm Show - Âm thanh từ gốm", dự án nghệ thuật do nhóm Đàn Đó thực hiện. Chương trình nghệ thuật đặc biệt này đang được biểu diễn định kỳ tại Rạp Khăn Quàng Đỏ (Cung Thiếu nhi Hà Nội) vào tối thứ Năm và thứ Sáu hằng tuần.

"GOm Show ra đời từ hơn 14 năm sáng tạo của nhóm Đàn Đó. Chúng tôi muốn làm nghệ thuật không chỉ để biểu diễn, mà để đối thoại với văn hóa và thiên nhiên Việt Nam bằng âm thanh, bằng cảm xúc. Ý tưởng "GOm" vừa mang nghĩa 'gốm', vừa mang nghĩa 'gom lại'. Tức là gom văn hóa, gom tinh thần Việt, gom những thanh âm mộc mạc nhất để kể câu chuyện của dân tộc mình", ông Nguyễn Phương Lai, Giám đốc sản xuất chương trình cho biết.

Cũng theo ông Lai, chương trình được cấu trúc thành 8 tác phẩm liên hoàn, dẫn người nghe qua bốn lớp cảm xúc: sáng - hội - chiều - về. Không có MC xuyên suốt; câu chuyện được kể bằng âm nhạc, chuyển động ánh sáng và hình ảnh, trong đó bàn xoay gốm đóng vai trò như nhân vật dẫn truyện. Từ những vật dụng hằng ngày như chum, vại, niêu, chiêng, chuông, nhóm nghệ sĩ đã chế tác thành hệ thống nhạc cụ mới, mỗi chiếc mang một âm sắc riêng, vừa quen vừa lạ.

Hành trình tạo ra dàn nhạc gốm không phải việc một sớm một chiều. Nghệ sĩ Nguyễn Quang Sự, người trực tiếp chế tác nhiều nhạc cụ cho dự án, kể lại khoảnh khắc bắt nguồn của một khám phá: "Một lần, trong xưởng ở ngoại ô Hà Nội, tôi thử căng dây săm xe máy lên miệng một chiếc chum sành và bất ngờ nghe thấy một dải âm trầm tuyệt đẹp, sâu và ấm như tiếng vọng từ lòng đất. Vậy là chiếc trống chum đầu tiên ra đời". Câu chuyện ấy, theo ông Sự, là biểu hiện của phương thức sáng tác dựa trên cảm nhận trực tiếp: không bản vẽ kỹ thuật, không giáo trình, chỉ có trực giác, đôi tay và việc "nghe bằng tim".

Những nhạc cụ quan trọng trong GOm Show gồm: Trống Chum (chum sành kết hợp săm xe tạo âm siêu trầm), Trống Lãng (âm trầm ấm), Chiêng sành, Chuông sành (mỗi chiếc tạo ra một bản thể âm thanh độc đáo), Gốm xoay (hiệu ứng cộng hưởng khi xoay trên miệng gốm), Đàn Niêu (âm ngân từ niêu đất)… Mỗi nhạc cụ là một "nhân vật âm thanh" tham gia dàn hợp xướng đất đai.

"Chúng tôi không tái hiện theo lối mô tả mà mời khán giả bước vào một thế giới giàu cảm nhận", nghệ sĩ Đinh Anh Tuấn nói. Ông Tuấn nhấn mạnh các chương mục có tên như "Quay về", "Thời đó", "Xuôi dòng", "Tìm Hani", "GOm"… đều lấy chất liệu và tiếng nói từ nhiều cộng đồng bản địa như M'nông, Tày, Lô Lô, Nùng Dín, Ê Đê, Hà Nhì. Việc sử dụng thủ pháp ước lệ và sắp đặt âm thanh-ánh sáng nhằm dẫn dắt trạng thái cảm xúc khán giả, từ hân hoan đến lắng sâu.

Nghệ sĩ Nguyễn Đức Minh, một thành viên khác của nhóm, tóm tắt tinh thần vở diễn: "Tinh thần của vở diễn là hồn vía trong âm nhạc bản địa. Xuất phát điểm từ đất, nước, tre tạo nên màu âm rất dân gian; thẩm mỹ nằm ở sự trau chuốt từng chi tiết, điều tiết nhịp độ, sắc thái để dẫn dắt cảm xúc".

Đáng chú ý, "GOm Show" là sự kết nối giữa hai thế hệ nghệ sĩ: bên cạnh các nghệ sĩ tiền bối có nhiều năm sáng tạo, lần này chương trình có sự tham gia của các nghệ sĩ trẻ như Dương Thị Mến, Lê Duy, Nguyễn Trà Hương, Nguyễn Trà Giang, Đàm Văn Huy, cho thấy hướng tiếp nối và truyền cảm hứng trong nhóm.

Hội tụ tinh hoa từ gốm, âm nhạc và du lịch đêm

Giới chuyên môn nhận định, "GOm Show" chính là "hành trình âm thanh đặc biệt" nơi bàn xoay gốm trở thành người dẫn chuyện. Dưới góc nhìn phát triển du lịch, "GOm Show" có thể được xem là một sản phẩm du lịch đêm giàu bản sắc: Một trải nghiệm văn hóa - nghệ thuật đặc thù, khác với các tour tham quan di tích hay ẩm thực thông thường. Bằng ngôn ngữ không lời nhưng giàu biểu cảm, chương trình mở ra cơ hội cho du khách, cả trong nước và quốc tế, thưởng thức âm nhạc bản địa được dàn dựng chuyên nghiệp, đồng thời tiếp cận một di sản vật chất, tri thức là văn hóa gốm.

Ông Trần Nhất Hoàng - Phó Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) nhận xét: "Các thông điệp của "GOm Show" rất là tuyệt vời, khuyến khích con người sống gần với thiên nhiên, quay lại với thiên nhiên và hài hòa với thiên nhiên. Tôi hy vọng họ sẽ đi xa hơn, đến được nhiều với quốc gia trên thế giới hơn để quảng bá cho âm nhạc Việt Nam".

Nhóm Đàn Đó cũng đang chủ động kết nối với các hãng lữ hành để đưa GOm Show vào hành trình trải nghiệm văn hóa của du khách. Bên cạnh suất diễn, họ tổ chức các chương trình giao lưu, trải nghiệm chế tác nhạc cụ gốm, nhằm tạo ra chuỗi sản phẩm văn hoá tương tác đều rất phù hợp với xu hướng du lịch trải nghiệm đang được ưu tiên.

Tóm tắt về "GOm show", ông Nguyễn Phương Lai chia sẻ: "Chúng tôi gom lại để mở ra. Gom văn hóa, gom con người, gom đất trời, gom âm thanh của quá khứ để mở ra cánh cửa tương lai cho nghệ thuật Việt Nam". Lời ấy, giản dị mà thấm, vừa là tóm tắt ý hướng nghệ thuật, vừa là lời mời khán giả, cả người Việt và khách quốc tế trở lại lắng nghe những âm thanh vốn ở rất gần nhưng lâu nay ít được chú ý.

Giữa phố phường Hà Nội sôi động, GOm Show xuất hiện mang một sắc màu độc đáo và khác biệt tựa như tiếng đất ngân vang: mộc mạc, trầm ấm và giàu ký ức. Những người thực hiện "GOm show" đang nỗ lực để chương trình nghệ thuật này trở thành sản phẩm du lịch đêm đặc sắc, không thể bỏ qua với du khách quốc tế khi khám phá Hà Nội.

Minh Anh - Hạnh Phúc