Hà Nội: Di dời trụ sở, cơ sở sản xuất khỏi nội đô để mở không gian phát triển mới

Áp lực nội đô chạm ngưỡng và yêu cầu cấp bách phải di dời

Trong nhiều năm, khu vực nội đô Hà Nội liên tục phải gồng mình trước sức ép giao thông, môi trường và hạ tầng do sự đan xen của hàng chục cơ sở sản xuất, trụ sở cơ quan với các khu dân cư hiện hữu. Mật độ dân số cao, quỹ đất chật chội và hệ thống hạ tầng xuống cấp khiến không gian đô thị trung tâm ngày càng trở nên quá tải. Nhiều đồ án quy hoạch đặt mục tiêu giãn dân và di dời các cơ sở này ra khỏi nội thành, song tiến độ thực hiện kéo dài vì nhiều vướng mắc về đất đai, pháp lý và cơ chế.

Thực tế hiện nay cho thấy nhiều cơ sở công nghiệp nằm sát khu dân cư, gây áp lực giao thông và tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm. Một số trụ sở cơ quan chiếm giữ các vị trí đắc địa nhưng chức năng sử dụng đất không còn phù hợp với quy hoạch chung. Trong khi đó, tình trạng cấp phép dày đặc các dự án chung cư cao tầng ở những trục đường như Lê Văn Lương, Linh Đàm hay khu vực Thanh Xuân đã khiến hạ tầng kỹ thuật vốn mỏng càng thêm quá tải. Mỗi năm Hà Nội tăng thêm khoảng 200.000 người, còn quỹ đất giao thông tăng chưa tới 1 phần trăm, dẫn tới ùn tắc triền miên mỗi khi mưa lớn hoặc giờ cao điểm.

Hình ảnh khu nhà xưởng sản xuất trên địa bàn phường Khương Đình là minh chứng rõ ràng cho sự đan xen lộn xộn của các hoạt động sản xuất trong lòng đô thị. Không gian công cộng thiếu hụt, hệ thống thoát nước lạc hậu, trường học và bệnh viện quá tải, bãi đỗ xe khan hiếm, nhiều khu vực bị tận dụng trái công năng như gầm cầu, nền đường. Ô nhiễm không khí, chất thải rắn và nước thải ngày càng gia tăng theo mật độ dân cư. Hà Nội đã chạm tới giới hạn chịu tải và yêu cầu tái cấu trúc là điều tất yếu.

Trong bối cảnh đó, tại kỳ họp gần đây, HĐND TP. Hà Nội đã thông qua Nghị quyết ban hành danh mục di dời 42 cơ sở công nghiệp và 15 trụ sở cơ quan, làm cơ sở pháp lý triển khai lộ trình cụ thể. Đây là bước tiến quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững của Thủ đô, chuẩn bị cho tiến trình điều chỉnh Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch chung giai đoạn tới.

Di dời để mở ra không gian phát triển mới cho trung tâm Hà Nội

Theo Nghị quyết, các cơ sở sản xuất và trụ sở không còn phù hợp chức năng sử dụng đất sẽ được di dời nhằm tạo quỹ đất cho hạ tầng xã hội, không gian xanh, giáo dục và các tiện ích còn thiếu hụt. KTS. Phạm Thanh Tùng - Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam nhận định, "đây là yêu cầu tất yếu của Hà Nội nếu muốn giảm áp lực hạ tầng và cải thiện chất lượng sống".

Ông Phạm Thanh Tùng cho biết, chủ trương di dời đã có hơn 10 năm nhưng triển khai chậm vì nhiều nguyên nhân. Các vướng mắc về cơ chế phối hợp, xác định tài sản và quyền sử dụng đất khiến nhiều đơn vị không thể thực hiện theo lộ trình. Trong giai đoạn hiện nay, khi Thành ủy Hà Nội đã nêu rõ quyết tâm, nhiệm vụ di dời cần được triển khai thực chất để tránh tái diễn sự trì trệ.

Ông nhấn mạnh hai yêu cầu cốt lõi cần giải quyết sớm. Trước hết là đánh giá chính xác giá trị đất đai và tài sản trên đất. Việc cổ phần hóa tại nhiều doanh nghiệp khiến quyền sở hữu tài sản và quyền sử dụng đất trở nên phức tạp. Muốn di dời hiệu quả phải phân định rạch ròi đâu là tài sản của Nhà nước, đâu là tài sản của đơn vị sử dụng để xác định trách nhiệm và phương án hỗ trợ phù hợp.

Yêu cầu thứ hai là phương án sử dụng đất sau di dời phải dựa trên nhu cầu thực tế từng khu vực chứ không áp dụng theo một mẫu cứng nhắc. Mỗi khu vực có đặc điểm dân số, quỹ đất và điều kiện hạ tầng khác nhau. Vì vậy, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất cần hướng tới phục vụ cộng đồng với các dự án trường học, công viên, không gian cộng đồng hay hồ điều hòa, đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững của Thủ đô.

KTS. Phạm Thanh Tùng nhận định việc phân định rõ ràng giữa tài sản công trình và quyền sử dụng đất chính là yếu tố tiên quyết quyết định tiến độ. Chỉ khi xác định đúng phần Nhà nước quản lý và phần thuộc đơn vị sử dụng thì mới có thể tính toán phương án hỗ trợ thỏa đáng và đẩy nhanh di dời. Ông nhấn mạnh rằng quỹ đất sau di dời là cơ hội vàng để tái cấu trúc không gian nội đô, tạo ra những khu vực sống đáng chất lượng hơn cho người dân.

Cơ hội tái cấu trúc đô thị trung tâm và hướng đi bền vững cho Thủ đô

Nghị quyết di dời được thông qua thời điểm Hà Nội đang chuẩn bị bước vào giai đoạn mới của chiến lược phát triển đô thị. Việc giải phóng quỹ đất từ các cơ sở công nghiệp, trụ sở cơ quan sẽ giúp thành phố có điều kiện quy hoạch lại các khu vực trung tâm vốn thiếu không gian xanh, thiếu bãi đỗ xe và thiếu hạ tầng xã hội.

Theo các chuyên gia, lợi ích lớn nhất của di dời không nằm ở việc giải tỏa mặt bằng mà ở khả năng định hình lại cấu trúc đô thị. Khi các cơ sở sản xuất rời khỏi nội thành, Hà Nội có thể đầu tư đồng bộ không gian xanh và dịch vụ công cộng để cải thiện chất lượng sống, giảm ô nhiễm và áp lực giao thông. Đây cũng là tiền đề quan trọng để hình thành các khu chức năng mới, thúc đẩy tái phát triển đô thị theo hướng văn minh, hiện đại.

Bên cạnh đó, quỹ đất sạch sau di dời sẽ mở ra cơ hội thu hút các nguồn lực xã hội hóa. Các dự án tái thiết đô thị, xây dựng trường học chất lượng cao, bệnh viện, công viên hay các thiết chế văn hóa sẽ góp phần nâng tầm diện mạo trung tâm Hà Nội. Đây cũng là cơ hội để thành phố khắc phục những bất cập tích tụ nhiều năm trong phương thức sử dụng đất, hướng tới phát triển bền vững và thịnh vượng trong dài hạn.

KTS. Phạm Thanh Tùng khẳng định, mục tiêu cuối cùng của di dời là vì lợi ích đô thị và người dân. Việc tái cấu trúc không gian nội đô phải được triển khai đồng bộ với các chính sách giãn dân, phát triển hạ tầng giao thông và hệ thống dịch vụ công. Nếu làm tốt, Hà Nội sẽ có thêm động lực để xây dựng một đô thị đáng sống và giàu bản sắc.

Di dời các cơ sở không phù hợp chỉ là bước khởi đầu. Chặng đường tái thiết phía trước đòi hỏi quyết tâm chính trị, sự phối hợp giữa các sở ngành và tính minh bạch trong quản lý đất đai. Tuy nhiên, với định hướng rõ ràng từ Nghị quyết và quyết tâm của thành phố, Hà Nội đang mở ra một chương phát triển mới, nơi quỹ đất nội đô được trả về đúng giá trị và đóng góp cho tương lai bền vững của Thủ đô.

Minh Anh