Hà Nội bứt phá thành đại đô thị xanh, hiện đại – hiện thực hóa khát vọng thành phố đáng sống hàng đầu

Từ "phố nhỏ" năm xưa đến đại đô thị năng động hôm nay

Cách đây hơn bảy thập kỷ, Hà Nội chỉ là một đô thị nhỏ với diện tích hơn 152 km² và dân số khoảng nửa triệu người. Đường phố khi ấy hẹp, xe đạp và tàu điện bánh sắt là phương tiện chủ yếu, trong khi cơ sở hạ tầng còn đơn sơ, kinh tế vừa khôi phục sau chiến tranh.

Thế nhưng, với tinh thần tự lực, sáng tạo và niềm tin son sắt vào tương lai, người Hà Nội đã từng bước kiến thiết lại thành phố từ đổ nát, hồi sinh mạnh mẽ sau những năm tháng gian lao.

Từ mốc son 10/10/1954, Hà Nội đã đi qua hành trình dài để trở thành một trong những đô thị phát triển năng động nhất cả nước. Đặc biệt, kể từ khi mở rộng địa giới hành chính năm 2008, diện tích thành phố tăng lên hơn 3.300 km², bao trùm cả vùng sinh thái, nông nghiệp và các đô thị vệ tinh. Dân số nay đã gần 9 triệu người, đóng góp hơn 13% GDP quốc gia, khẳng định vị thế đầu tàu phát triển của vùng Đồng bằng sông Hồng.

Không dừng lại ở tăng trưởng quy mô, Hà Nội còn chuyển dịch mạnh mẽ về chất lượng. Giai đoạn 2021–2025, kinh tế Thủ đô tăng trưởng bình quân trên 6,5%/năm, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng dịch vụ – công nghiệp – nông nghiệp công nghệ cao, trong khi hạ tầng đô thị ngày càng hoàn thiện, đời sống nhân dân ngày càng nâng cao.

Ông Nguyễn Văn Phong, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội cho biết, "chưa bao giờ Hà Nội hội tụ đầy đủ điều kiện về chính trị, pháp lý và xu thế phát triển như hiện nay. Thành phố có đủ thể chế, quy hoạch và nguồn lực cho giai đoạn dài phía trước, tạo điều kiện phát huy mạnh mẽ nguồn lực trí tuệ và con người – yếu tố then chốt quyết định sự bứt phá trong thập kỷ tới".

Phát biểu này vừa khái quát niềm tin, vừa khẳng định nền tảng vững chắc để Thủ đô bước vào thời kỳ phát triển mới – chủ động, tự tin và bền vững.

Hạ tầng "đi trước mở đường" tạo động lực phát triển bứt phá

Không thể nói đến bước tiến của Hà Nội hôm nay mà không nhắc đến tầm nhìn hạ tầng. Thành phố luôn xác định: "phát triển hạ tầng là điều kiện tiên quyết, là nền tảng của mọi đột phá".

Trong những năm gần đây, hàng loạt công trình giao thông trọng điểm đã và đang được triển khai, mở ra không gian phát triển rộng lớn. Từ Vành đai 2, 3, 3,5 và 4 đến các trục hướng tâm, tất cả đều góp phần giảm tải cho khu vực nội đô và kết nối vùng hiệu quả.

Theo quy hoạch, Hà Nội sẽ khép kín toàn bộ 7 tuyến vành đai (1; 2; 2,5; 3; 3,5; 4, 5), trong đó Vành đai 4 hoàn thành trước năm 2027 và Vành đai 5 khởi công trong quý IV/2027. Cùng lúc, thành phố dự kiến xây dựng 7 cây cầu mới vượt sông Hồng như Tứ Liên, Trần Hưng Đạo, Hồng Hà, Mễ Sở, Ngọc Hồi…, hình thành mạng lưới kết nối hai bờ, mở rộng không gian phát triển về phía Bắc và Đông.

Không chỉ vậy, Hà Nội còn tiên phong trong phát triển giao thông xanh. Tuyến metro Cát Linh – Hà Đông vận hành ổn định, tuyến Nhổn – Ga Hà Nội đang gấp rút hoàn thiện, trong khi các tuyến 2, 5, 6 được xúc tiến nghiên cứu. Hệ thống xe buýt điện, xe buýt CNG cũng mở rộng nhanh chóng, góp phần giảm phát thải và cải thiện chất lượng không khí.

Theo kế hoạch, đến năm 2030, 50% nhu cầu đi lại của người dân Thủ đô sẽ được đáp ứng bằng phương tiện công cộng – một mục tiêu đầy tham vọng nhưng thể hiện rõ quyết tâm hướng tới đô thị xanh, hiện đại.

Tuy nhiên, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Văn Phong cũng thẳng thắn nhìn nhận: "Một số tồn tại kéo dài nhiều năm đòi hỏi thành phố phải có giải pháp đột phá, sáng tạo và quyết liệt hơn". Do đó, Hà Nội đang thúc đẩy mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng (TOD), đẩy mạnh chuyển đổi năng lượng sạch và ứng dụng công nghệ số trong quản lý, điều hành hạ tầng, qua đó hiện thực hóa mục tiêu "Thành phố xanh – thông minh – thích ứng khí hậu."

Quy hoạch với tầm nhìn và bản lĩnh của một đô thị nghìn năm

Cùng với hạ tầng, quy hoạch chính là "bộ não" của đô thị. Hà Nội hiểu rằng phát triển không thể chỉ dựa vào mở rộng không gian, mà quan trọng hơn là định hình tầm nhìn dài hạn, giữ hồn cốt Thăng Long trong nhịp sống hiện đại.

Việc Quốc hội thông qua Luật Thủ đô (sửa đổi, năm 2024), cùng Quy hoạch Thủ đô giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2050 và Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung đến năm 2045, tầm nhìn 2065, đã tạo hành lang pháp lý mạnh mẽ cho Hà Nội bứt phá.

Điểm mới nổi bật là quy hoạch không tách rời di sản, mà gắn liền phát triển đô thị với bảo tồn văn hóa, cảnh quan và bản sắc.

Theo GS.TS Bùi Quang Thanh, Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, "Dự án mở rộng không gian Hồ Gươm là cần thiết và tất yếu khách quan, phục vụ phát triển kinh tế, du lịch và văn hóa Thủ đô. Khi dân số và lượng khách tăng, việc mở rộng không gian trung tâm là cần thiết, đáp ứng nhu cầu cộng đồng".

GS.TS Bùi Quang Thanh nhấn mạnh, dự án này mở ra nhiều cơ hội cho công nghiệp văn hóa, mang lại không gian sáng tạo cho Hà Nội, đồng thời quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

Những ý kiến ấy phản ánh đúng tinh thần quy hoạch của Thủ đô hôm nay – phát triển nhưng không đánh mất bản sắc, đổi mới mà vẫn giữ nền tảng văn hiến nghìn năm.

Giữ gìn bản sắc – nuôi dưỡng "linh hồn" đô thị

Nếu hạ tầng là "thể xác", thì văn hóa chính là "linh hồn" của Hà Nội. Bởi vậy, giữa tốc độ đô thị hóa nhanh, Hà Nội luôn nhất quán quan điểm không đánh đổi bản sắc lấy tăng trưởng thuần túy.

Theo KTS Nguyễn Quốc Tuân, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Kiến trúc sư Việt Nam, "Tòa nhà 'Hàm cá mập' là bài học đắt giá: phát triển đô thị không thể đánh đổi mỹ quan. Việc trả lại khoảng trống trên mặt đất, đưa hoạt động thương mại xuống không gian ngầm là hướng đi đáng ủng hộ, giúp Hồ Gươm giữ được vẻ thanh lịch, tinh tế – đúng với tinh thần của Hà Nội."

Đồng quan điểm, TS.KTS Ngô Doãn Đức, nguyên Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, cho rằng: "Hà Nội đã khang trang, hiện đại hơn nhưng chưa thật sự giãn dân hợp lý. Các đô thị vệ tinh cần đủ sức hút để người dân có lựa chọn sinh sống mới, giảm áp lực cho nội đô. Hồ Gươm cần nhiều khoảng thở hơn, ưu tiên công trình nhỏ, nhẹ, hài hòa với cây xanh, vừa đẹp thị giác, vừa phục vụ cộng đồng".

Bên cạnh đó, Hà Nội đang mở rộng không gian sinh hoạt văn hóa – xã hội thông qua các tuyến phố đi bộ Hồ Gươm, Trịnh Công Sơn, Thành cổ Sơn Tây, hay không gian sáng tạo Hồ Tây – Phố cổ, giúp người dân "sống trong di sản chứ không chỉ nhìn di sản".

Nhiều chuyên gia nhận định, giữ "hồn đô thị" không phải là giữ nguyên từng viên gạch cũ, mà là giữ cách con người sống, ứng xử và cảm nhận không gian ấy. Đó chính là bí quyết để Hà Nội vừa đổi mới, vừa vẫn nguyên vẹn hồn cốt Thăng Long ngàn năm.

Từ di sản đến tương lai, Hà Nội của niềm tin và khát vọng

Song song với những thành tựu to lớn, Hà Nội vẫn đối mặt nhiều thách thức: áp lực dân số, ùn tắc, ô nhiễm không khí, ngập úng cục bộ và bài toán bảo tồn di sản trong quá trình phát triển nhanh. Tuy nhiên, mỗi thách thức lại mở ra cơ hội mới. Chính những "bài toán khó" ấy buộc Hà Nội phải đổi mới tư duy quản lý, phát huy sức sáng tạo của cộng đồng và khơi dậy tinh thần người Thủ đô.

Với quyết tâm chính trị cao, Hà Nội đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: phát triển đô thị vệ tinh, khép kín vành đai, đẩy mạnh trồng cây xanh, đầu tư công trình thoát nước, song hành với chuyển đổi số, quản trị đô thị thông minh và tăng trưởng xanh.

Thành phố cũng chủ động hợp tác quốc tế, học hỏi kinh nghiệm từ các đô thị tiên tiến như Paris, Seoul, Tokyo hay Singapore, kết hợp hài hòa trí tuệ toàn cầu và bản sắc Việt Nam để tạo nên bản sắc riêng của một "Thành phố tương lai – đáng sống – bền vững".

71 năm sau Ngày Giải phóng Thủ đô, Hà Nội đã đi trọn hành trình từ "phố nhỏ" đến "đại đô thị", từ ký ức chiến thắng đến khát vọng phát triển bền vững.

Những con đường rợp bóng cây, khu đô thị xanh hiện đại, công trình mới song hành cùng di tích cổ kính – tất cả đang hòa quyện thành một Hà Nội vừa cổ kính, vừa hiện đại, vừa thanh lịch, vừa năng động.

Đó chính là thành quả của ý chí, trí tuệ và bản lĩnh người Hà Nội, của tinh thần "dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm", của khát vọng không ngừng vươn lên để khẳng định vị thế Thủ đô trong thời đại mới.

"Hà Nội sẽ tiếp tục đổi mới, phát huy trí tuệ và bản lĩnh người Thủ đô, xây dựng thành phố xanh, văn hiến, văn minh, hiện đại – nơi mỗi người dân đều cảm nhận rõ hạnh phúc khi được sống, làm việc và cống hiến", Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong khẳng định.

Từ "Ngày về Chiến thắng" năm 1954 đến hôm nay, Hà Nội vẫn là biểu tượng của hòa bình, của niềm tin và của khát vọng Việt Nam – một Thủ đô của di sản, của tương lai và của hạnh phúc.

Thùy Chi