Hiệu quả bước đầu trong giải phóng mặt bằng sau khi Hà Nội vận hành mô hình chính quyền hai cấp

Chính quyền cơ sở chủ động, linh hoạt hơn trong xử lý công việc

Từ ngày 1/7/2025, Hà Nội chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp gồm cấp thành phố và cấp xã, phường. Sau hơn ba tháng Hà Nội vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) đã có những thay đổi rõ nét. Từ việc gần dân, sát dân đến cơ chế phân quyền cụ thể, bộ máy cơ sở nay chủ động hơn trong xử lý các tình huống thực tế, từng bước tháo gỡ những "nút thắt" tồn tại nhiều năm. Tuy vậy, để kết quả này trở thành nền tảng bền vững, thành phố Hà Nội đang tiếp tục hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực thực thi và bảo đảm nguồn lực đồng bộ.

Từ khi Nghị định 151/2025/NĐ-CP có hiệu lực, phân định rõ thẩm quyền trong lĩnh vực đất đai giữa hai cấp chính quyền, các xã, phường đã được trao quyền nhiều hơn trong việc tổ chức thu hồi, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Nhờ đó, nhiều địa phương ở Hà Nội đã chuyển từ thế "thụ động chờ hướng dẫn" sang thế chủ động lập kế hoạch, tuyên truyền, đối thoại và thực hiện cưỡng chế khi cần thiết.

Tại xã Hòa Xá, sau thời gian dài vận động nhưng vẫn còn một số hộ dân không chấp hành, UBND xã đã thực hiện thẩm quyền được giao để ban hành quyết định cưỡng chế 43 thửa đất nông nghiệp của 37 hộ dân trong Dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu đấu giá Rau Xanh – Vườn Kẹ. Chủ tịch UBND xã Dương Tuấn Anh nhấn mạnh, việc cưỡng chế được tiến hành "đúng quy định, đúng thẩm quyền và vì lợi ích chung", qua đó tạo quỹ đất phục vụ xây dựng khu dân cư mới, nhà đa năng Trường Tiểu học Vạn Thái và nhiều công trình phúc lợi khác.

Cũng với tinh thần đó, xã Ứng Hòa đã ban hành kế hoạch thu hồi đất, phê duyệt phương án bồi thường và thực hiện cưỡng chế khi cần thiết để đẩy nhanh tiến độ hàng loạt dự án lớn như tuyến đường TL-426 Quàn Xá – Thái Bằng, đường trục phía Nam hay khu tái định cư Trầm Lộng phục vụ tuyến Ba Sao – Bái Đính. Đến nay, xã đã ra 230 quyết định thu hồi đất, phê duyệt hàng chục phương án bồi thường, bàn giao hàng nghìn mét vuông mặt bằng sạch cho đơn vị thi công. Theo Phó Chủ tịch UBND xã Lê Thanh Tùng, phân quyền giúp địa phương "chủ động, linh hoạt hơn, xử lý nhanh các vướng mắc tại cơ sở".

Tại phường Yên Nghĩa (quận Hà Đông), Ban Quản lý dự án hạ tầng đã phối hợp với chính quyền phường tổ chức chi trả bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho 39 hộ dân thuộc phạm vi Dự án đường Vành đai 4 – Vùng Thủ đô. Việc chi trả diễn ra công khai, minh bạch, được người dân đồng thuận. Ông Nguyễn Văn Tuấn, tổ dân phố 17, chia sẻ: "Phương án bồi thường hợp lý, người dân hiểu rõ quyền lợi, nên đều mong dự án sớm triển khai".

Đặc biệt, phường Long Biên phát động "Chiến dịch 90 ngày đêm GPMB" với quyết tâm hoàn thành cơ bản nhóm dự án trọng điểm trong ba tháng cuối năm. Phường đã phê duyệt 68 phương án bồi thường với tổng kinh phí hơn 81 tỉ đồng, đồng thời tổ chức 6 hội nghị đối thoại trực tiếp với hàng trăm hộ dân để tháo gỡ vướng mắc.

Những ví dụ trên cho thấy, khi thẩm quyền được trao sát với thực tiễn, các quyết định hành chính gắn trực tiếp với trách nhiệm người đứng đầu, hiệu lực – hiệu quả công vụ được nâng cao rõ rệt.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại nhận định: "Phân cấp là bước đột phá trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ chính trị ở cơ sở. Khi người đứng đầu xã, phường được ủy quyền trực tiếp chỉ đạo, tiến độ GPMB được đẩy nhanh và gắn liền với hiệu quả đầu tư công".

Yêu cầu cấp thiết để bảo đảm tính chuyên nghiệp trong thực thi nhiệm vụ mới

Dù kết quả ban đầu khả quan, song công tác GPMB của Hà Nội vẫn đối mặt với không ít khó khăn.

Trước hết, vấn đề hồ sơ địa chính và nguồn gốc đất phức tạp là trở ngại lớn. Nhiều trường hợp đất tự phát, chuyển nhượng trái phép, hoặc liên quan mồ mả, di tích… khiến việc xác minh, lập phương án bồi thường mất thời gian. Đơn cử, tại phường Tây Hồ, trong Dự án tuyến Đặng Thai Mai giai đoạn I, 27 hộ với diện tích hơn 13.000 m² chưa đồng thuận vì nguồn gốc đất không rõ ràng. Phường đã phải áp dụng cơ chế hỗ trợ đặc thù, đồng thời dự kiến cưỡng chế nếu không bàn giao trước tháng 10/2025.

Bên cạnh đó, việc chuyển tiếp hồ sơ giữa cấp huyện và cấp xã khi mô hình mới có hiệu lực cũng phát sinh vướng mắc. Nhiều hồ sơ đang dở dang, chưa xác định rõ giá đất hoặc chưa ban hành quyết định thu hồi, khiến việc xử lý phải "tạm dừng" chờ hướng dẫn thống nhất. Sở Nông nghiệp và Môi trường, cùng các quận, huyện đang rà soát, lập danh mục hồ sơ chuyển tiếp để bảo đảm không bị "đứt gãy".

Một nguyên nhân khác là năng lực cán bộ cơ sở chưa đồng đều. Nhiều xã, phường mới được giao thêm quyền nhưng thiếu nhân lực chuyên môn về kiểm đếm, định giá, hoặc kỹ năng tiếp dân, đối thoại, hòa giải. Do đó, việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ địa chính là yêu cầu cấp thiết để bảo đảm tính chuyên nghiệp trong thực thi nhiệm vụ mới.

Ngoài ra, nguồn lực tài chính cho bồi thường, hỗ trợ và tái định cư vẫn còn hạn chế ở một số dự án sử dụng vốn chương trình mục tiêu quốc gia. Để giải quyết vấn đề này, UBND TP. Hà Nội đã giao các quận, huyện rà soát, đề xuất bổ sung kinh phí cho các dự án trọng điểm; đồng thời đẩy nhanh việc hoàn thiện quỹ đất tái định cư, nhằm sớm bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư.

Cơ hội đổi mới cách thức quản lý và thực thi công vụ

Thực tiễn triển khai tại nhiều xã, phường cho thấy: mô hình hai cấp không chỉ rút ngắn thời gian xử lý mà còn giúp các cấp chính quyền phối hợp chặt chẽ, minh bạch hơn. Sau ba tháng triển khai, rút ra số kinh nghiệm đáng chú ý gồm:

Một là, công khai, đối thoại ngay từ đầu. Nhiều phường như Long Biên, Yên Nghĩa, Tây Hồ đã tổ chức đối thoại nhiều vòng, mời người dân, đại diện tổ dân phố và các cơ quan chuyên môn cùng tham dự. Cách làm này giúp người dân nắm rõ quy trình, hạn chế khiếu nại, tạo sự đồng thuận xã hội cao.

Hai là, gắn quyền hạn với trách nhiệm. Người đứng đầu cấp xã, phường phải chịu trách nhiệm toàn diện về tiến độ GPMB tại địa bàn mình phụ trách. Khi trách nhiệm cá nhân rõ ràng, các quyết định hành chính được đưa ra nhanh chóng và có trọng tâm hơn.

Ba là, phối hợp liên cấp linh hoạt. Các quận, huyện đã thành lập tổ hỗ trợ chuyên môn để kịp thời "bắc nhịp" khi xã, phường gặp khó trong xác minh nguồn gốc đất hoặc định giá tài sản. Cách làm này giúp tránh tình trạng đùn đẩy, chồng chéo.

Bốn là, ứng dụng công nghệ số trong quản lý đất đai. Việc khai thác dữ liệu đất đai số, trích đo bản đồ, số hóa hồ sơ GPMB giúp giảm thời gian xác minh, minh bạch hóa thông tin và tăng hiệu quả quản lý.

Để phát huy kết quả bước đầu và tạo chuyển biến mạnh mẽ hơn trong quý IV/2025 và các năm tới, nhiều chuyên gia cho rằng, Hà Nội cần triển khai đồng bộ các giải pháp:

Hoàn thiện cơ chế chuyển tiếp hồ sơ giữa cấp huyện và cấp xã, tránh "khoảng trống pháp lý" khi mô hình mới đi vào vận hành.

Đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ địa chính, nhất là kỹ năng xác minh, định giá, tiếp công dân và hòa giải.

Tăng cường nguồn lực tài chính và quỹ đất tái định cư, bảo đảm tiến độ các dự án trọng điểm như Vành đai 4, đường Đặng Thai Mai, hay khu đô thị hai bên sông Hồng.

Thực hiện cơ chế giám sát tiến độ trực tuyến, công khai các mốc GPMB trên cổng thông tin của thành phố để người dân nắm rõ, tạo áp lực hoàn thành.

Khen thưởng và nhân rộng điển hình, ghi nhận kịp thời các địa phương hoàn thành sớm GPMB, qua đó tạo động lực lan tỏa toàn thành phố.

Mô hình chính quyền hai cấp đã mở ra cơ hội đổi mới cách thức quản lý và thực thi công vụ tại Hà Nội. Việc trao quyền cho cơ sở đi kèm với cơ chế giám sát, kiểm soát rõ ràng đã mang lại những hiệu quả bước đầu tích cực trong công tác giải phóng mặt bằng, lĩnh vực vốn được coi là "điểm nghẽn" của đầu tư công.

Từ Hòa Xá, Ứng Hòa đến Long Biên, Yên Nghĩa, những chuyển động thực tế cho thấy khi "quyền" gắn với "trách nhiệm" và "phân cấp" đi cùng "nguồn lực", bộ máy cơ sở hoàn toàn có thể vận hành hiệu quả, minh bạch và gần dân hơn. Đây chính là nền tảng để Hà Nội tiếp tục bứt phá, hoàn thiện hạ tầng, nâng cao chất lượng sống đô thị và thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển bền vững trong giai đoạn 2025–2030.

Thùy Chi