Hướng tới xây dựng một hệ sinh thái giao thông xanh, đồng bộ

Chuyển hướng sang giao thông xanh

Những năm gần đây, thành phố Hà Nội đã có nhiều nỗ lực trong việc đổi mới tư duy phát triển giao thông đô thị theo hướng bền vững. Thành phố không chỉ tập trung mở rộng hạ tầng mà còn đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và khuyến khích người dân chuyển sang các phương tiện giao thông thân thiện với môi trường.

Các dự án như tuyến đường sắt đô thị Cát Linh – Hà Đông, Nhổn – ga Hà Nội, hay hệ thống xe buýt điện, xe buýt sử dụng năng lượng sạch đang dần hình thành mạng lưới vận tải công cộng xanh. Cùng với đó, Hà Nội cũng triển khai thí điểm các điểm sạc xe điện, khuyến khích doanh nghiệp logistics sử dụng phương tiện điện và từng bước hình thành chuỗi dịch vụ hỗ trợ năng lượng sạch trong vận tải.

Theo định hướng của Quy hoạch giao thông Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn 2050, giao thông công cộng sẽ đảm nhận tối thiểu 45-50% nhu cầu đi lại của người dân. Việc này đòi hỏi không chỉ hạ tầng đồng bộ mà còn một hệ sinh thái giao thông thông minh-nơi mọi thành phần từ phương tiện, hạ tầng, công nghệ đến hành vi người tham gia giao thông cùng vận hành hài hòa.

Hà Nội đang đẩy nhanh tiến độ đầu tư các tuyến metro, các bãi đỗ xe ngầm, kết nối giữa đường sắt đô thị với xe buýt, xe đạp công cộng và các khu dân cư, khu công nghiệp. Song song với đó, Thành phố tập trung hoàn thiện hạ tầng giao thông số: Từ hệ thống camera giám sát, biển báo điện tử, quản lý luồng giao thông theo thời gian thực cho đến tích hợp dữ liệu vận tải lên nền tảng chung.

Đặc biệt, việc phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng (TOD) đang trở thành xu thế quy hoạch mới. Đây không chỉ giúp giảm áp lực lên hạ tầng mà còn góp phần hình thành các khu dân cư hiện đại, nơi người dân có thể tiếp cận dễ dàng với các dịch vụ công cộng, giảm nhu cầu sử dụng phương tiện cá nhân.

Cần có một chiến lược phát triển giao thông toàn diện

Theo ông Lê Trung Hiếu, Phó Giám đốc Sở Tài chính Hà Nội, thành phố Hà Nội đang đứng trước một ngả rẽ lịch sử trong tiến trình phát triển đô thị với thách thức kép là vừa phải nâng tầm hệ thống giao thông kết nối cả trong và ngoài để xứng đáng với vị trí đầu tàu phát triển kinh tế - xã hội dẫn dắt cả nước; vừa phải tái cấu trúc toàn diện đô thị theo mô hình "đô thị đa trung tâm, hiệu suất cao".

Để đạt được những mục tiêu đó, đáp ứng nhu cầu phát triển, thành phố Hà Nội cần có một chiến lược phát triển giao thông toàn diện, và thực tế là đã có rồi, đang triển khai rất mạnh mẽ. Chúng ta có thể thấy rõ, chưa khi nào Hà Nội bước vào giai đoạn kiến thiết hạ tầng giao thông mạnh mẽ như lúc này với hàng loạt siêu dự án như: Đường sắt tốc độ cao; đường sắt đô thị; Đại lộ cảnh quan sông Hồng… Hà Nội đã cho thấy một tầm nhìn chiến lược dài hạn và quyết tâm rất lớn kiến tạo hệ thống giao thông hiện đại, năng lực vượt trội làm cơ sở cho sự phát triển bền vững của Thành phố.

Theo ông Hiếu, bên cạnh phát triển đường sắt đô thị và các loại hình kết nối, để tối ưu hệ thống giao thông đô thị, Hà Nội cần chú trọng đầu tư, ứng dụng công nghệ điều hành thông minh (ITS) và dữ liệu lớn - Tái định nghĩa quản lý Giao thông. Việc điều hành một mạng lưới giao thông phức tạp đòi hỏi phải chuyển từ quản lý tĩnh sang quản lý thời gian thực dựa trên dữ liệu lớn. Công nghệ ở đây là khả năng tích hợp và điều khiển toàn bộ mạng lưới đường bộ và đường sắt.

Hà Nội đã có trung tâm điều hành giao thông nhưng khả năng tích hợp dữ liệu còn phân mảnh. Hệ thống điều khiển đèn tín hiệu tại các nút giao trọng điểm vẫn còn sử dụng công nghệ cũ hoặc các kịch bản cố định, dẫn đến hiệu suất thông hành bị giảm khoảng 15% - 20% so với tiềm năng.

Thành phố cần nhanh chóng xây dựng trung tâm điều hành giao thông đô thị thông minh có khả năng tích hợp dữ liệu đa nguồn để thực hiện giám sát và điều tiết tối ưu hóa theo các thuật toán dự báo AI. Việc này không chỉ giúp tăng hiệu suất thông hành lên mức 15-20% như mục tiêu mà còn là nền tảng cho việc triển khai hệ thống thu phí phương tiện tự động (ETC) vào khu vực nội đô một cách minh bạch và công bằng, tạo ra một bức tranh toàn cảnh về vận hành đô thị.

Bên cạnh đó, việc kiểm soát phương tiện cá nhân cần cơ chế và lộ trình áp dụng chính sách mạnh mẽ nhưng minh bạch. Các biện pháp kỹ thuật và hạ tầng chỉ là tạm thời nếu không có công cụ chính sách để điều tiết nhu cầu. Việc quản lý phương tiện cá nhân là giải pháp duy nhất để duy trì tốc độ di chuyển hiệu quả cho tổng thể các loại hình phương tiện trong khu vực trung tâm…

Các chuyên gia giao thông đánh giá, một hệ sinh thái giao thông xanh chỉ có thể thành công khi đi kèm sự thay đổi trong ý thức và hành vi của người dân. Hà Nội đã và đang tăng cường các chiến dịch tuyên truyền về lợi ích của phương tiện công cộng, đi xe đạp, đi bộ; đồng thời triển khai các chính sách khuyến khích như hỗ trợ chuyển đổi xe máy sang xe điện, thu phí phương tiện gây ô nhiễm, phát triển "phố đi bộ" mở rộng sang nhiều quận, huyện.

Cùng với đó, các doanh nghiệp vận tải, logistics, công nghệ cũng được khuyến khích tham gia phát triển dịch vụ giao thông xanh, tạo ra chuỗi giá trị bền vững. Mô hình hợp tác công – tư (PPP) trong xây dựng bãi đỗ, trạm sạc điện, đường dành cho xe đạp đang được nghiên cứu và mở rộng.

Giao thông không chỉ là phương tiện di chuyển, mà còn là huyết mạch của đô thị. Một hệ sinh thái giao thông xanh, đồng bộ sẽ tạo nền tảng cho Hà Nội phát triển theo hướng thông minh, giảm phát thải, nâng cao chất lượng sống và sức khỏe cộng đồng.

Từ hạ tầng – công nghệ – chính sách đến ý thức xã hội, mỗi bước đi đều đóng vai trò quan trọng trong hành trình này. Khi các mắt xích được kết nối chặt chẽ, Hà Nội sẽ không chỉ là trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa của cả nước, mà còn trở thành biểu tượng của thành phố xanh, đáng sống và bền vững trong khu vực.

Bích Phương