Khoa học-công nghệ và đổi mới sáng tạo: Động lực phát triển Thủ đô bền vững

Hà Nội và lợi thế đặc biệt về khoa học-công nghệ

Sau gần bốn thập kỷ đổi mới, Hà Nội đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng về kinh tế, hạ tầng và đô thị. Tuy nhiên, theo các phân tích tại Hội thảo khoa học "Thủ đô Hà Nội trong kỷ nguyên phát triển mới", mô hình tăng trưởng dựa nhiều vào mở rộng không gian, lao động và vốn đầu tư đang bộc lộ những giới hạn rõ rệt. Áp lực dân số, môi trường và hạ tầng buộc Thủ đô phải tìm kiếm động lực phát triển mới mang tính bền vững hơn.

Trong bối cảnh đó, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo được nhìn nhận là lựa chọn chiến lược. Đây không còn là lĩnh vực hỗ trợ, mà đang từng bước trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, quyết định năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế Thủ đô.

Theo GS.TS. Phùng Hữu Phú - Nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương, muốn Thủ đô phát triển nhanh và bền vững trong kỷ nguyên mới, phải dựa trên tri thức, khoa học và đổi mới sáng tạo.

Hà Nội là trung tâm lớn nhất cả nước về giáo dục đại học, nghiên cứu khoa học và đội ngũ trí thức. Trên địa bàn Thủ đô tập trung nhiều trường đại học, viện nghiên cứu, cơ sở khoa học công nghệ đầu ngành, tạo nên nguồn lực tri thức mà ít địa phương nào có được.

Còn PGS.TS. Phạm Mỹ Dung - Trường Đại học Lao động Xã hội cho rằng, việc tăng cường nguồn lực khoa học công nghệ là yêu cầu tất yếu để Hà Nội xứng đáng với vị thế Thủ đô trong kỷ nguyên mới. Bà nhấn mạnh, "khoa học công nghệ cần được đặt vào trung tâm chiến lược phát triển, gắn với các ngành kinh tế mũi nhọn và giải quyết những bài toán thực tiễn của đô thị lớn".

Lợi thế này cho phép Hà Nội đi theo con đường phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo, thay vì cạnh tranh bằng chi phí thấp hay khai thác tài nguyên. Tuy nhiên, các tham luận cũng chỉ ra rằng lợi thế về nguồn lực khoa học chưa tự động chuyển hóa thành sức mạnh phát triển nếu thiếu cơ chế kết nối và môi trường sáng tạo phù hợp.

Xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Thủ đô

Một nội dung được nhấn mạnh tại hội thảo về đổi mới sáng tạo vừa mới được tổ chức là yêu cầu hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đồng bộ của Thủ đô. Theo đó, khoa học công nghệ cần được kết nối chặt chẽ với sản xuất, kinh doanh và quản trị đô thị, thay vì tồn tại rời rạc trong các cơ sở nghiên cứu.

PGS.TS. Phạm Thị Thanh Bình - Đại học Mở Hà Nội, cho rằng đổi mới sáng tạo chỉ phát huy hiệu quả khi gắn với nhu cầu phát triển thực tiễn. Bà nhận định, "cần thúc đẩy mối liên kết giữa Nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp để khoa học công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển".

Các tham luận cũng nhấn mạnh vai trò của hợp tác công tư trong nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Hà Nội được kỳ vọng sẽ đóng vai trò kiến tạo môi trường thuận lợi, từ cơ chế tài chính, hạ tầng nghiên cứu đến chính sách thu hút và đãi ngộ nhân tài, qua đó kích hoạt dòng chảy đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội.

Trong kỷ nguyên số, khoa học công nghệ gắn chặt với chuyển đổi số và quản trị dựa trên dữ liệu. Theo các phân tích tại hội thảo, chuyển đổi số đang mở ra khả năng nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành đô thị và chất lượng dịch vụ công, đồng thời tạo dư địa mới cho tăng trưởng.

Một số tham luận chỉ ra rằng Hà Nội đã đạt những kết quả bước đầu trong chuyển đổi số, song vẫn đối mặt với không ít thách thức về liên thông dữ liệu, hạ tầng công nghệ và năng lực cán bộ. Việc ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo trong quản trị nhân lực, hành chính công được xem là hướng đi quan trọng để nâng cao hiệu quả bộ máy.

Theo quan điểm được nêu trong kỷ yếu, quản trị dựa trên dữ liệu sẽ giúp Hà Nội ra quyết định chính xác hơn, kịp thời hơn, đồng thời nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý đô thị.

Đổi mới sáng tạo suy cho cùng là câu chuyện của con người. Nhiều tham luận tại hội thảo dành sự quan tâm đặc biệt tới vai trò của nguồn nhân lực chất lượng cao và thế hệ trẻ trong phát triển khoa học công nghệ của Thủ đô.

ThS. Lê Thị Trang - Tạp chí Cộng sản, cho rằng thanh niên Thủ đô đang thể hiện rõ vai trò tiên phong trong nghiên cứu khoa học, công nghệ và chuyển đổi số. Bà nhận định, "việc khơi dậy tinh thần sáng tạo của thanh niên sẽ tạo ra nguồn năng lượng mới cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Thủ đô".

Theo các phân tích, Hà Nội cần tiếp tục đầu tư cho giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng nhân lực gắn với yêu cầu của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đồng thời tạo cơ chế để các ý tưởng sáng tạo được thử nghiệm, thương mại hóa và lan tỏa.

Các tham luận tại hội thảo thống nhất rằng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực phát triển dài hạn, giúp Hà Nội vượt qua những giới hạn của mô hình tăng trưởng truyền thống. Trong bối cảnh cạnh tranh giữa các đô thị ngày càng gay gắt, năng lực sáng tạo và trình độ công nghệ sẽ quyết định vị thế của Thủ đô trên bản đồ khu vực và quốc tế.

Theo quan điểm được nêu tại hội thảo, lựa chọn con đường phát triển dựa trên khoa học công nghệ đòi hỏi tầm nhìn dài hạn, sự kiên định trong chính sách và cơ chế quản trị linh hoạt. Khi khoa học công nghệ thực sự trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, Hà Nội sẽ có nền tảng vững chắc để phát triển nhanh hơn, bền vững hơn và chủ động hơn trước những biến động toàn cầu.

Trong kỷ nguyên phát triển mới, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là động lực kinh tế, mà còn là thước đo năng lực quản trị và khát vọng vươn lên của Thủ đô Hà Nội.

Minh Anh