Hà Nội hành động quyết liệt vì một tương lai không rác thải nhựa

Khẳng định quyết tâm mạnh mẽ trong việc giảm thiểu rác thải nhựa

Trong bối cảnh ô nhiễm nhựa trở thành một trong những thách thức môi trường lớn nhất toàn cầu, Hà Nội với vai trò là Thủ đô và trung tâm kinh tế - văn hóa của cả nước đang từng bước khẳng định quyết tâm mạnh mẽ trong việc giảm thiểu rác thải nhựa. 

Không chỉ đặt mục tiêu chiến lược dài hạn đến năm 2030, Thành phố còn chủ động triển khai hàng loạt hoạt động truyền thông, tuyên truyền, vận động cộng đồng và đặc biệt là kêu gọi sự tham gia của doanh nghiệp, người dân và hệ thống chính trị. Những cam kết đang dần được cụ thể hóa bằng hành động, với kỳ vọng hình thành một Hà Nội xanh – sạch – đẹp và phát triển bền vững.

Theo đó, Hà Nội đã phát động chương trình 'Hành động vì một tương lai không rác thải nhựa', với sự đồng hành của các sở, ngành và tổ chức chính trị - xã hội. Tại các phường như Hoàn Kiếm, Ba Đình, Hà Đông, nhiều hoạt động như đổi rác lấy quà, tập huấn phân loại rác, tổ chức ngày hội môi trường đã được triển khai rộng rãi và thu hút hàng nghìn người dân tham gia. 

Đặc biệt, Hà Nội đang chuẩn bị thí điểm cấm nhựa dùng một lần từ quý IV/2025, với mục tiêu hình thành mô hình tiêu dùng bền vững và xây dựng một đô thị xanh, sạch, văn minh.

Theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, nền tảng pháp lý để triển khai chính sách kiểm soát rác thải nhựa đã được đặt ra trong Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020. Trong đó, việc quản lý chất thải theo vòng đời sản phẩm, bao gồm cả việc giảm sử dụng nhựa dùng một lần, là định hướng mang tính chiến lược. Đặc biệt, Luật Thủ đô cho phép Hà Nội có quyền thực thi các giải pháp linh hoạt và mạnh mẽ hơn so với các địa phương khác – một lợi thế quan trọng để thành phố chủ động hành động.

Việc Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị 20/CT-TTg vào thời điểm này càng cho thấy tính cấp thiết của vấn đề và tạo động lực chính sách rõ ràng để thúc đẩy hành động cụ thể tại các đô thị lớn như Hà Nội. Trên cơ sở đó, HĐND thành phố đã kịp thời thể chế hóa các định hướng lớn thành quy định cụ thể, đảm bảo tính thống nhất trong toàn bộ hệ thống chính trị và tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho triển khai thực tế.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh, chính sách giảm rác thải nhựa lần này không chỉ nhắm đến người tiêu dùng cuối cùng mà tiếp cận theo cách toàn diện, xuyên suốt toàn bộ chuỗi cung ứng – từ nhà sản xuất, nhà phân phối đến từng hộ kinh doanh và người dân. Lộ trình được chia thành các giai đoạn phù hợp với từng nhóm đối tượng: các doanh nghiệp lớn sẽ triển khai trước, tiếp đến là chợ dân sinh, cửa hàng bán lẻ, và cuối cùng là hộ gia đình.

Đáng chú ý, chính sách cũng đặt ra trách nhiệm mở rộng đối với nhà sản xuất, buộc họ phải tái chế, sử dụng nhựa tái chế trong bao bì và bao bì sản phẩm, qua đó hình thành động lực cho ngành công nghiệp tái chế phát triển bền vững. Việc kéo dài vòng đời vật liệu không chỉ góp phần giảm áp lực lên hệ thống xử lý rác thải, mà còn đặt nền móng cho mô hình kinh tế tuần hoàn tại đô thị.

Tuy nhiên, ông Thọ cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức lớn mà Hà Nội phải đối mặt. Đơn cử là việc giám sát, kiểm tra hàng nghìn điểm kinh doanh trong thành phố, từ quán cà phê, nhà hàng, khách sạn đến cửa hàng tạp hóa nhỏ lẻ. 

Trong giai đoạn đầu, Hà Nội dự kiến triển khai thí điểm tại khu vực Vành đai 1, nơi tập trung nhiều doanh nghiệp dịch vụ. Các nhà hàng, khách sạn, quán cà phê sẽ phải thay thế sản phẩm nhựa dùng một lần bằng vật liệu thân thiện hơn với môi trường. Quá trình này đòi hỏi các đơn vị phải tái cấu trúc vận hành, tìm kiếm nguồn cung mới, đào tạo lại nhân sự và quản lý chi phí chặt chẽ hơn.

Song song với thách thức, đây cũng là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao hình ảnh thương hiệu, khẳng định trách nhiệm xã hội và tiếp cận nhóm khách hàng có ý thức cao về môi trường.

Ngược lại, với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, việc chuyển đổi sẽ khó khăn hơn do hạn chế về vốn, thông tin và năng lực tiếp cận chuỗi cung ứng xanh. Do đó, theo ông Thọ, thành phố cần nhận diện sớm các nhóm cần có chính sách hỗ trợ phù hợp, từ việc cấp phát mẫu sản phẩm thay thế, kết nối nhà cung cấp, tổ chức tập huấn kỹ thuật cho đến triển khai tín dụng xanh quy mô nhỏ, nhằm bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình chuyển đổi xanh của Thủ đô.

Lộ trình rõ ràng giảm thiểu rác thải nhựa đến năm 2030

Không dừng lại ở những hoạt động bề nổi, Hà Nội vừa ban hành kế hoạch và lộ trình giảm thiểu rác thải nhựa đến năm 2030 với nhiều mục tiêu cụ thể:

Đến năm 2025: 100% cơ quan nhà nước, trường học, bệnh viện không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần.

Đến năm 2030: Giảm tối thiểu 90% rác thải nhựa khó phân hủy, tiến tới loại bỏ hoàn toàn túi ni lông trong mua sắm, sinh hoạt.

PGS.TS Lưu Đức Hải, Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam cho rằng, bên cạnh chủ trương giảm rác thải nhựa siết chặt theo từng năm, cần có ngay chính sách áp dụng mức thuế cao đối với việc sản xuất và tiêu thụ túi ni lông khó phân hủy, qua đó làm tăng chi phí sử dụng và giảm động lực tiêu dùng.

Cùng với đó, thành phố cần ban hành các quy định rõ ràng về tiêu chuẩn kỹ thuật, chất lượng và độ an toàn cho các sản phẩm thay thế như túi sinh học, hộp giấy, túi vải...

Ở góc nhìn khác, luật gia Lê Quang Vững đánh giá, để kiểm soát ô nhiễm nhựa, Hà Nội cần tận dụng các quy định trong Luật Thủ đô 2024, trong đó nhấn mạnh trách nhiệm của chính quyền trong việc xây dựng các chương trình phân loại rác tại nguồn và áp dụng công nghệ tiên tiến trong xử lý chất thải.

Quá trình giảm rác thải nhựa còn đòi hỏi những giải pháp bền vững từ doanh nghiệp và cộng đồng. Việt Nam nên công nhận các chứng chỉ quốc tế uy tín dành cho sản phẩm sinh học. Chẳng hạn như chứng chỉ compostable của châu Âu hoặc Mỹ - để hỗ trợ doanh nghiệp trong nước trong quá trình sản xuất, tiếp cận thị trường và tiếp thị sản phẩm. Đây sẽ là động thái rõ ràng, thể hiện tầm nhìn chiến lược, bài toán cân bằng giữa phát triển và kiểm soát ô nhiễm nhựa.

Một điểm sáng trong lộ trình giảm rác thải nhựa của Hà Nội chính là sự vào cuộc của khối doanh nghiệp. Nhiều đơn vị đã chuyển đổi sang sử dụng bao bì thân thiện môi trường, triển khai chuỗi cung ứng xanh hoặc tài trợ các hoạt động phân loại, thu gom rác thải nhựa. Tập đoàn BRG, T&T Group, siêu thị VinMart, Co.opmart… là những cái tên điển hình.

Đại diện Hiệp hội Bao bì Việt Nam cho rằng, cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư đổi mới công nghệ sản xuất bao bì sinh học, phân hủy hoàn toàn, để sản phẩm thân thiện có giá thành cạnh tranh hơn.

Thành phố cũng đang hợp tác cùng các viện nghiên cứu, đại học để phát triển công nghệ xử lý rác nhựa, tái chế và sản xuất nguyên liệu tái sinh phục vụ công nghiệp. Những trung tâm sáng tạo xanh đang được đề xuất hình thành tại khu công nghiệp sạch Sóc Sơn và Hòa Lạc.

Bên cạnh đó, Hà Nội cũng tăng cường truyền thông và giáo dục thay đổi nhận thức. Một trụ cột quan trọng của chiến lược giảm rác thải nhựa là giáo dục và truyền thông. Hà Nội đã triển khai hàng loạt chiến dịch tại các trường học, tổ dân phố, hội phụ nữ và đoàn thanh niên.

Không chỉ đặt mục tiêu giảm thiểu rác thải nhựa trên giấy tờ, Hà Nội đang thực sự chuyển hóa các kế hoạch thành hành động thực tế, có hệ thống và dài hạn. Với sự đồng hành của chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng và sự thay đổi trong nhận thức người dân, tương lai không rác thải nhựa là điều hoàn toàn khả thi.

Việc ban hành lộ trình rõ ràng đến năm 2030, thúc đẩy chuyển đổi hành vi tiêu dùng, khuyến khích đổi mới công nghệ và lồng ghép giáo dục môi trường vào đời sống hàng ngày… cho thấy Hà Nội không chỉ cam kết mà đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu "không rác thải nhựa".

Tuy nhiên, để thành công, Thành phố cần tiếp tục hoàn thiện các cơ chế chính sách khuyến khích, hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho doanh nghiệp sản xuất xanh; tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định về quản lý rác nhựa; đồng thời mở rộng mô hình cộng đồng dân cư tự quản về môi trường.

Mỗi người dân từ người tiêu dùng đến người bán hàng, từ cán bộ nhà nước đến học sinh đều có thể là một mắt xích quan trọng trong chuỗi hành động ấy. Khi mỗi bàn tay đều góp phần giảm một túi ni lông, từ chối một sản phẩm nhựa dùng một lần, thì đó cũng là lúc Hà Nội tiến gần hơn tới tương lai mà Thành phố đang khát khao xây dựng một đô thị xanh, sạch, văn minh và đáng sống.

Thùy Chi